Stewia (Stevia rebaudiana) - co to jest?

Stewia -roślina

Stewia (Stevia rebaudiana) to niewielka bylina z rodziny astrowatych. Pochodzi z Ameryki Południowej, gdzie już ponad 1500 lat temu była wykorzystywana,  przez Indian z plemion Guarani i Mato Grosso, do słodzenia napojów i potraw oraz w ziołolecznictwie. Swoja nazwę zawdzięcza XVI- wiecznemu hiszpańskiemu botanikowi Pedro Jaime Esteve, zwanego Steviusem, który jako pierwszy z europejskich uczonych zainteresował się nią.  Jej  właściwości zostały szczegółowo opisane dopiero w 1899 r. przez szwajcarskiego botanika Moisés Santiago Bertoni. Fakt, że za słodki smak stewii odpowiadają,  zawarte w jej liściach i łodygach, dwa glikozydy -  stewiozyd i rebaudiozyd, odkryli w 1931 r., dwaj francuscy chemicy - M. Bridel  i R. Lavielle.

Warzywa na balkonie czyli jak założyć warzywnik na balkonie?

Stewia – właściwości

Stewia to naturalny słodzik, około 300 razy słodszy od cukru,  stanowiący coraz popularniejszą alternatywę dla sacharozy, miodu, ksylitolu, erytolu, mannitolu, sorbitolu, czy sztucznych słodzików.  Stewia jest szczególnie polecana osobom walczącym z otyłością i nadwagą oraz diabetykom.Ze względu na swoje własności hipoglikemiczne jest tradycyjnie wykorzystywane w Ameryce Południowej jako lek na cukrzycę. Działa również przeciwzapalnie, przeciwwirusowe, antybakteryjne, przeciwgrzybiczne i przeciwpróchniczne . Stewia jest zalecana osobom chorującym na fenyloketonurie, mającym problemy z nadciśnieniem. Oprócz tego stewia jest bogatym źródłem magnezu, wapnia, sodu, potasu, cynku, fosforu, selenu, miedzi, manganu, żelaza, witaminy C, B2, B9 (kwas foliowy) oraz substancji o działaniu przeciwutleniającym – kwasy fenolowe, chlorogenowe, flawony i flawonole.

Ze względu na swoje właściwości oczyszczające, regenerujące, przeciwzapalne i przeciwutleniające, stewia jest stosowana do produkcji kosmetyków do skóry trądzikowej, skłonnej do wyprysków i wągrów. Substancje czynne w niej zawarte wspomagają oczyszczanie i dezynfekcję skóry, normalizują wydzielanie sebum oraz przyspieszają procesy gojenia.

Mimo że w Japonii i na rynku azjatyckim stewia cieszy się ogromną popularnością, od co najmniej 40 lat, w  Europie i Ameryce Północnej do roku 2010 budziła ona sporo kontrowersji. Pojawiały się opinie, że występujące w niej glikozydy stewiolowe mogą mieć działanie rakotwórcze oraz wpływać negatywnie na rozwój płodu. Spekulacjom na ten temat kres położył w 2011 r. Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA), a Komisja Europejska,  w dniu 11.11.2011 r. , formalnie uznała stewię za dodatek do żywności (E960). Jednocześnie ustaliła dopuszczalne dzienne spożycie na 4 mg na 1 kg masy ciała.

Stewia - kalorie

Stewia nie zawiera żadnych kalorii a dodatkowo ma zerowy indeks glikemiczny.

Ile kosztuje stewia?

Stewia jest obecnie dostępna nie tylko w aptekach i specjalistycznych sklepach ze zdrową żywnością, ale również w dużych sieciach handlowych i portalach internetowych. Stewia jest sprzedawana w różnych postaciach – suszonych liści, sproszkowanych, suszonych liści i łodyg, ekstraktu oraz tabletek i płynów. Przed dokonaniem zakupu warto dobrze przemyśleć, w jaki sposób zamierzamy wykorzystywać stewię i czytać etykiety (łączenie stewii z monocukrami i dwucukrami takimi jak np.: fruktoza, maltoza, dekstroza, czy maltodekstryna, powoduje, że produkty mają właściwości  zbliżone do zwykłego, białego cukru).

Cena stewii:

• Stewia w postaci suszonych liści (1 łyżeczka pokruszonych liści = 1 szklanka cukru). Przeznaczona do słodzenia gorących i zimnych napojów, pieczenia i gotowania. Cena – około 5 PLN za 25 g
• Stewia w tabletkach (1 tabletka = 1 łyżeczka cukru) – przeznaczona do słodzenia kawy, herbaty i napojów. Cena – od 12 PLN za 300 tabletek (18 g)
• Stewia w płynie (3 krople = 1 łyżeczka cukru) – przeznaczona do słodzenia zimnych i gorących napojów, deserów i sałatek. Cena – od 22 PLN za 125 ml
• Stewia koncentrat w postaci proszku (50 g = 15 kg cukru)-  nadaje się do słodzenia zimnych i gorących napojów, owoców, sałatek, deserów, sosów, gotowania i pieczenia. Cena – około 50 PLN za 50 g

Pod nazwami zawierającymi słowo „stewia” dostępne są również słodziki w formie kryształków, stosowane jako zamiennik cukru (1 łyżeczka słodziku = 1 łyżeczka cukru), zawierające w składzie erytrytol  - naturalny cukier pozyskiwany z owoców.   Cena – około 25 PLN za 200 g

Stewia czy ksylitol?

Stewia, w ostatnim czasie zyskuje coraz więcej zwolenników. Ale nadal wielu konsumentów wybiera ksylitol ? Z czego to wynika? Spróbujmy się temu przyjrzeć bliżej.

Ksylitol to alkohol cukrowy, tradycyjnie pozyskiwany z kory brzozowej, ale na skalę światową wytwarzany z kukurydzy. Jest o  38% mniej kaloryczny od cukru, a jego indeks glikemiczny IG wynosi tylko 7, czyli 14 razy mniej niż IG białego cukru. W smaku jest słodszy od cukru.

Stewia jest naturalnym słodzikiem wytwarzanym z suszonych liści i łodyg byliny o łac. nazwie Stevia rebaudiana. Jest bezkaloryczna i ma zerowy indeks IG. W smaku jest około 300 razy słodsza od białego cukru.

Zalety i wady  ksylitolu

Zalety:

• smakiem i strukturą przypomina biały cukier i świetnie nadaje się do słodzenia napojów, gotowania i pieczenia. Wyjątkiem są ciasta drożdżowe, które na słodziku nie urosną;
• ma działanie bakteriobójcze i pomaga w walce z chorobami przyzębia i zakażeniami jamy ustnej. Hamuje rozwój próchnicy i wspiera mineralizację szkliwa.  Z tego względu jest wykorzystywany jako dodatek do gum do żucia, past do zębów i płynów do płukania jamy ustnej;
• ułatwia przyswajanie minerałów przez organizm (np. wapnia),
• stosowany w leczeniu nadkwasoty żołądka,
• polecany przy infekcjach górnych dróg oddechowych, uszu, gardła i nosa.
• hamuje rozwój drożdżaków w organizmie.

Wady:

• Ksylitol może być źle tolerowany przez organizm wywołując wzdęcia i biegunki. Dziennie nie powinno  się spożywać więcej niż 15 g ksylitolu, czyli około 3 łyżeczek;
• jest źle tolerowany przez osoby cierpiące na zespół jelita drażliwego;
• nie powinien być podawany dzieciom poniżej 3 roku życia;
• nie jest obojętny dla gospodarki cukrowej organizmu.

Zalety i wady stewii

Zalety:

• jest w 100% naturalna i całkowicie rozkłada się w organizmie. Można ją uprawiać w doniczce i  wykorzystywać na co dzień jej liście np. do słodzenia kawy lub herbaty;
• bezkaloryczna, z indeksem glikemicznym równym zero,
• zmniejsza apetyt na potrawy słodkie i tłuste,
• jest bogatym źródłem m.in. wapnia, potasu, magnezu, żelaza, kwasu foliowego, beta-karoten i witaminy C;
• stabilizuje i obniża poziom glukozy we krwi i zwiększa wrażliwość na insulinę,
• obniża poziom cholesterolu LDL i trójglicerydów, oraz podwyższenia poziom frakcji cholesterolu HDL
• ma działanie antynowotworowe, przeciwzapalne i podnoszące odporność;
• jest skuteczna w leczeniu stanów zapalnych skóry, trądziku i owrzodzeń;
• zalecana osobom chorym na fenyloketonurię;
• hamuje rozwój wirusów, w tym ludzkiego wirusa HRV;
• ma silne działanie bakteriobójcze, zwłaszcza wobec: Klebsiella pneumoniae, Pseudomonas aeruginosa, Salmonella typhimurium oraz Bacillus cereus
• obniża ciśnienie krwi.

Wady:

• smak stewii, przypominający lukrecję, jest niezwykle intensywny i długo utrzymuje się w ustach, co może przeszkadzać,
• wpływa na smak potraw i wypieków, w których może ulec karmelizacji.
• max dawka dzienna to 4 mg/kg masy ciała. Przekroczenie dziennego limitu spożycia może spowodować zaburzenia we wchłaniania wapnia i żelaza w organizmie oraz zwiększenie lub spowolnienie akcji serca.

Stewia – uprawa

Stewia, w naszych warunkach klimatycznych, jest jednoroczna byliną o wysokości do około 50 cm. Ma podłużne, ciemnozielone listki o delikatnym połysku, o długości około 3-5 cm i liczne, drobne, białe  kwiatki. Kwitnie jesienią.

Stewia to roślina ciepłolubna. Nie toleruje niskich temperatur. Preferuje stanowiska nasłonecznione i osłonięte od wiatru. Potrzebuje podłoża piaszczystego, dobrze przepuszczalnego, o pH obojętnym  lub kwaśnym. Lubi ziemię wilgotną, ale nie bagnistą. Źle znosi również suszę, nawet krótkotrwałą.

Stewia - sadzonki i nasiona

Stewia może być uprawiana z nasion lub z gotowych sadzonek. Nasiona do wykiełkowania potrzebują dużej wilgotności powietrza i wysokiej temperatury (około 25 C). W takich warunkach powinny wykiełkować po około 2 tygodniach. Należy je wysiać do skrzynek w na przełomie marca i kwietnia. W razie potrzeby wykonać pikowanie i gotowe, około 2-miesięczne rozsady wysadzić  do gruntu  po ostatnich przymrozkach, gdy temperatura będzie wynosiła co najmniej 15 C, czyli na przełomie maja i czerwca. Stewia nie wymaga specjalnych zabiegów pielęgnacyjnych. Warto jednak regularnie przycinać jej pędy, aby roślina ładnie rozrastała się. Kiedy stewia zacznie kwitnąć, należy pamiętać o regularnym wycinaniu kwiatów, aby liście rośliny nie zgorzkniały i nadal był przyrost liści. Liście stewii najsłodsze są w październiku, ale można je zbierać i suszyć przez cały okres wegetacji.

 Jeśli stale korzystamy z dobrodziejstw tej byliny, warto ją posadzić w doniczce i mieć do niej dostęp cały rok. Przy właściwej pielęgnacji będziemy się nią cieszyć kilka sezonów.