Błędy w trakcie budowy: na co zwrócić uwagę, aby ich uniknąć

Właściwie prowadzona budowa domu polega na realizacji prac zgodnie z projektem, ze sztuką budowlaną oraz obowiązującymi przepisami. Dobrze, jeśli prace te są kontrolowane na bieżąco, w trakcie wykonywania.

Na budowie nie ma etapów łatwiejszych i trudniejszych błędy można popełnić na każdym. Zwykle, jak na złość, działa tu prawo Murphy'ego i sprawy przyjmują najbardziej niekorzystny obrót wtedy, gdy najmniej się spodziewamy. Błędy zdarzają się nawet przy całkiem prostych pracach. Może to wynikać z braku właściwego przepływu informacji, dlatego wykonawcy powinni każdą wątpliwość zgłaszać kierownikowi budowy i inwestorowi. Powinni też na bieżąco informować kierownika o stanie budowy i planowanych robotach. Nie da się uniknąć błędów, jeśli brakuje dobrej komunikacji oraz w sytuacji, gdy kierownik istnieje głównie na papierze, a na budowie zjawia się sporadycznie.

Podstawą jest także dobrze wykonany projekt, który powinien zawierać dostateczną liczbę szczegółów, która uniemożliwi błędną jego interpretację. Pamiętajmy, że niektóre potknięcia inwestorów i wykonawców mają podwójnie przykre następstwa nie tylko zwiększają koszty (płacimy drugi raz za wykonaną już pracę), ale także powodują kłopoty urzędowe. Na przykładzie kolejnych etapów budowy pokazujemy, jakie błędy zdarzają się najczęściej i jakie mogą mieć konsekwencje.

Etap: wytyczenie budynku

Błędy można popełnić jeszcze przed rozpoczęciem konkretnych prac budowlanych. Mogą one polegać na złym wytyczeniu budynku, czyli na przesunięciu jego obrysu względem granic posesji, źle wytyczonych osiach, a nawet na obróceniu budynku względem stron świata. Dlatego niezbędne jest sprawdzenie po wykonaniu pomiarów przez uprawnionego geodetę wytyczenia osi budynku, jasne określenie, co zostało przez geodetę wytyczone i czy jest to zrozumiałe przez wykonawcę.

Przesunięcie budynku albo samych ścian czy też zmiana wymiarów mają poważne konsekwencje. Takie zmiany zaliczane są do istotnych, więc dom nie będzie zgodny z projektem. Oznaczać to może duże problemy dla inwestorów, którzy będą musieli ponownie złożyć dokumentację budowlaną w urzędzie lub urząd nie wyda pozwolenia na użytkowanie domu, jeśli nie będzie spełniał on wymogów, wynikających z planu miejscowego lub z decyzji o warunkach zabudowy.

Błąd: złe wytyczenie domu

Konsekwencje: konieczne jest ponowne złożenie dokumentacji budowlanej w urzędzie lub rozbiórka domu.

Etap: posadowienie

W Polsce domy są zazwyczaj wznoszone na ławach fundamentowych. Przy ich wykonywaniu należy zadbać o to, by szalunki miały odpowiednie wymiary, a wykopy właściwą głębokość. Kierownik budowy powinien sprawdzić, czy zbrojenie zostało ułożone zgodnie z projektem i zachowaniem ciągłości, czy jest połączona z nim bednarka (taśma ze stali), będąca zakończeniem instalacji odgromowej. Ważne jest także to, czy są wystawione startery (czyli zbrojenie pod elementy konstrukcyjne wyższych partii domu) i czy zamówiony beton jest właściwy.

Przed wykonaniem ław należy ułożyć peszle (giętkie rury), przez które będzie można bezkolizyjnie poprowadzić instalacje z zewnątrz do budynku już po wykonaniu fundamentów i innych części konstrukcji domu.

Nie mniej ważne jest wykonawstwo w trakcie zalewania betonem ław fundamentowych. Trzeba to robić ostrożnie, w taki sposób, by nie uszkodzić szalunków ziemnych i nie zasypać fundamentów gruntem. Istotne jest też odpowiednie zagęszczenie betonu i zachowanie odpowiedniej otuliny, czyli odległości zbrojenia do krawędzi ławy fundamentowej. Zbyt mała (gdy zbrojenie "leży" na dnie) stwarza ryzyko korozji zbrojenia. Na tym etapie ważne jest też to, by wykonać fundamenty pod kominy, wolno stojące słupy i schody.

Błąd: niewłaściwe wykonanie fundamentów

Konsekwencje: niewystarczająca nośność fundamentów, a wskutek tego pękanie konstrukcji nadziemnej domu

Koszt naprawy: bardzo wysoki, ale trudny do oszacowania, ponieważ zależy od skali uszkodzeń

Etap: ściany fundamentowe

Zanim zacznie się murować ściany fundamentowe, na wierzchu ław trzeba ułożyć izolację przeciwwilgociową (hydroizolację). Jej brak może powodować kapilarne podciąganie wilgoci.

Przy murowaniu ścian z bloczków betonowych należy uważać, by zaprawa została nałożona na wszystkie spoiny pionowe i poziome. Nie powinno być żadnych prześwitów.

Gotowe mury fundamentowe trzeba zabezpieczyć za pomocą pionowej izolacji przeciwwilgociowej. Chroni ona budynek przed destrukcyjnymi skutkami działania wilgoci, znajdującej się w gruncie. Typ izolacji dobiera się do warunków gruntowych i wodnych panujących w miejscu, w którym dom jest wznoszony. Trzeba również dopilnować, aby materiał użyty do hydroizolacji mógł stykać się ze styropianem lub polistyrenem ekstrudowanym, którymi ociepla się fundament. Nie może to być jednak tylko warstwa podkładowa pod właściwą izolację przeciwwilgociową.

Jeśli stosuje się papy i folie, miejsca ich styku powinny mieć właściwy zakład (ok. 20 cm), zapewniający ciągłość i skuteczność izolacji. Zgięcia papy powinny być wyoblone inaczej będą pękać.

Ściany fundamentowe powinny też być od zewnątrz ocieplone. Najczęściej popełnianym błędem jest zastosowanie zwykłego styropianu zamiast odmiany przeznaczonej specjalnie do fundamentów lub polistyrenu ekstrudowanego. Zwykły styropian pod wpływem wilgoci z gruntu nasiąknie wodą i straci swoje właściwości termoizolacyjne.

Błąd: brak skutecznej izolacji przeciwwilgociowej i termicznej; zły dobór produktów lub nieprawidłowe wykonawstwo

Konsekwencje: zawilgocenie konstrukcji domu, przemarzanie w strefie przyziemia i jej szybkie niszczenie

Koszt naprawy: od 20 tys. zł (tyle będzie kosztować ponowne odkopanie fundamentów i wykonanie hydroizolacji, na przykład metodą iniekcyjną)

Etap: podłoga na gruncie

Przed wykonaniem podłogi na gruncie przestrzeń między ścianami fundamentowymi zasypuje się piaskiem. Można to zrobić dopiero po zabezpieczeniu ścian hydroizolacją. Należy użyć odpowiedniego piasku ("kopalniaka" lub pospółki) i zagęszczać go mechanicznie warstwami.

Nie można zapomnieć o rozłożeniu instalacji wodno-kanalizacyjnej odprowadzającej ścieki w poszczególnych pionach oraz doprowadzającej wodę. Należy do tego użyć rur o właściwych przekrojach i ułożonych z odpowiednimi spadkami. Ważne jest też założenie rewizji umożliwiających dostęp do rur w razie awarii, a jeśli jest kominek także o doprowadzeniu powietrza. Wszystko to zostanie zakryte warstwą chudego betonu i wykończeniem, więc późniejsze poprawki nie wchodzą w grę.

Błąd: złe zagęszczenie piasku

Konsekwencje: pękanie wylewki podłogowej i posadzki

Koszt naprawy: od 30 tys. zł (tyle zapłacimy za ponowne wykonanie podłogi; więcej, gdy jest ona już wykończona)

Błąd: brak instalacji stanu zero

Konsekwencje: skuwanie posadzki, aby ułożyć nowe instalacje

Koszt naprawy: od 10 tys. zł (tyle będzie kosztować wykonanie instalacji po demontażu części warstw podłogi)

Etap: roboty murarskie

Przed murowaniem ścian parteru należy je zabezpieczyć przed wilgocią z gruntu poziomą izolacją przeciwwilgociową. Wykonuje się ją na górnej powierzchni ścian fundamentowych z emulsji, folii lub papy termozgrzewalnej.

W trakcie murowania należy pilnować przewiązania (przesunięcia) cegieł, bloczków lub pustaków oraz właściwego rozłożenia zaprawy. Elementy z bokami wyprofilowanymi na pióra i wpusty nie wymagają wypełniania spoin pionowych, ale jest to niezbędne w narożnikach i przy łączeniu dociętych elementów. Niezależnie od zastosowanego materiału należy wzmocnić strefy podokienne, zatapiając w spoinie poziomej specjalne zbrojenie.

Przy murowaniu należy zadbać o właściwe ulokowanie otworów okiennych względem wysokości wykończenia podłóg. Należy również dopilnować, by rzeczywista wysokość kondygnacji odpowiadała wysokości pomieszczeń ujętych w projekcie. Zmiana wysokości kondygnacji jest zmianą istotną wpływającą na zmianę kubatury budynku, a przez to jego parametrów i będzie wymagać ponownego złożenia dokumentacji w urzędzie.

Razem ze ścianami wykonuje się również kominy spalinowe. Najczęściej używa się do tego pustaków kominowych lub prefabrykowanych rur ceramicznych. Niedozwolone jest wykonanie przewodów spalinowych z pustaków wentylacyjnych. Jeśli w domu jest kominek, należy mieć na uwadze, na jakiej wysokości i z której strony ma być trójnik do podłączenia czopucha oraz przemyśleć kwestię usytuowania wyczystki.

Błąd: brak izolacji poziomej

Konsekwencje: zawilgocenie konstrukcji domu i jej szybkie niszczenie

Koszt naprawy: od 10 tys. zł (tyle wydamy za wykonanie izolacji przeciwwilgociowej metodą iniekcji)

Błąd: zmiana wysokości kondygnacji

Konsekwencje: ponowne złożenie dokumentacji budowlanej w urzędzie lub rozbiórka domu

Etap: Wykonanie stropu

Najpopularniejsze obecnie są stropy gęstożebrowe oraz żelbetowe. Obydwa wymagają przed zabetonowaniem skontrolowania przez kierownika budowy szalunków i podpór montażowych, ułożenia zbrojenia (zwłaszcza w miejscu oparcia schodów), grubości otuliny, parametrów mieszanki betonowej, a w stropach gęstożebrowych dodatkowo jakości belek i pustaków stropowych oraz usytuowania żeber rozdzielczych pod każdą ścianą działową. W trakcie zalewania stropu sprawdza się, czy wykonawca zawibrowuje mieszankę i czy wylał odpowiednią warstwę betonu. Później ważna jest właściwa jego pielęgnacja.

Błąd: niewłaściwe wykonanie stropu

Konsekwencje: rysy i pęknięcia stropu, nadmierne ugięcie  

Koszt naprawy: od 10 tys. zł (wzmocnienie stropu w zależności od skali zaniedbań)

Etap: schody żelbetowe

Tak jak przy każdym elemencie żelbetowym (monolitycznym) przez zabetonowaniem kierownik sprawdza przygotowanie szalunku i zbrojenia. Szerokość biegów i wysokość spocznika muszą być zgodne z projektem. Przygotowany szalunek powinien uwzględniać sposób wykończenia podłogi na parterze, na piętrze, na spoczniku i na stopniach. Wtedy nie będzie konieczne wyrównywanie stopni na etapie wykończenia schodów.

Ważne jest również rozłożenie zbrojenia w biegach schodowych. Nie jest to łatwe do wykonania, a złe ulokowanie prętów grozi rozbiórką schodów. W trakcie zalewania beton musi być właściwie zawibrowany.

Błąd: niewłaściwe wykonanie schodów

Konsekwencje: niewygodne i niebezpieczne schody

Koszt naprawy: od 1 tys. zł (tyle zapłacimy za nadlanie wszystkich stopni lub wykonanie okładziny schodów na podkładkach dystansowych niwelujących nierówności)

Etap: konstrukcja więźby

Więźbę należy wykonać z elementów z odpowiedniej jakości drewna. Ważne, by deski były proste, okorowane i zaimpregnowane. Co do wilgotności z tym jest różnie. Mokre drewno jest mniej poskręcane i łatwiej cieślom wykonać więźbę. Po jej zmontowaniu skręcone elementy schną bez możliwości swobodnego odkształcania się i pozostają w miarę stabilne. Suche drewno jest droższe i trudno dostępne.

Przy wykonywaniu więźby istotne jest właściwe wykonanie nacięć i połączeń ciesielskich w taki sposób, by pasowały one w odpowiednie miejsca, nie powodowały osłabienia przekrojów elementów i tym samym konstrukcji. Ważne jest też stosowanie łączników w odpowiedniej liczbie i rozmiarach gwoździ, wkrętów, złączy ciesielskich itp.). Przy konstruowaniu więźby należy również zadbać o właściwą sztywność konstrukcji.

Błąd: niewłaściwe wykonanie więźby dachowej

Konsekwencje: duże odkształcenia drewnianych belek, niedostateczna sztywność więźby

Koszt naprawy: od 10 tys. zł (tyle kosztuje wzmocnienie więźby dachowej, wymiana niektórych elementów)

Błąd: niewłaściwa wysokość ścian kolankowych

Konsekwencje: ponowne złożenie dokumentacji budowlanej w urzędzie lub przywrócenie stanu zgodnego z projektem

Etap: warstwy dachu

Pokrycie powinno uwzględniać wykonanie wszystkich warstw, które gwarantują poprawne funkcjonowanie dachu. Każda z nich ma inne zadanie. Wstępne krycie zapewnia wodo- i wiatroszczelność, a jednocześnie umożliwia przenikanie pary wodnej na zewnątrz, izolacja termiczna zapobiega ucieczce ciepła, a paroizolacja wnikaniu pary wodnej przez izolację cieplną i jej zawilgoceniu.

Oczywiście ważne jest dopracowanie detali dachu, by skutecznie odprowadzana była woda z połaci, bez zawilgocenia niższych części budynku. Istotne przy tym jest właściwe wykonanie wszystkich obróbek blacharskich (okapu, koszy, kalenicy, naroży), orynnowania i rur spustowych.

Błąd: niewłaściwa kolejność warstw, brak wentylacji

Konsekwencje: zawilgocenie konstrukcji dachu i w efekcie jej niszczenie

Koszt naprawy: od 10 tys. zł (tyle kosztuje demontaż pokrycia dachowego i warstw dachu oraz ich właściwe wykonanie)