Tynk cienkowarstwowy - jaki wybrać

Podstawowe zadania tynków elewacyjnych to zabezpieczenie ściany przed czynnikami atmosferycznymi oraz zapewnienie optymalnych warunków fizykochemicznych dla eksploatacji konstrukcji. Z punktu widzenia inwestora najważniejsze są takie czynniki jak wygląd, kolorystyka, funkcjonalność, trwałość, odporność na zabrudzenia i korozję biologiczną oraz oczywiście cena. Nieco inne są oczekiwania wykonawców – tynki oceniają oni przede wszystkim pod kątem łatwości i szybkości wykonania. Połączenie wymienionych oczekiwań i znalezienie skutecznych rozwiązań stanowi duże wyzwanie dla producentów chemii budowlanej, którzy przez nieustanne modyfikacje oraz stosowanie coraz bardziej zaawansowanych technologii i receptur, starają się stworzyć tynki cienkowarstwowe, które w jak największym stopniu spełniałyby stawiane przed nimi wymagania.
Co ciekawe, w ostatnich latach dzięki zastosowaniu nowych surowców i opracowaniu nowych technologii wykonywania, możliwe stało się uzyskanie tynków cienkowarstwowych o niespotykanych wcześniej fakturach i wyglądzie. Mogą one imitować gładkie lub ręcznie formowane cegły, okładziny z piaskowca i granitu czy też odwzorowywać wygląd desek elewacyjnych.

Tynki cienkowarstwowe - rodzaje i właściwości

Rodzaj zastosowanego w tynkach cienkowarstwowych spoiwa decyduje o cechach fizykochemicznych, które powodują, że pomimo podobnego wyglądu różnią się one od siebie wieloma właściwościami. Podstawową różnicą jest sam sposób wiązania. Inne różnice, występujące między poszczególnymi rodzajami tynków cienkowarstwowych to: dyfuzyjność, hydrofobowość, elastyczność, własności elektrostatyczne, stopień palności czy odporność na korozję biologiczną.
Z tego powodu optymalny wybór rodzaju tynku dekoracyjnego nie jest wcale sprawą prostą. Podstawą właściwego wyboru jest uwzględnienie lokalnych uwarunkowań zarówno technicznych i środowiskowych, jak i ekonomicznych oraz wykonawczych. Pewne ograniczenia mogą dotyczyć wszystkich rodzajów tynków cienkowarstwowych i nie każde rozwiązanie zawsze będzie optymalne. Podjęcie właściwej decyzji wymaga wiedzy i doświadczenia, których, co oczywiste, brakuje często inwestorom indywidualnym, a niekiedy także wykonawcom i projektantom.

Tynki mineralne

Tynki mineralne, oparte na spoiwach cementowo-wapiennych, są historycznie najstarszym rozwiązaniem. Ich podstawowe zalety to wysoka paroprzepuszczalność, niepalność i stosunkowo niska cena. Minusy to – ze względu na użyte spoiwo – niewielka elastyczność, ograniczona kolorystyka oraz stosunkowo duża porowatość i nasiąkliwość, co obniża z czasem ich estetykę i trwałość na elewacjach. Z tego powodu wskazane jest pokrycie tynków mineralnych dodatkową warstwą wierzchnią w postaci farby elewacyjnej. Do malowania zalecane są farby silikatowe lub silikonowe:

• farba silikatowa, wypełniając pory tynku, skutecznie chroni go przed zabrudzeniem i wnikaniem wody a chemiczny proces jej wiązania (krzemianowanie) dodatkowo wzmacnia z biegiem lat strukturę tynku. Z punktu widzenia inwestora rozwiązanie to ma wiele zalet, począwszy od atrakcyjnej ceny. poprzez wysoką odporność na korozję biologiczną. Zestaw tynk mineralny + farba silikatowa jest układem niepalnym i przepuszczalnym dla pary wodnej;
• farba silikonowa (nieco droższa alternatywa dla farby silikatowej), ze względu na wysoce hydrofobowe właściwości spoiw krzemoorganicznych zapewni wysoką odporność na zamakanie i zabrudzenia w nawet najbardziej niesprzyjających warunkach zewnętrznych. Możliwa do uzyskania kolorystyka elewacji jest prawie nieograniczona.

Pomalowanie tynków mineralnych odpowiednio dobranymi farbami w dużym stopniu eliminuje ich słabe punkty, powodując, że stają się one jednym z najbardziej cenionych rozwiązań.

Tynki akrylowe

Są tynkami na bazie spoiw polimerowych. Stosowane są zwykle tam, gdzie liczy się szybkie tempo robót, bogata i nasycona kolorystyka lub zwiększona odporność na odkształcenia i zarysowania. Charakteryzują się wysoką elastycznością i hydrofobo-
wością. Wykonawcy cenią je za łatwość wykonania i szybkość pracy.
Jednak tynki te charakteryzują się także właściwościami, które w pewnych przypadkach mogą ograniczać ich zastosowanie. Jest to w szczególności niska dyfuzyjność. Jeżeli budowla posadowiona jest w terenie o podwyższonej wilgotności lub charakter budynku wskazuję na podwyższoną emisję pary wodnej, to tynków akrylowych należy unikać, ponieważ podwyższone ciśnienie wywołane przez nadmiar pary wodnej zgromadzonej w tych warunkach w przegrodzie, przy niskiej dyfuzyjności tynku, może powodować jego odspajanie. Z tego samego powodu tynków akrylowych nie stosuje się do wykańczania systemów ociepleń z użyciem wełny mineralnej.
Innym problemem, jaki pojawia się w przypadku części dostępnych na rynku tynków akrylowych, jest ich większa niż w innych rodzajach tynków podatność na korozję biologiczną, objawiająca się czasami powstawaniem na elewacji ciemnych plam, będących w istocie koloniami alg lub grzybów pleśniowych. Cecha ta przesądza o tym, że wielu inwestorów i projektantów, widząc osiedla ocieplone kilkanaście lat temu, a obecnie w wielu miejscach pokryte nieestetycznym, brunatnym nalotem, odeszło od stosowania tynków akrylowych.
Dzieje się tak dlatego, że w minionych latach wielu niezbyt rzetelnych producentów nie dbało we właściwy sposób o odpowiednie zabezpieczenie. Renomowani producenci od lat kierują się jednak zasadą, że wysoka odporność na korozję biologiczną musi być cechą wyróżniającą tynki akrylowe dobrej jakości. Stosowane są w tym celu zaawansowane technicznie rozwiązania, gwarantujące pełne zabezpieczenie, zarówno w trakcie przechowywania w opakowaniu, jak i wieloletnie zabezpieczenie gotowego produktu na elewacji. Trzeba jednak pamiętać, że tynki akrylowe nie będą optymalnym rozwiązaniem na elewacjach narażonych w sposób szczególny na zarażenie mikroorganizmami. Należy więc unikać ich stosowania w bliskim otoczeniu zbiorników wodnych, lasów i parków a także w miejscowościach nadmorskich, w których przez dłuższy okres czasu utrzymuje się duża wilgotność powietrza.

Tynki silikatowe

Spoiwem w tynkach silikatowych jest szkło wodne potasowe. Zalety tynków silikatowych, zwanych także niekiedy tynkami krzemianowymi, znane są dobrze specjalistom, takim jak konserwatorzy zabytków i architekci. Wśród nich warto wymienić: mineralny charakter wiązania i zwiększającą się z biegiem lat wytrzymałość, niepalność, wysoką dyfuzyjność, niską podatność na zabrudzenia oraz wysoką zasadowość, skutecznie ograniczającą korozję biologiczną. Zaletą tynków silikatowych jest także niska termoplastyczność oznaczająca małą wrażliwość na uplastycznienie powłoki pod wpływem wysokich temperatur. Tynki te, podobnie jak tynki akrylowe, dostarczane są na budowę w wiaderkach, w formie gotowej do użycia pasty.
Standardowe tynki silikatowe mają także pewne wady. Można do nich zaliczyć stosunkowo dużą nasiąkliwość oraz wrażliwość (szczególnie w momencie nakładania) na warunki atmosferyczne i niejednorodne lub wilgotne podłoża. Z tego powodu wymagają one od wykonawcy przestrzegania surowych reżimów technologicznych w trakcie aplikacji. Należy również pamiętać, że tynki te można stosować wyłącznie na podłożach mineralnych. Stało się to powodem opracowania w ostatnich latach różnego rodzaju modyfikacji tych tynków, z których największą popularność osiągnęły tynki silikatowo-silikonowe i tynki polimerowo-krzemianowe.

Tynki silikatowo-silikonowe

Tynki silikatowo-silikonowe są w istocie tynkami silikatowymi, modyfikowanymi specjalnym rodzajem żywicy silikonowej o dodatkowych właściwościach wiążących. Nowatorska konstrukcja tych tynków pozwoliła im utrzymać wszystkie zalety typowych tynków silikatowych, takie jak mineralny sposób wiązania, wysoka dyfuzyjność i naturalna odporność na korozję biologiczną, jednocześnie ograniczając ich nasiąkliwość, wrażliwość na warunki zewnętrzne i podłoże oraz zwiększając wytrzymałość początkową. Charakteryzują się też stosunkowo wysoką odpornością na uszkodzenia mechaniczne. Tynki silikatowo-silikonowe są szczególnie polecane tym inwestorom, którym zależy na wysokiej jakości, wieloletniej gwarancji i mineralnym charakterze powłoki elewacyjnej.
Tynki silikatowo-silikonowe ze względu na chemiczny sposób wiązania, podobnie jak tynki silikatowe, można stosować wyłącznie na podłożach mineralnych. Pomimo wyższej ceny, coraz chętniej stosowane są zarówno w systemach ociepleń z użyciem styropianu i wełny mineralnej, jak i jako warstwy wykończeniowe przy tynkowaniu ścian jednowarstwowych z betonu komórkowego i ceramiki poryzowanej. 

Tynki polimerowo-krzemianowe

Tynki polimerowo-krzemianowe, zwane także zolo-krzemianowymi lub nano-krzemianowymi, to odmiana tynków, w których połączono wybrane cechy tynków polimerowych i silikatowych. Zastosowanie spoiw polimerowych pozwala na nakładanie ich zarówno na podłoża mineralne, jak i na powierzchnie pokryte farbami dyspersyjnymi. Jednocześnie, dzięki dużej zawartości krzemianów, zachowują one stosunkowo wysoką paroprzepuszczalność i niską termoplastyczność. Mogą być stosowane w systemach ociepleń z użyciem styropianu i wełny mineralnej. Tynki te ze względu na szczelną strukturę i częściowo mineralny charakter są odporne zarówno na zabrudzenia, jak i na działanie wody, ale ich „naturalna” odporność na korozję biologiczną, ze względu na mniejszą zasadowość, może być nieco niższa niż w przypadku tynków silikatowych i silikatowo-silikonowych.

Tynki silikonowe

Tynki silikonowe są produktami na bazie mieszanki spoiw krzemoorganicznych (silikonowych) i spoiw polimerowych. Dostarczane są w formie gotowej do użycia pasty. Postrzegane są często jako najlepsze technicznie rozwiązanie z dostępnych obecnie na rynku. Charakteryzują się zarówno dużą odpornością na nasiąkanie, jak i wysoką dyfuzyjnością, czyli przepuszczalnością dla pary wodnej i dwutlenku węgla. Mogą być stosowane na różnego rodzaju podłożach. Mają stosunkowo wysoką elastyczność, a jedną z ich nielicznych wad jest większa niż w przypadku tynków silikatowych termoplastyczność powłoki. Zalety i technologia produkcji tynków silikonowych znane są od dosyć dawna, ale ze względu na wysoki koszt spoiwa, a w konsekwencji wysoką cenę, nie zajęły one dotąd dominującej pozycji, jako warstwy wykończeniowe systemów ociepleń. Są to jednak produkty niezastąpione tam, gdzie wymagana jest szczególna odporność na wody opadowe i zabrudzenia, a jednocześnie występuje konieczność zapewnienia dyfuzyjności powłoki.

Tynki cienkowarstwowe - w jaki sposób wiążą?

W grupie tynków mineralnych dominujące jest wiązanie chemiczne. W przypadku tynków na bazie cementu i wapna są to reakcje cementu z wodą zarobową (hydratacja) i wapna z dwutlenkiem węgla zawartym w powietrzu (karbonatyzacja). W przypadku tynków silikatowych zachodzą natomiast długotrwałe reakcje spoiwa (szkła wodnego) z wypełniaczami mineralnymi
i mineralnymi składnikami zawartymi w podłożu (tzw. krzemianowanie). Wynikiem tego rodzaju reakcji jest stopniowe powstawanie zupełnie nowych, trwałych związków chemicznych, często nierozerwalnie związanych z podłożem. W przypadku tynków polimerowych sposób wiązania można określić jako mechaniczny. Wiązanie przebiega stosunkowo szybko i polega przede wszystkim na odparowaniu wody i fizycznym „sklejeniu” w wyniku adhezji warstwy tynku z warstwą podłoża.

Tynki cienkowarstwowe - nowe propozycje

Budując dom, chcemy, żeby jego elewacja była niepowtarzalna, zarówno w zakresie stosowanych materiałów, jak i uzyskanych efektów wizualnych. Jednak wszelkie oryginalne rozwiązania – wykorzystujące np. kamień naturalny, cegłę ręcznie formowaną czy drewno egzotyczne – zwykle okazują się zbyt drogie. Problem ten i wynikającą z niego potrzebę znalezienia tańszej, lecz efektownej alternatywy dla tych materiałów doskonale odczytali producenci tynków cienkowarstwowych. Już w tej chwili, dzięki nowym materiałom i technologiom wykonywania, możliwe stało się uzyskanie elewacji imitującej gładkie lub ręcznie formowane cegły, okładziny z piaskowca i granitu, a nawet odwzorowujące wygląd desek elewacyjnych. Te nowe rozwiązania już od pewnego czasu zyskują coraz większą popularność i choć przyszłość standardowych tynków typu „baranek” lub „kornik” wydaje się być jeszcze długo niezagrożona, stanowią one urozmaicenie uzyskiwanych na systemach ociepleń efektów wizualnych.Obok opracowywania nowych i atrakcyjnych struktur tynków producenci, pod wpływem oczekiwań odbiorców, zaczynają coraz częściej myśleć o szerszym wprowadzeniu na rynek innego rodzaju ekskluzywnych tynków. Są to właściwie zwykłe tynki, o wyglądzie identycznym jak dotychczas, jednak dzięki zastosowaniu nowych surowców i dodatków, np. nanotechnologii, nowych rodzajów spoiw czy zaawansowanych biocydów kapsułowanych, charakteryzują się one wieloma ciekawymi właściwościami i parametrami znacznie przekraczającymi te uzyskiwane przez „standardowe” tynki. Tego rodzaju produkty już są dostępne i z powodzeniem powoli znajdują swoje miejsce na rynku.Wybierając tynk na ocieplenie elewacji, należy pamiętać, że nie tylko optymalny dobór tynku jest istotny dla zapewnienia wysokiej jakości ocieplenia. Równie istotne jest zastosowanie kompletnego systemu i sprawdzony, rzetelny wykonawca, najlepiej posiadający certyfikat producenta systemu ociepleń. Inwestor stosujący systemowe rozwiązania i korzystający z usług certyfikowanego wykonawcy ma pewność, że producent systemu zrobił wszystko, aby zapewnić najwyższą jakość produktu nie tylko jako materiału w opakowaniu, ale także jako rozwiązania zastosowanego na ścianie.

Tynki cienkowarstwowe - norma europejska

Wymagania dla tynków na spoiwach organicznych określa europejska norma zharmonizowana PN-EN 15824 „Wymagania dotyczące tynków zewnętrznych i wewnętrznych na spoiwach organicznych”. Nazwa normy jest nieco myląca ponieważ obejmuje ona też tynki na spoiwach nieorganicznych, jak silikaty, silany, siloksany i silikony, co podkreślono w pkt. 1 „Zakres normy”. Należy podkreślić, że norma PN-EN 15824 odnosi sie wyłącznie do tynków traktowanych jako samodzielny wyrób budowlany, stosowany do pokrycia powierzchni ścian, słupów. Nie obejmuje także tynków opartych na spoiwach cementowo-wapiennych. Norma ta nie ma zastosowania w przypadku wykonywania tynków cienkowarstwowych jako warstw wykończeniowych w systemach ETICS, które tylko w całości stanowią wyrób budowlany objęty europejską oceną techniczną (ETA) lub krajową aprobatą techniczną ITB. W takim przypadku wymagania określane są w aprobatach technicznych lub europejskich ocenach technicznych, którymi objęte są te systemy, i dotyczą one zarówno kompletnego systemu (z materiałem izolacyjnym), jak i tzw. warstwy wierzchniej, czyli układu składającego się z warstwy zbrojonej (klej + siatka), gruntu (opcjonalnie), tynku i opcjonalnie także farby elewacyjnej. Badania takich złożonych układów, w przypadku oceny zgodnie z tzw. systemem europejskim, wykonywane są w oparciu o ETAG 004 i obejmują w szczególności badania: klasy reakcji na ogień, wodochłonności warstwy wierzchniej, wodoszczelności, odporności na uderzenie, przepuszczalności pary wodnej, przyczepności między poszczególnymi warstwami układu (w tym przyczepności po starzeniu).O ile precyzyjnie określone są przepisami wymagania w stosunku do tynków cienkowarstwowych, jak i całych systemów ETICS traktowanych jako wyroby budowlane, to w zakresie wymagań technicznych dotyczących ich wykonywania i odbioru występuje pewna luka. Można tu korzystać m.in. z instrukcji wykonywania systemów ETICS udostępnianych przez producentów oraz instrukcji ITB 447/2009. Najlepiej opracowanym w tym zakresie dokumentem jest instrukcja „Warunki Techniczne Wykonawstwa, Oceny i Odbioru Robót Elewacyjnych z zastosowaniem ETICS” (Wydanie 3/2015), opracowana przez Stowarzyszenie na Rzecz Systemów Ociepleń (SSO).