Aloesy znane i nieznane

Wielu osobom nazwa "aloes" kojarzy się z zaledwie dwoma gatunkami: zwyczajnym (Aloe vera) i drzewiastym (Aloe arborescens). Ale znanych jest około 500 innych gatunków. Wiele z nich, jak również mieszańce wyhodowane przez człowieka, nadaje się do uprawy na naszych parapetach.

Natura aloesów

Aloesy to sukulenty liściowe. Termin ten oznacza, że gromadzą wodę w liściach pokrytych grubą skórką z woskowym nalotem. Mają mało aparatów szparkowych, które otwierają się tylko w nocy, rośliny więc prawie wcale nie tracą wody przez parowanie. Dzięki takim zabezpieczeniom mogą przeżyć okresy suszy.

W naturze aloesy występują w Afryce, na Madagaskarze i na Półwyspie Arabskim. W krajach śródziemnomorskich często sadzi się je w ogródkach jako rośliny ozdobne. Mają różne kształty i rozmiary: od małych rozet, często rozrastających się w duże kępy złożone z wielu okazów, do kilkumetrowych drzew. Oczywiście żaden gatunek nie osiągnie w domu pokaźnej wielkości; cenimy je raczej za urodę liści często ozdobionych wyrostkami i wzorkami.

W warunkach domowych aloesy czasami zakwitają. Kwiaty są rurkowate, w różnych odcieniach czerwonego, pomarańczowego lub żółtego. Kwiaty skupione są w gronach na wzniesionych pędach, które u niektórych gatunków osiągają w naturze imponujące rozmiary. Dojrzały owoc jest suchy, a gdy pęknie, wydobywają się z niego czarne nasiona.

Łatwa uprawa

Stanowisko. Powinno być zawsze bardzo słoneczne. Rośliny można wystawić latem na taras lub balkon, jednak woda z opadów nie może ich moczyć.

Podłoże. Kupujemy podłoże takie jak do kaktusów, bardzo przepuszczalne. Na dnie doniczki konieczny jest drenaż. Aloesy przesadzamy, kiedy korzenie przerosną doniczkę.

Woda. Latem rośliny podlewamy w taki sposób, aby podłoże było wilgotne, i czasem pozwalamy mu przeschnąć. Zimą - sporadycznie, tylko tyle, aby zwilżyć ziemię w doniczce i by korzenie całkiem nie wyschły. Aloesy nie wymagają spryskiwania wodą, dobrze sobie radzą w suchej atmosferze.

Temperatura. Latem wszystkie gatunki dobrze znoszą upały. Zimą najlepiej je przechowywać w suchych i chłodnych (12-18°C) miejscach, ale oświetlonych. Gdy w mieszkaniu jest dla aloesów za ciepło (powyżej 20°C), zaczynają rosnąć, a to przy niedoborze światła jest niekorzystne, bo liście i pędy się wyciągają.

Czyszczenie. Zakurzone liście przecieramy wilgotną szmatką lub czyścimy pędzelkiem.

Odmładzanie. Uprawiany najczęściej w domach aloes drzewiasty po kilku latach bardzo się zagęszcza, a w podłożu tworzy zwarty system korzeniowy. Roślinę wyjmujemy z doniczki i dzielimy na kilka mniejszych.

Aloesy są chronione Konwencją Waszyngtońską CITES

21 gatunków, głównie z Madagaskaru, uznaje się za zagrożone. Umieszczono je w załączniku I konwencji (są tu gatunki, którymi obrót z naturalnych stanowisk jest całkowicie zakazany). Pozostałe gatunki aloesów znajdują się w załączniku II (można nimi handlować za zezwoleniem eksportowym i importowym). Tylko aloes zwyczajny nie podlega tym przepisom.

W naturze

Aby zobaczyć w naturze tak ogromne okazy Aloe dichotoma, trzeba się udać do Afryki Południowej na Pustynię Namibijską. Tam niektóre okazy osiągają nawet 10 m wysokości. Tworzą mocne pnie, a ich pędy rozgałęziają się w specyficzny sposób. Każdy z nich rozdziela się na dwa, a następnie na kolejne dwa itd. Najmłodsze rozgałęzienia zakończone są rozetą zielonych liści. Korona przypomina strzały wystające z kołczanu, stąd angielska nazwa tego aloesu: quiver tree - drzewo kołczanowe. W czasie długotrwałej suszy część rozet zasycha, ale zwykle pozostają na drzewie, by chronić je przed palącym słońcem.

Czy wiesz, że...

Większość aloesów można rozmnażać z sadzonek i odrostów. Te ostatnie zwykle mają już własne korzenie. Wystarczy je oderwać od rośliny matecznej i posadzić w ziemi.

Rośliny lecznicze

Trzy gatunki aloesów wykazują właściwości lecznicze.

Aloes zwyczajny (Aloe vera) uprawiany jest na całym świecie. Pozyskuje się z niego miąższ, który zawiera kwas salicylowy oraz związki antybakteryjne i działa uodparniająco. Ze świeżych liści otrzymuje się także żółty, gorzki sok - alonę. Wypływa ona z kanalików znajdujących się pod skórką. Jest silnym środkiem przeczyszczającym.

A. arborescens także ma właściwości lecznicze, ale może powodować zaburzenia czynności przewodu pokarmowego, dlatego stosujemy go tylko zewnętrznie, np. na opryszczkę.

A. ferox stosowany jest przy zaburzeniach żołądkowych, przyśpiesza też gojenie się ran. Zawiera substancję rozjaśniającą skórę wykorzystywaną do produkcji różnych kosmetyków.

Fot. Flora Dania, Flora Press, Dariusz Raczko, Lilianna Sokołowska, Trevor Kelly/Shutterstock;Fot. Bożena Dubielecka, Flora Dania, iStockphoto, Lilianna Sokołowska, Shutterstock: Digital Media Pro, Eco Print, Frank Spee, Vitaly Raduntsev, Anna Sendeva