Czosnek niedźwiedzi (Allium ursinum)

tekst: dr Magdalena Narkiewicz, Katarzyna Jodłowska31-10-2024 08:19

Czosnek niedźwiedzi - w naszych lasach nie wolno go zrywać, ale jeśli chcemy go uprawiać w naszym ogrodzie to bez problemu możemy go kupić go w sklepach zielarskich. Ta piękna roślina cebulowa dobrze sobie radzi w ogrodzie. Potocznie nazywamy ją cebulą czarownic roślin.

SLOWA KLUCZOWE: czosnek niedzwiedzi — ROŚLINĘ ŁATWO ROZPOZNAĆ PO WONI I KWIATACH. Podobne liście - ale uwaga, silnie trujące! - mają konwalia i zimowit.

Czosnek niedźwiedzi to wieloletnia roślina zielna, występująca naturalnie w wilgotnych, cienistych obszarach Europy i Azji. Dorasta do wysokości 20-50 cm i charakteryzuje się szerokimi, lancetowatymi liśćmi oraz drobnymi, białymi kwiatami, które pojawiają się późną wiosną. Nazwa tej rośliny wywodzi się z wierzeń ludowych, według których niedźwiedzie, po przebudzeniu z zimowego snu, zjadały ją, aby odzyskać siły. Znana od wieków, była wykorzystywana zarówno jako przyprawa, jak i środek leczniczy.

Warto pamiętać, że nie wolno zrywać dziko rosnącego czosnku niedźwiedziego, gdyż jest objęty częściową ochroną gatunkową. Z powodzeniem natomiast można zasadzić go w przydomowych ogródkach czy na plantacjach.

Pod względem składu odżywczego czosnek niedźwiedzi jest bogaty w witaminy A, C, E oraz witaminy z grupy B, a także minerały takie jak żelazo, magnez, wapń i fosfor. Szczególnie cennym składnikiem jest allicyna – związek, który nadaje czosnkowi jego charakterystyczny, ostry zapach oraz wykazuje silne działanie przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe. W porównaniu do odmiany pospolitej, czosnek niedźwiedzi ma łagodniejszy smak, co sprawia, że jest częściej spożywany na surowo.
Joanna Legutko, doradca ogrodniczy, wiceprezes zarządu przedsiębiorstwa W.Legutko.

W Polsce dziko rośnie 16 gatunków czosnków. Najczęściej spotykane są czosnek zielonawy (Allium oleraceum) oraz czosnek winnicowy (Allium vineale) rosnące na łąkach, polach i poboczach dróg. Oba gatunki mają drobne kwiaty w odcieniu lila. W wilgotnych lasach liściastych natknąć się można na czosnek niedźwiedzi (Allium ursinum) o białych kwiatach.

Czosnek niedźwiedzi (Allium ursinum) - jak rośnie?

Leśny czosnek tworzy liście w porze, gdy niedźwiedzie opuszczają zimowe gawry, stąd nazwa gatunku. Jest objęty ochroną.

Jest ceniony za smak, lecznicze właściwości i urodę. Wyrasta z niewielkiej cebuli, a gdy kwitnie na przełomie kwietnia i maja, osiąga wysokość do 40 cm. W czerwcu, zwyczajem wiosennych roślin cebulowych, zasycha.

Sadzimy czosnek na zimę>>>

Uprawa czosnek niedźwiedziego

Czosnek niedźwiedzi lubi ziemię żyzną, próchniczną, utrzymującą wilgoć, o odczynie obojętnym lub lekko alkalicznym i cieniste lub półcieniste stanowiska. Miejsce powinno być raczej ustronne, np. w pobliżu liściastych krzewów lub drzew, bo na rabatach woń czosnku może kłócić się z zapachem kwiatów. Latem ziemi nie należy tam mocno udeptywać. Jeżeli wiosna jest bezdeszczowa, rośliny potrzebują solidnego nawadniania.

Czosnek zwyczajny (Allium sativum) - uprawa>>>

Czosnek niedźwiedzi - sadzonki

W sierpniu po czosnku pozostają jedynie zasuszone resztki liści. Wówczas można wykopywać i rozsadzać cebulki. Coraz częściej bywają one także w sprzedaży. Sadzimy je od sierpnia do września w rozstawie 30 x 30 cm, w dołkach o głębokości 7-10 cm. Jeśli miejsce im odpowiada, same się potem rozsiewają. Jesienią rabatę warto ściółkować kompostem.

Czosnek niedźwiedzi - nasiona

Czosnek łatwo się rozsiewa więc trzeba mu zostawić sporo miejsca. Czosnek wysiewamy wczesną jesienią w odstępach 30 cm.

Czosnek niedźwiedzi - przyprawa

Liście są najsmaczniejsze przed ukazaniem się kwiatów. Nie mają bardzo ostrej woni, zapach jest też niewyczuwalny po ich spożyciu. Doprawia się nimi - a także kwiatami - sałatki, surówki, kanapki i ostre dania. Do gorących potraw dodawane są pod koniec przyrządzania lub przed podaniem, bo w wysokiej temperaturze szybko tracą swe właściwości. Całe lub pocięte można zakisić, układając je gęsto w słoiku i zalewając przegotowaną wystudzoną wodą. Na półlitrowy słoik dodajemy płaską łyżeczkę soli i mocno zakręcamy. W chłodnym pomieszczeniu można je przechowywać około roku. W podobny sposób konserwuje się je w oliwie.

12 roślin towarzyszących. Wykorzystaj zioła i kwiaty w walce ze szkodnikami>>>

Czosnek niedźwiedzi - właściwości

Czosnek niedźwiedzi jest ceniony za swoje szerokie właściwości prozdrowotne. Regularne spożywanie tej rośliny może przynieść wiele korzyści dla naszego organizmu:

pobudza układ odpornościowy do walki z nowotworami - dzięki wysokiej zawartości witamin i allicyny czosnek niedźwiedzi działa przeciwbakteryjnie i przeciwwirusowo, co jest szczególnie przydatne w okresach zwiększonej zachorowalności na infekcje.
chroni organizm przed działaniem wolnych rodników - zawarte w roślinie antyoksydanty pomagają neutralizować wolne rodniki, co wspomaga ochronę komórek przed uszkodzeniami.
zapobiega nadciśnieniu- związki siarkowe zawarte w roślinie pomagają rozszerzać naczynia krwionośne, co sprzyja lepszej cyrkulacji krwi i może obniżać ciśnienie.
pomaga w infekcjach górnych dróg oddechowych
działa bakteriobójczo
działa moczopędnie
wspiera układ trawienny – działa rozkurczowo i wspomaga produkcję enzymów trawiennych.
odtruwa wątrobę
zawiera witaminy : C,A,E

Czosnek niedźwiedzi - zastosowanie

Liście czosnku niedźwiedziego mają podobne właściwości jak uprawny czosnek pospolity i zachowują je po zasuszeniu. Są jednak delikatniejsze w smaku i łagodniejsze dla żołądka. Poleca się je zwłaszcza osobom cierpiącym na nadciśnienie i miażdżycę.

Jak wykorzystać czosnek niedźwiedzi?

Wszystkie części czosnku niedźwiedziego są jadalne i można wykorzystać je w kuchni na wiele różnych sposobów, zarówno w postaci świeżej, jak i przetworzonej. Liście mają delikatny, ziołowy smak, który sprawia, że doskonale nadają się do wielu dań – można dodawać je do sałatek, jajecznicy lub na kanapki. Są świetną alternatywą dla bazylii w klasycznym pesto, sprawdzą się również do przygotowania aromatycznego masła. Jego cebulki można spożywać na surowo lub przetwarzać w różnorodny sposób, podobnie jak w przypadku tradycyjnego czosnku.

Czosnek niedźwiedzi - przepisy

Kolorowe koreczki z czosnkiem na przyjęcie

Składniki: całe liście czosnku niedźwiedziego pomidorki koktajlowe ser feta

Przygotowanie: Opłukanymi i osuszonymi liśćmi owijamy grube kawałki sera feta i razem z pomidorkami nadziewamy na małe wykałaczki.

Czosnkowe kanapki na kolacje

Składniki: liście czosnku niedźwiedziego, kanapki z serem lub wędliną.

Przygotowanie: Na kanapkach kładziemy całe lub posiekane liście czosnku. Poza sezonem można użyć liści suszonych lub kiszonych.

Czosnek pospolity (Allium sativum)

Czosnek pospolity stosowany jest od tysiącleci jako środek leczniczy.

W starożytnym Egipcie i Babilonii popularny był wśród żołnierzy, którzy uważali, że przydaje męstwa w boju.

W Egipcie podawano go także budowniczym piramid, bo pomagał zregenerować siły po wyczerpującej pracy (w medycynie chińskiej aplikowano w takim przypadku miksturę z czosnku, cukru i oleju). Starożytni Egipcjanie używali także czosnku jako afrodyzjaku.

Rzymianie poświęcili roślinę bogini płodności Ceres i sporządzali z niej napój miłosny z dodatkiem odrobiny kolendry.

Pobudzające właściwości czosnku sprawiły, że mnichom w tybetańskich klasztorach nie wolno go spożywać.

Słowianie stosowali czosnek jako środek chroniący przed ukąszeniem żmij.

W Afryce natomiast rybacy smarowali nim ciała, by zabezpieczyć się przed atakiem krokodyli.

W XVI-wiecznej Europie uważano, że czosnek może chronić przed dżumą, gruźlicą i zatruciami.

Dzisiaj uznajemy bakteriobójcze właściwości czosnku, stosujemy go także w profilaktyce chorób układu krążenia.

Czosnek niedźwiedzi to roślina, która łączy w sobie piękno i szereg właściwości prozdrowotnych. Jego uprawa nie jest trudna, a regularne spożywanie może przynieść wiele korzyści. Dzięki swoim walorom dekoracyjnym i leczniczym, jest doskonałym wyborem dla każdego ogrodnika.

Więcej o: