Grusza polna (Pyrus pyraster). Uprawa dzikiej gruszy i ulęgałki

Dzika grusza niegdyś popularna dziś rarytas

Pod gruszą miło się wypoczywa. Drzewo daje przyjemny cień, a jego aura jest przyjazna dla człowieka. Chciałoby się chociaż w wakacje poleżeć w cieniu polnej gruszy "na dowolnie wybranym boku" i mieć święty spokój, jak śpiewała Maryla Rodowicz. Niestety, widok żniwiarzy odpoczywających na miedzy pod gruszą odchodzi w przeszłość - drzewo to, jeszcze nie tak dawno pospolite, dziś stało się w Polsce rzadkością. A szkoda...

Grusza polna (Pyrus pyraster) atrakcyjna przez cały rok

W Europie występuje około 20 gatunków dzikich grusz. Grusza polna (Pyrus pyraster), zwana popularnie dziką lub ulęgałką, to nasz rodzimy gatunek, a zarazem jedna z prababek grusz uprawnych. Ma charakterystyczne, małe okrągłe listki i osadzone na długich szypułkach drobne, również okrągłe, twarde zielonobrunatne owocki, które tracą cierpki smak dopiero po leżakowaniu (uleżeniu się - stąd ludowa nazwa). Trudno jednak zobaczyć "rasową" ulęgałkę, gdyż jest wiatropylna i łatwo krzyżuje się z innymi gruszami.

Podobna do niej grusza pospolita (Pyrus communis) to zdziczała forma grusz uprawnych o wielu zmiennych cechach. Dzikie grusze wyglądają swojsko, są wysokie (dorastają nierzadko do 20 m) i malownicze. Korony mają na ogół nieregularne, utworzone z małych, sztywnych i błyszczących listków. Grusze są krewniaczkami róż - podobnie jak one należą do rodziny różowatych (Rosaceae). Ich młode gałązki są cierniste. Na początku maja drzewa pokrywają się mnóstwem białych, intensywnie pachnących kwiatów, do których przylatują owady. W gęstwinie czarnych gałązek gruszy bezpiecznie czują się ptaki, które chętnie się tu gnieżdżą. Jesienny wizerunek drzewa także wart jest uwagi - przybiera ono wtedy odcienie złota i pomarańczy.

Grusza polna (Pyrus pyraster) - drzewo wytrzymałe i długowieczne

Dzikie grusze oprócz urody cechuje niezwykła wytrzymałość i długowieczność. Te drzewa mogą rosnąć nawet na marnej glebie setki lat, głęboko zagłębiając się w nią palowymi korzeniami. Potrafią przetrwać susze i silne wiatry. Jedyne, czego naprawdę potrzebują, to słońce.

Grusze to jedne z najstarszych drzew owocowych. Od tysięcy lat są związane z człowiekiem. Wiemy, że ich uprawą zajmowali się już starożytni. A obecnie hodowcy metodą krzyżówek i selekcji starają się stworzyć odmiany o dużych i smacznych owocach. Rosnące w sadach grusze domowe (jest ich na świecie około 5 tysięcy) są jednak mniej odporne na trudne warunki i choroby niż te dzikie.

Grusza polna (Pyrus pyraster) to doskonałe drzewo do ogrodu ekologicznego

Jeśli na Twojej działce rośnie polna grusza, zachowaj ją! To cenny elementem ekosystemu. Jako mieszkanie i żywiciel wielu drobnych istot ma istotny wpływ na zachowanie bioróżnorodności. Cierniste dzikie grusze to ponadto efektowne drzewa ozdobne, nadające się do sadzenia w założeniach krajobrazowych, jako pojedyncze okazy lub element naturalnych wysokich obronnych żywopłotów.

Grusze dają sobie radę także w trudnych warunkach miejskich. Wyhodowane ostatnio odmiany o wąskich pokrojach i niewielkiej ilości owocków sadzi się przy ulicach ze względu na ładne kwiaty i przebarwiające się liście. Ciekawostką jest szczepiona na podkładce gruszy pospolitej grusza wierzbolistna dostępna także w formie zwisłej.

Niektóre stare okazy dzikich grusz mają status pomników przyrody. Warto odwiedzić np. wieś Samborzec w okolicach Sandomierza, by zobaczyć polną gruszę Żeromskiego (pod którą podobno często przesiadywał pisarz), czy wybrać się do miejscowości Lisa Młyn w okolicach Brodnicy, by podziwiać ponad 200-letnią gruszę zwaną Napoleońską.

Także drewno gruszy jest piękne i cenne. Czerwonobrązowe, o gęstych słojach, nadaje się do intarsjowania, toczenia, budowy instrumentów muzycznych i produkcji fajek. n

Ulęgałki to smaczne owoce dzikiej gruszy

Ostatnio powraca moda na wytworne przystawki, marynaty i sosy przyrządzane według dawnych przepisów z owoców dzikiej gruszy. Kłopot w tym, że coraz trudniej o ulęgałki o charakterystycznym smaku.

Specjalne odmiany dzikiej gruszy do małych miejskich ogrodów

Na potrzeby zieleni miejskiej i mniejszych ogrodów wyhodowano krzyżówki grusz drobnoowocowych o mniejszych rozmiarach, wąskim pokroju i niemal pozbawione owoców.

•  'Chanticleer'
•  amerykańska 'Red Spire' (3) dorastające do 8-12 m i wspaniale przebarwiające się jesienią.