Mniszek lekarski czyli mlecz: w kuchni, w apteczce i w łazience

Tylko w Europie opisano ponad tysiąc gatunków mniszka. W Polsce występuje ponad 200 gatunków. Mniszki rosną  na siedliskach ruderalnych, a także na łąkach i w widnych lasach.

Ziele mniszka ściana się, gdy koszyczki kwiatowe są jeszcze w pączkach. Kwiaty zbiera się, gdy zaczynają się rozwijać (zrywamy je bez szypułki). Kwiaty i liście najlepiej zbierać w suchy słoneczny dzień.

Mniszek w kuchni

Młodziutkie liście mniszka lekarskiego można zjadać na surowo. Dobrze komponują się z rzeżuchą, szczypiorkiem, rzodkiewką,  ugotowanym na twardo jajkiem lub wędliną. Jeśli nie lubisz gorzkiego smaku mniszka, goryczki pozbędziesz się blanszując liście  (przelewając wrzątkiem) lub mocząc pół godziny w zimnej osolonej wodzie.

Wiosenne sałatki znakomicie smakują z octem z mniszków. Aby go przygotować, potrzebujesz garść zmieszanych świeżych liści, kwiatów i poszatkowanego korzenia. Mieszankę przełóż do słoika, zalej octem jabłkowym (mniszek musi być przykryty) i zakręć. Odstaw na dwa tygodnie w ciemne miejsce, codziennie wstrząsając. Po tym czasie ocet przecedź.

Mniszek w apteczce

W ziołolecznictwie wykorzystuje się głównie korzeń i liście mniszka. Korzenie zawierają sporo inuliny, naturalnego prebiotyku, a także trójterpeny o działające przeciwzapalnie i przeciwwirusowo, sterole roślinne (tzw. fitosterole), które m.in. obniżają stężenie szkodliwego cholesterolu we krwi, a także sole potasu. Korzenie zbiera się jesienią. Należy je umyć i wysuszyć. W liściach znajdują się m.in. trójterpeny, karotenoidy, które zwalczają wolne rodniki, minerały -  tym sporo potasu, magnezu i krzemu oraz witaminy C, z grupy B i A.

Wyciąg lub sok z korzenia pobudza czynności wątroby, zwiększając ilość wytwarzanej żółci. Ułatwia przepływ żółci do dwunastnicy. Usuwa z organizmu nadmiar jonów sodu i potasu. Zwiększa  wydzielanie soku żołądkowego, ułatwiając trawienie. Kwiaty mają moczopędne i przeciwzapalne. W medycynie naturalnej z mniszka najczęściej przygotowuje się syrop, napar  i winko.

W leczeniu bólu gardła i kaszlu stosuje się syrop, zwany miodem. Ma on działanie przeciwwirusowe i przeciwzapalne, a także właściwości przeciwmiażdżycowe, żółciopędne i odtruwające. Syrop może być stosowany również do leczenia dolegliwości żołądkowych i infekcji skórnych.

Syrop

Składniki: 400 dobrze rozwiniętych kwiatów mlecza (same główki), 1 cytryna, 1 litr wody, 1 kg cukru

Wykonanie: Kwiaty  zalej  wrzątkiem, ugnieć i  gotuj na wolnym ogniu przez ok. 15 minut. Pod koniec gotowania dodaj wyparzoną cytrynę pokrojoną w plastry. Zamieszaj, ugnieć i przykryj. Odstaw na 12 godzin, następnie odcedź  i do wywaru dodaj cukier. Wymieszaj i gotuj na bardzo małym ogniu, aż cukier całkowicie się rozpuści. Gorący syrop przelej do umytych, wyparzonych i osuszonych słoiczków. Zawiń  w koc na 2-3 godziny, a po tym czasie ustaw do góry dnem i pozostaw do ostygnięcia. Tak przygotowany syrop możesz przechowywać w chłodnym i ciemnym pomieszczeniu do następnego sezonu.  Syropem można słodzić herbatę, albo wypijać po 2-3 łyżeczki.  Jeśli rozpuścisz syrop w wodzie otrzymasz wspaniałą lemoniadę.

Napar

Składniki: łyżka rozdrobnionych kwiatów mniszka, 0,5 litra wody

Wykonanie: Kwiatów zalej wrzątkiem i pozostaw  pod przykryciem 10 minut. Odcedź. Napar pij po pół szklanki 2-3 razy na dobę. Pomaga przy   przewlekłych nieżytach jamy ustnej, gardła i oskrzeli.

Wino

Składniki: 1,5 l płatków kwiatów mniszka, 3 kg cukru,  1,5 l wody, garść rodzynków, 2 cytryny, pomarańcza
Wykonanie: płatki, rodzynki i pokrojoną pomarańczę przełóż do butli i zalej  roztworem z 1,5 kg cukru rozpuszczonego w ciepłej wodzie. Zamknij korkiem i rurką fermentacyjną napełnioną wodą. Przez 4-6 tygodni w butli będzie się odbywać  gwałtowna fermentacja. Gdy minie, przecedź  wino, a pozostały płyn wlej  ponownie do butli, uzupełniając ciepłą wodą z resztą cukru i sokiem z cytryny. Butlę zamknij ponownie na 4-6 tygodni lub do całkowitego ustania fermentacji. Wino wspomaga procesy trawienne, wydzielanie żółci i oczyszczanie organizmu.  Jest skutecznym środkiem w leczeniu wczesnych faz infekcji czy przeziębienia.

Mniszek w kosmetyce

Preparaty z mniszkiem odmładzają skórę, likwidują piegi i wspomagają kondycje włosów. Świeży sok mleczny stosowany jest do usuwania brodawek ze skóry. Macerat naprawia uszkodzoną i suchą skórę. Zmielony korzeń, stosowany w formie maseczki lub okładu pielęgnuje cerę trądzikową. 

Tonik

Garść świeżych kwiatów mniszka umyj pod bieżącą wodą i zalej wodą. Doprowadź mieszankę do wrzenia i gotuj przez 15- 20 minut. Po ostudzeniu przefiltruj np. przez gazę. Przechowuj w lodówce. Przemywaj tonikiem skórę przynajmniej raz dziennie.

Płukanka do włosów

Do wywaru z kwiatów mniszka dolej pół szklanki soku z aloesu. Wymieszaj i polewaj skórę głowy, a następnie masuj przez kilka minut. Zmyj włosy letnią. Płukanka łagodzi swędzenie skóry głowy, ogranicza łojotok, wspomaga porost włosów, nadaje połysk i lekko miodowy kolor.