Zanieczyszczenie powietrza w Polsce

Jak wygląda sprawa zanieczyszczenia powietrza w Polsce? I co to jest ten smog?

Niestety, powietrze, którym oddychamy ostatnimi czasy dalekie jest od ideału. A problem dotyczy nie tylko wielkich miast. Za zanieczyszczenie powietrza w głównej mierze odpowiadają ludzie. W największym skrócie, prócz zanieczyszczeń przemysłowych, jest to tzw. niska emisja, czyli spaliny z milionów silników aut i pieców. Wraz z nimi dostaje się do powietrza wiele substancji, które szkodliwie wpływają na nasze zdrowie. Tę sytuację pogarsza ubytek drzew w miastach. 

Oczyszczanie powietrza we wnętrzach. Smog a powietrze w domu

Zanieczyszczenie powietrza w Polsce przyczyny

Smog to wisząca nisko mgła, niosąca zanieczyszczone powietrze. W wyziewach z kominów i rur wydechowych samochodów, dostają się doń dziesiątki, bynajmniej nie odżywczych związków chemicznych. Automatyczne stacje monitoringu środowiska dokonują w Polsce pomiarów zanieczyszczeń powietrza, badając obecność w nim takich związków jak, dwutlenek siarki SO2, tlenki azotu NO2, NOx, ozonu O3, metali - ołowiu Pb, kadmu Cd, arsenu As i niklu Ni, oraz węglowodorów, w tym benzo(a)pirenu B(a)P i pyłów zawieszonych PM10, PM2,5.

Smog nasz powszedni

Zanieczyszczenie powietrza w Polsce miasta

W zanieczyszczonym powietrzu najbardziej niebezpieczne dla ludzi są dwutlenek azotu, i rakotwórczy benzo(a)piren (pochodzący m.in. ze spalania śmieci i plastików), który kumuluje się w organizmie człowieka. Przebywanie w smogu porównywalne bywa czasem z biernym paleniem tysięcy (!) papierosów rocznie. Ogromnie groźne dla ludzkiego zdrowia są także pyły zawieszone, PM10 i PM 2,5 (o średnicy odpowiednio mniejszej niż 10 lub 2,5 mikrometra), które dostają się do płuc i atakują układ oddechowy człowieka. Mikroskopijne pyły PM 2,5 dostają się także do naszego krwioobiegu.

Rośliny doniczkowe oczyszczające powietrze

Mapa zanieczyszczeń powietrza w Polsce

Średnia dopuszczalna norma obecności pyłów zawieszonych w metrze sześciennym powietrza wg. WHO wynosi 10 mikrogramów. Ta wielkość jest w Polsce wielokrotnie przekraczana, podobnie jak  emisja B(a)P, którą w 2018 roku przekroczyliśmy aż 40-krotnie. Mapa zanieczyszczeń powietrza w Polsce na tle Europy nie wygląda optymistycznie.

Efekty przebywania w zanieczyszczonym powietrzu są katastrofalne. Efektem długotrwałego przebywania w zanieczyszczonym powietrzu jest rosnąca liczba zgonów na skutek chorób płuc, chorób sercowo-naczyniowych i zawałów. Z tej przyczyny umiera w Polsce kilkanaście razy więcej ludzi, niż w osławionych wypadkach drogowych. Statystyki z ostatnich lat podają liczbę ok. 47 tys. osób rocznie (!). Ten czarny obraz wpływu zanieczyszczonego powietrza, uzupełniają rosnące statystyki alergii, zaburzeń płodności i poronień.

Zanieczyszczone powietrze a globalne ocieplenie

W tym rozważaniu świadomie pomijamy wpływ emisji CO2 na globalne ocieplenie na naszej planecie. Jesteśmy tu i teraz. Spośród wielu czynników, które wpływają na jakość powietrza w Polsce dwa są niezwykle istotne. Problemem, jest niska, rozproszona emisja zanieczyszczeń, której źródłem są gospodarstwa domowe ogrzewane paliwem niskiej jakości węglem (np. miałem) i pozbawione nowoczesnych pieców. Smog nisko emisyjny to u nas zmora okresu jesienno- zimowego. Mamy około 4 mln. tzw. kopciuchów, starych pieców, czy kotłów na węgiel, które nie trzymają żadnych norm.

Nieszczęściem jest również brak świadomości niektórych użytkowników pieców, którzy wrzucają do paleniska śmieci, w tym tworzywa sztuczne (plastiki), częstując wszystkich dookoła rakotwórczym B(a)P. Dodajmy do tego transport samochodowy. Setki tysięcy starych samochodów bez filtrów i pojazdów z silnikami Diesla, które spalinami zanieczyszczają powietrze w miastach.

Jak bronić się przed zanieczyszczaniem powietrza?

• Podstawą jest poprawa technicznego standardu ogrzewania domów. Gminy promują wymianę pieców na niskoemisyjne i oferują ich dofinansowanie.
• Prócz wymiany kopciuchów ważne jest ocieplanie domów (obniża zapotrzebowanie na „grzanie”), a w perspektywie, porzucenie węgla na rzecz energii odnawialnej, kolektorów, ogniw słonecznych czy tzw. pomp ciepła.
• Naukowcy opracowują już nowe technologie, takich jak np. betony fotokatalityczne, które pochłaniają z powietrza tlenki azotu.

Istotne jest koordynowanie wielu działań, nawet tych wydawałoby się drobnych. To decyzja chociażby o tym, by w miarę możliwości korzystać z transportu publicznego, przesiąść się na rower czy umawiać z sąsiadem na wspólne wyjazdy do miasta.

Zieleń w walce z zanieczyszczonym powietrzem

Warto też pamiętać, że oprócz technicznych urządzeń polepszających jakość powietrza (oczyszczaczy powietrza i rekuperatorów), na nasz standard życia wpływa obecność zieleni. Drzewa w mieście to często niedoceniani, a jakże ważni dawcy czystego tlenu dla naszych płuc. Każde duże drzewo jest tu na wagę złota. Także pnącza, które zabierają niewiele miejsca w parterze, a można nimi zazieleniać ściany domów są bezcenne. Rośliny we wnętrzach i na balkonach to dodatkowe, naturalne filtry zanieczyszczonego powietrza i dawcy tlenu. Zieleń w mieście to najtańszy i najbardziej pożądany filtr anty-smogowy. Dodatkowo znakomicie poprawiający nastrój.

Zanim w Polsce wejdą w życie przepisy regulujące wszelkie normy emisyjne, zanim dokona się generalna zmiana systemów ogrzewania i znikną tzw. kopciuchy, warto sadzić drzewa i chronić te, które już rosną. Wydajność tlenowa i filtrowanie  powietrza (zatrzymywanie pyłów zawieszonych) przez jedno duże drzewo równa się wydajności kilkuset małych, świeżo posadzonych drzewek. Na koniec jedna uwaga. Smog niskich emisji powstaje głównie zimą, a utrzymuje się gdy brakuje wiatru i tzw. przewietrzania. Ciężkie, zanieczyszczone powietrze stagnuje wtedy w zamkniętych przestrzeniach miast, „pudełkach”podwórek, czy wnętrzach ogrodów zamkniętych ze wszystkich stron murami czy gęstymi, zimozielonymi żywopłotami np. z tui. Jakość powietrza wokół domu można poprawić otwierając przestrzeń, sadząc liściaste żywopłoty, bardziej przewiewne zimą. Pamiętajmy, poprawa jakości powietrza jakim oddychamy zależy także od zieleni.