Lilie znane i nieznane
Lilie to kwintesencja ogrodowego szyku i elegancji. Kwiaty zachwycają finezyjną sylwetką, bogactwem barw, zaskakującym deseniem. Zapach przyprawia o zawrót głowy.
Starożytni Grecy wierzyli, że lilie powstały z kropel mleka, które uroniła bogini Hera. Grecka nazwa tych kwiatów leirion pochodzi od słowa oznaczającego wrażliwość i delikatność. Dla Rzymian lilie były symbolem nadziei, w symbolice chrześcijańskiej są znakiem czystości i niewinności. Kojarzą się też z królewską chwałą i majestatem - są m.in. godłem dynastii Burbonów.
Zakwitają wczesnym latem. Bez wątpienia są piękne. Zachwycają wielkimi kwiatami, przepychem barw, a często także aromatem. Można je sadzić zarówno w towarzystwie gatunków jednorocznych, jak i bylin. Ładnie prezentują się obok szałwii, przegorzanu, astrów i funkii. Dobrze dać im jednolite tło z krzewów o ciemnozielonym ulistnieniu. Najniższe odmiany lilii sprawdzą się w ogrodach skalnych oraz w pojemnikach na tarasach.
Perełki z Dalekiego Wschodu
Najczęściej spotyka się w polskich ogrodach lilie orientalne. To ciekawe, bo ich uprawa nie należy do łatwych. Źle znoszą niskie temperatury, a nawet letnie chłody i deszcze. Są wysokie (100-150 cm), mają okazałe kwiaty o silnym egzotycznym aromacie. Typową lilią z tej grupy jest 'Tiara', która po dwóch latach może osiągnąć nawet 2 m wysokości, a jej cebule 35 cm w obwodzie. Ma różowe kwiaty, skromniejsze niż inne odmiany. Zdobi je dyskretna falbanka na brzegach płatków i jaśniejszy pas na środku. Doskonale komponuje się z krzewami o purpurowych liściach. Oryginalnymi pełnymi kwiatami wyróżnia się odmiana 'Double Prize'. Ma płatki o delikatnych pastelowych barwach z dyskretnym wzorem z drobniutkich punkcików. Płatki mają początkowo kolor lodów waniliowych, a z czasem różowieją. Dorasta do metra wysokości.
Na każdą rabatę
Dzięki hodowcom, którzy prześcigają się w tworzeniu wciąż nowych odmian i krzyżówek międzyodmianowych, powstało wiele lilii, których uprawa nie sprawia większych kłopotów.
'First Crown' to mieszaniec łatwych w uprawie lilii azjatyckich z przepięknymi choć chimerycznymi liliami orientalnymi. Rośliny z grupy azjatycko-orientalnej (zwanej w skrócie AO) odziedziczyły po liliach orientalnych bogactwo barw, a po azjatyckich możliwość uprawy w przeciętnej ogrodowej glebie.
Mieszańce lilii długokwiatowych (Lilium longiflorum) z orientalnymi, określane mianem LO, charakteryzują się ogromnymi wydłużonymi kwiatami o wspaniałych pastelowych odcieniach. Bladoróżowe kwiaty 'Elegant Lady' wyglądają jak wąskie dzwonki o długości kilkunastu centymetrów. Ta odmiana zakwita najwcześniej ze wszystkich lilii, bo już w pierwszej połowie czerwca, i przyjemnie pachnie. Warto także zwrócić uwagę na odmianę 'Prince Promise'. Jej płatki są dwukolorowe - białe na brzegu i ciemnoróżowe w środku. Kwiaty lilii 'Trumphator' osiągają 20 cm długości i 10 cm średnicy. Na brzegach są białe, a w głębi ciemnopurpurowe.
Na tarasach w dużych glinianych donicach świetnie prezentują się lilie miniaturowe. 'Miss Rio' z grupy AO ma ciemnoróżowe nakrapiane płatki. Dorasta zaledwie do wysokości 50 cm. 'Orange Pixie' z grupy lilii azjatyckich jest o połowę niższa. Ma ogniście pomarańczowe płatki. Pamiętajmy o tym, że pojemniki z miniaturowymi odmianami należy na zimę przenosić do suchego nieogrzewanego pomieszczenia.
Miss Himalajów
Z Nepalu i Indii pochodzi trudna w uprawie i wielce kapryśna lilia nepalska (Lilium nepalense). W naturze rośnie na wysokości 2-3 tys. m w lasach i zaroślach. Warto posadzić ją w ogrodzie dla niezwykle oryginalnych kwiatów. Zwisają główkami w dół. Ich płatki zawijają się jak rogi barana. Od środka są kasztanowe, a od zewnątrz jasnozielone. W naszych warunkach roślina dorasta do 70 cm wysokości. Wymaga przepuszczalnej gleby i nie znosi suszy. Cebule sadzi się płytko, nie przykrywając ich z wierzchu podłożem. Wyrastające łodygi należy stopniowo przysypywać ziemią, aby rośliny się nie przewracały.
Ostatni krzyk mody
Jednym z nowszych osiągnięć hodowców są orienpety - krzyżówka lilii orientalnych z trąbkowymi. Istnieje już ponad 300 odmian należących do tej grupy. Zaskakują bogactwem barw, a w uprawie są łatwiejsze niż lilie orientalne. W Polsce na razie niełatwo je kupić. Być może z powodu ceny - cebulka może kosztować kilkadziesiąt dolarów.
Orienpety nadają się do sadzenia na rabatach bylinowych. Największym ich walorem jest ogromna liczba kwiatów wyrastających na jednej łodydze (od kilkunastu do ponad 30). Kwiaty są bardzo duże, główkami skierowane na boki lub do dołu. Kwitną przez niemal miesiąc. W zależności od odmiany rozpoczynają kwitnienie pod koniec czerwca, a kwitną nawet do końca sierpnia. Niektóre odmiany pięknie pachną. Ich aromat wyczuwalny jest z odległości kilkunastu metrów.
Orienpety przeciętnie osiągają półtora metra wysokości, istnieją jednak odmiany dorastające nawet do 2,5 m. Wysokość okazu zależy od wielkości cebulki. W pierwszym roku uprawy są znacznie niższe niż w kolejnych sezonach. Na jednym miejscu cebule mogą pozostawać przez kilka lat. Sadzi się je głęboko - 10-20 cm poniżej poziomu gruntu. Aby orienpety dobrze i zdrowo rosły, wymagają próchnicznego podłoża z domieszką torfu lub ziemi kompostowej o lekko kwaśnym odczynie. Najlepiej sadzić je na takim stanowisku, gdzie będą miały "nogi w cieniu, a głowę w słońcu". Wówczas kwiaty osiągną głębię koloru.
Gwiazdki czy prążki
Pierwszą wyhodowaną odmianą z grupy orienpetów była 'Black Beauty'. Jej udoskonaloną wersją jest 'Arabesque'. Płatki jej wielkich zwisających ku dołowi kwiatów mają piękny purpurowo-czerwony koloryt. Dodatkową ich ozdobą są ciemnoróżowe wyrostki na wewnętrznej stronie płatków. 'Arabesqe' doirasta do 2- 2,5 m wysokości.
Warto też zwrócić uwagę na trójbarwną odmianę 'Leslie's Favorite'. Płatki są na brzegach śnieżnobiałe, a w środku kasztanowe. Wewnątrz kwiatu wyraźnie rysuje się złota gwiazda, a na jej tle wyraźnie widać zielone słupki. Jasną gwiazdę we wnętrzu kwiatu można wypatrzeć także u różowo-purpurowej 'Purple King'. Niezwykłe płatki ma 'Red Dutch'. Na zewnątrz i na brzegach są kremowe, w środku - w kilku odcieniach czerwieni, a w głębi kielicha żółte.
Jedna z najpiękniejszych lilii z grupy orienpetów to 'Silk Road'. Na łodydze o wysokości ponad 2 m może wyrosnąć nawet 30 kielichowatych kwiatów. Ich płatki mają szerokie białe brzegi, karminowe wnętrza i silnie pachną. Nadzwyczaj piękna jest też 'Visa Versa'. Przyciąga uwagę żywą czerwienią płatków. Dorasta do 1,2 m wysokości (wśród orienpetów to niewiele). Podczas kwitnienia wymaga palikowania, gdyż jej kwiaty po deszczu stają się bardzo ciężkie.
Zakwitają wczesnym latem. Bez wątpienia są piękne. Zachwycają wielkimi kwiatami, przepychem barw, a często także aromatem. Można je sadzić zarówno w towarzystwie gatunków jednorocznych, jak i bylin. Ładnie prezentują się obok szałwii, przegorzanu, astrów i funkii. Dobrze dać im jednolite tło z krzewów o ciemnozielonym ulistnieniu. Najniższe odmiany lilii sprawdzą się w ogrodach skalnych oraz w pojemnikach na tarasach.
Perełki z Dalekiego Wschodu
Najczęściej spotyka się w polskich ogrodach lilie orientalne. To ciekawe, bo ich uprawa nie należy do łatwych. Źle znoszą niskie temperatury, a nawet letnie chłody i deszcze. Są wysokie (100-150 cm), mają okazałe kwiaty o silnym egzotycznym aromacie. Typową lilią z tej grupy jest 'Tiara', która po dwóch latach może osiągnąć nawet 2 m wysokości, a jej cebule 35 cm w obwodzie. Ma różowe kwiaty, skromniejsze niż inne odmiany. Zdobi je dyskretna falbanka na brzegach płatków i jaśniejszy pas na środku. Doskonale komponuje się z krzewami o purpurowych liściach. Oryginalnymi pełnymi kwiatami wyróżnia się odmiana 'Double Prize'. Ma płatki o delikatnych pastelowych barwach z dyskretnym wzorem z drobniutkich punkcików. Płatki mają początkowo kolor lodów waniliowych, a z czasem różowieją. Dorasta do metra wysokości.
Na każdą rabatę
Dzięki hodowcom, którzy prześcigają się w tworzeniu wciąż nowych odmian i krzyżówek międzyodmianowych, powstało wiele lilii, których uprawa nie sprawia większych kłopotów.
'First Crown' to mieszaniec łatwych w uprawie lilii azjatyckich z przepięknymi choć chimerycznymi liliami orientalnymi. Rośliny z grupy azjatycko-orientalnej (zwanej w skrócie AO) odziedziczyły po liliach orientalnych bogactwo barw, a po azjatyckich możliwość uprawy w przeciętnej ogrodowej glebie.
Mieszańce lilii długokwiatowych (Lilium longiflorum) z orientalnymi, określane mianem LO, charakteryzują się ogromnymi wydłużonymi kwiatami o wspaniałych pastelowych odcieniach. Bladoróżowe kwiaty 'Elegant Lady' wyglądają jak wąskie dzwonki o długości kilkunastu centymetrów. Ta odmiana zakwita najwcześniej ze wszystkich lilii, bo już w pierwszej połowie czerwca, i przyjemnie pachnie. Warto także zwrócić uwagę na odmianę 'Prince Promise'. Jej płatki są dwukolorowe - białe na brzegu i ciemnoróżowe w środku. Kwiaty lilii 'Trumphator' osiągają 20 cm długości i 10 cm średnicy. Na brzegach są białe, a w głębi ciemnopurpurowe.
Na tarasach w dużych glinianych donicach świetnie prezentują się lilie miniaturowe. 'Miss Rio' z grupy AO ma ciemnoróżowe nakrapiane płatki. Dorasta zaledwie do wysokości 50 cm. 'Orange Pixie' z grupy lilii azjatyckich jest o połowę niższa. Ma ogniście pomarańczowe płatki. Pamiętajmy o tym, że pojemniki z miniaturowymi odmianami należy na zimę przenosić do suchego nieogrzewanego pomieszczenia.
Miss Himalajów
Z Nepalu i Indii pochodzi trudna w uprawie i wielce kapryśna lilia nepalska (Lilium nepalense). W naturze rośnie na wysokości 2-3 tys. m w lasach i zaroślach. Warto posadzić ją w ogrodzie dla niezwykle oryginalnych kwiatów. Zwisają główkami w dół. Ich płatki zawijają się jak rogi barana. Od środka są kasztanowe, a od zewnątrz jasnozielone. W naszych warunkach roślina dorasta do 70 cm wysokości. Wymaga przepuszczalnej gleby i nie znosi suszy. Cebule sadzi się płytko, nie przykrywając ich z wierzchu podłożem. Wyrastające łodygi należy stopniowo przysypywać ziemią, aby rośliny się nie przewracały.
Ostatni krzyk mody
Jednym z nowszych osiągnięć hodowców są orienpety - krzyżówka lilii orientalnych z trąbkowymi. Istnieje już ponad 300 odmian należących do tej grupy. Zaskakują bogactwem barw, a w uprawie są łatwiejsze niż lilie orientalne. W Polsce na razie niełatwo je kupić. Być może z powodu ceny - cebulka może kosztować kilkadziesiąt dolarów.
Orienpety nadają się do sadzenia na rabatach bylinowych. Największym ich walorem jest ogromna liczba kwiatów wyrastających na jednej łodydze (od kilkunastu do ponad 30). Kwiaty są bardzo duże, główkami skierowane na boki lub do dołu. Kwitną przez niemal miesiąc. W zależności od odmiany rozpoczynają kwitnienie pod koniec czerwca, a kwitną nawet do końca sierpnia. Niektóre odmiany pięknie pachną. Ich aromat wyczuwalny jest z odległości kilkunastu metrów.
Orienpety przeciętnie osiągają półtora metra wysokości, istnieją jednak odmiany dorastające nawet do 2,5 m. Wysokość okazu zależy od wielkości cebulki. W pierwszym roku uprawy są znacznie niższe niż w kolejnych sezonach. Na jednym miejscu cebule mogą pozostawać przez kilka lat. Sadzi się je głęboko - 10-20 cm poniżej poziomu gruntu. Aby orienpety dobrze i zdrowo rosły, wymagają próchnicznego podłoża z domieszką torfu lub ziemi kompostowej o lekko kwaśnym odczynie. Najlepiej sadzić je na takim stanowisku, gdzie będą miały "nogi w cieniu, a głowę w słońcu". Wówczas kwiaty osiągną głębię koloru.
Gwiazdki czy prążki
Pierwszą wyhodowaną odmianą z grupy orienpetów była 'Black Beauty'. Jej udoskonaloną wersją jest 'Arabesque'. Płatki jej wielkich zwisających ku dołowi kwiatów mają piękny purpurowo-czerwony koloryt. Dodatkową ich ozdobą są ciemnoróżowe wyrostki na wewnętrznej stronie płatków. 'Arabesqe' doirasta do 2- 2,5 m wysokości.
Warto też zwrócić uwagę na trójbarwną odmianę 'Leslie's Favorite'. Płatki są na brzegach śnieżnobiałe, a w środku kasztanowe. Wewnątrz kwiatu wyraźnie rysuje się złota gwiazda, a na jej tle wyraźnie widać zielone słupki. Jasną gwiazdę we wnętrzu kwiatu można wypatrzeć także u różowo-purpurowej 'Purple King'. Niezwykłe płatki ma 'Red Dutch'. Na zewnątrz i na brzegach są kremowe, w środku - w kilku odcieniach czerwieni, a w głębi kielicha żółte.
Jedna z najpiękniejszych lilii z grupy orienpetów to 'Silk Road'. Na łodydze o wysokości ponad 2 m może wyrosnąć nawet 30 kielichowatych kwiatów. Ich płatki mają szerokie białe brzegi, karminowe wnętrza i silnie pachną. Nadzwyczaj piękna jest też 'Visa Versa'. Przyciąga uwagę żywą czerwienią płatków. Dorasta do 1,2 m wysokości (wśród orienpetów to niewiele). Podczas kwitnienia wymaga palikowania, gdyż jej kwiaty po deszczu stają się bardzo ciężkie.
Krople złota
Delikatną pomarańczową barwą i pięknym zapachem wyróżnia się wśród orienpetów półtorametrowa 'Orania'. Już w drugim roku uprawy potrafi wytworzyć osiem, dziesięć kwiatów.
Na małe rabaty nadają się odmiany niższe, dorastające do metra wysokości, np. kremowa 'Valdemar'. Co prawda jeden okaz wytwarza tylko kilka kwiatów, ale za to są one ogromne - mają nawet 20 cm średnicy. Grube i sztywne płatki są w środku ciemniejsze niż na brzegach. Do metrowej wysokości dorasta także 'Shocking', której złociste kwiaty zdobią karminowe prążki.
Gorąco polecam orienpety. Każda odmiana ma w sobie coś nadzwyczajnego. Będą nie tylko niezwykłą ozdobą rabat, ale i salonów. Przecież jeden okaz może zastąpić cały bukiet kwiatów.
Co lubią lilie?
* Słoneczne stanowisko. Jedynie mieszańce amerykańskie znoszą lekki cień
* Podłoże żyzne, pulchne i przepuszczalne. Większość lilii preferuje ziemię o odczynie kwaśnym lub lekko kwaśnym. Nieliczne (np. tzw. martagony) lepiej rosną na glebach zasadowych.
* Nie za dużo wody w glebie. Jeśli mamy w ogrodzie ciężkie podłoże, warto sadzić lilie na podwyższonych rabatach.
* Podlewanie latem. Gdy rośliny kwitną, trzeba pamiętać o regularnym ich nawadnianiu, gdyż nie znoszą suszy
* Ściółkowanie. Podłoże pod liliami wysypujemy warstwą torfu ogrodniczego, przekompostowanej korą lub ściółką leśną.
* Zabezpieczanie na zimę. We wschodniej i północno-wschodniej Polsce warto wykopywać na zimę wszystkie cebule lilii. Na pozostałym obszarze wystarczy rośliny okrywać warstwą ściółki. Mieszańce azjatyckie trzeba okryć kopczykiem torfu, kory lub trocin, a mieszańcom orientalnym zapewnić suchsze stanowisko. Jeśli zdecydujemy się na wykopanie ich cebul, to należy je przechowywać zagrzebane w suchym torfie w temperaturze około 2°C.
* Odpowiedni czas sadzenia. Najlepsza pora to jesień, a dla odmian późno kwitnących - wiosna
* Właściwe cięcie. Jeśli chcemy ściąć lilie do bukietów, pamiętajmy, żeby koniecznie pozostawić część łodygi z liśćmi. Nie wolno ich ciąć u podstawy, bo cebula nie mogłaby się zregenerować.
Rozmnażanie
* Najłatwiej rozmnaża się lilie przez cebulki powietrzne, które wytwarzają niektóre odmiany. Cebulki zebrane pod koniec lata umieszcza się w pojemnikach wypełnionych wilgotnym podłożem piaszczysto-gliniastym i przykrywa warstwą żwiru. Doniczki z cebulami do wiosny przechowuje się w chłodnym pomieszczeniu (3-5 st. C).
* Część odmian (np. orienpety) tworzy cebule przybyszowe na głównej łodydze tuż pod powierzchnią gruntu. Można je jesienią oddzielić i posadzić w nowym miejscu. Sadzi się je płytko, więc trzeba je dobrze przykryć na zimę, żeby nie wymarzły.
* Można także rozmnażać lilie z łusek odcinanych od cebul. Każda łuska musi mieć fragment piętki (na niej tworzą się później małe cebulki). Łuski odcina się z cebul pod koniec lata lub wczesną jesienią, gdy rośliny są już w stanie spoczynku. Umieszcza się je w kuwetach wypełnionych mieszaniną perlitu, torfu oraz grubego piasku. Kuwety ustawia się w pomieszczeniu o temperaturze około 21°C, a po dwóch miesiącach przenosi się do zimnego pomieszczenia. Gdy z łusek wyrosną liście, rośliny pojedynczo przesadza się do doniczek. Po roku można je przesadzić do ogrodu.
Delikatną pomarańczową barwą i pięknym zapachem wyróżnia się wśród orienpetów półtorametrowa 'Orania'. Już w drugim roku uprawy potrafi wytworzyć osiem, dziesięć kwiatów.
Na małe rabaty nadają się odmiany niższe, dorastające do metra wysokości, np. kremowa 'Valdemar'. Co prawda jeden okaz wytwarza tylko kilka kwiatów, ale za to są one ogromne - mają nawet 20 cm średnicy. Grube i sztywne płatki są w środku ciemniejsze niż na brzegach. Do metrowej wysokości dorasta także 'Shocking', której złociste kwiaty zdobią karminowe prążki.
Gorąco polecam orienpety. Każda odmiana ma w sobie coś nadzwyczajnego. Będą nie tylko niezwykłą ozdobą rabat, ale i salonów. Przecież jeden okaz może zastąpić cały bukiet kwiatów.
Co lubią lilie?
* Słoneczne stanowisko. Jedynie mieszańce amerykańskie znoszą lekki cień
* Podłoże żyzne, pulchne i przepuszczalne. Większość lilii preferuje ziemię o odczynie kwaśnym lub lekko kwaśnym. Nieliczne (np. tzw. martagony) lepiej rosną na glebach zasadowych.
* Nie za dużo wody w glebie. Jeśli mamy w ogrodzie ciężkie podłoże, warto sadzić lilie na podwyższonych rabatach.
* Podlewanie latem. Gdy rośliny kwitną, trzeba pamiętać o regularnym ich nawadnianiu, gdyż nie znoszą suszy
* Ściółkowanie. Podłoże pod liliami wysypujemy warstwą torfu ogrodniczego, przekompostowanej korą lub ściółką leśną.
* Zabezpieczanie na zimę. We wschodniej i północno-wschodniej Polsce warto wykopywać na zimę wszystkie cebule lilii. Na pozostałym obszarze wystarczy rośliny okrywać warstwą ściółki. Mieszańce azjatyckie trzeba okryć kopczykiem torfu, kory lub trocin, a mieszańcom orientalnym zapewnić suchsze stanowisko. Jeśli zdecydujemy się na wykopanie ich cebul, to należy je przechowywać zagrzebane w suchym torfie w temperaturze około 2°C.
* Odpowiedni czas sadzenia. Najlepsza pora to jesień, a dla odmian późno kwitnących - wiosna
* Właściwe cięcie. Jeśli chcemy ściąć lilie do bukietów, pamiętajmy, żeby koniecznie pozostawić część łodygi z liśćmi. Nie wolno ich ciąć u podstawy, bo cebula nie mogłaby się zregenerować.
Rozmnażanie
* Najłatwiej rozmnaża się lilie przez cebulki powietrzne, które wytwarzają niektóre odmiany. Cebulki zebrane pod koniec lata umieszcza się w pojemnikach wypełnionych wilgotnym podłożem piaszczysto-gliniastym i przykrywa warstwą żwiru. Doniczki z cebulami do wiosny przechowuje się w chłodnym pomieszczeniu (3-5 st. C).
* Część odmian (np. orienpety) tworzy cebule przybyszowe na głównej łodydze tuż pod powierzchnią gruntu. Można je jesienią oddzielić i posadzić w nowym miejscu. Sadzi się je płytko, więc trzeba je dobrze przykryć na zimę, żeby nie wymarzły.
* Można także rozmnażać lilie z łusek odcinanych od cebul. Każda łuska musi mieć fragment piętki (na niej tworzą się później małe cebulki). Łuski odcina się z cebul pod koniec lata lub wczesną jesienią, gdy rośliny są już w stanie spoczynku. Umieszcza się je w kuwetach wypełnionych mieszaniną perlitu, torfu oraz grubego piasku. Kuwety ustawia się w pomieszczeniu o temperaturze około 21°C, a po dwóch miesiącach przenosi się do zimnego pomieszczenia. Gdy z łusek wyrosną liście, rośliny pojedynczo przesadza się do doniczek. Po roku można je przesadzić do ogrodu.
- Więcej o:
- donice z kwiatami
