Od wodospadu do stawu

Właściciel działki jest wielkim miłośnikiem i znawcą ryb. Kiedy zbudował dom, mógł zrealizować marzenie o własnym stawie. Niewielką nieckę wykopano w pobliżu rowu, który przebiega przez skraj posesji. Dna i brzegów stawu nie uszczelniono, dzięki czemu woda swobodnie przesiąka do zbiornika. Jest to więc zarazem sposób na osuszanie podmokłego terenu, na jakim położona jest działka.

Niestety, niezabezpieczone niczym brzegi stawu zaczęły się obsuwać. Właściciel postanowił zmodernizować staw zwłaszcza, że działka i tak wymagała zagospodarowania.

Zwrócił się wtedy do specjalisty - Macieja Kiljańskiego, architekta krajobrazu z doświadczeniem inżynierskim. Panowie postanowili wspólnie, że staw zostanie wyremontowany, ukształtowanie terenu ogrodu - zmienione, do tego powstaną wodospad i strumień. Całościowe rozwiązanie sprawiło, że działka stała się atrakcyjniejsza, a woda w stawie - czysta, chociaż nie zainstalowano w nim żadnego filtra do jej oczyszczania. A wszystko to za sprawą nietypowego, bo otwartego obiegu wody.

W kaskadach, strumieniach i źródełkach budowanych w przydomowych ogrodach stosuje się zwykle zamknięty obieg wody. Polega to na wprawianiu w ruch wody czerpanej ze zbiornika - po czym powraca ona do niego po przepłynięciu przez kaskadę czy wylot fontanny. Ponieważ w obiegu krąży wciąż ta sama woda, konieczne jest stosowanie filtrów do jej oczyszczania.

Obieg otwarty polega na dopompowywaniu co pewien czas do zbiornika nowej czystej wody oraz usuwaniu ewentualnego jej nadmiaru do odbiornika niewchodzącego w skład układu - a więc rowu odwadniającego czy naturalnego zbiornika lub cieku wodnego (jeziora, rzeki, strumienia).

Jak działa ten układ wodny

Do prezentowanego stawu codziennie dopompowuje się czystą wodę ze studni wywierconej niedaleko zbiornika. Pompowanie trwa 45-60 minut dziennie (pobierane są w ten sposób 2-3 m3 wody). Najpierw woda napływa do kamiennego wodospadu, a stąd spada z wysokości około metra, przy czym rozpryskuje się i natlenia. Dalej spływa po lekko nachylonym terenie blisko 30-metrowym strumieniem aż do stawu. Napływająca tu czysta natleniona woda miesza się ze stojącą. Kiedy poziom wody nadmiernie się podnosi, woda przelewa się do rowu przez rurę zamontowaną w poprzek grobli między nim a stawem.

Uwaga! Decyzję o odprowadzaniu wody z terenu działki do rowu odwadniającego należy uzgodnić ze starostwem powiatowym. Jeżeli bowiem nasze działanie zostanie zakwalifikowane jako "szczególne korzystanie z wód", trzeba będzie wystąpić o pozwolenie wodno-prawne (DzU z 2001 r., nr 115 poz. 1229 art. 122).

Aby dotleniona czysta woda mogła dopływać do stawu także zimą, projektant zastosował specjalne rozwiązania.

Po pierwsze, nad studnią zbudowano ocieploną i sterowaną elektronicznie hydrofornię.

Po drugie - rurę łączącą hydrofornię z wodospadem zakopano poniżej głębokości przemarzania (ponad 1 m) i ocieplono izolacją z tworzywa poliuretanowego, tak by w czasie ostrej zimy nie groziło jej zamarznięcie.

Po trzecie - odcinek rury, który dochodzi do ujścia wodospadu (a więc musi być narażony na działanie mrozów), jeszcze dodatkowo zabezpieczono. Obok wodospadu rura wyprowadzona ze studni rozwidla się - jeden odcinek prowadzi do góry - do wodospadu, drugi w dół - do zbudowanej obok studzienki drenarskiej. Kiedy pompa się wyłącza, automatycznie zostaje otwarty zawór umieszczony na końcu rury wyprowadzonej do studzienki i woda siłą grawitacji spływa na jej dno.

Do budowy strumienia wykorzystano wiele naturalnych materiałów. Koryto uszczelniono grubą warstwą gliny zamiast folią czy betonem, a brzegi zabezpieczono faszyną, czyli wiązkami gałązek wierzbowych przeplatanych między osikowymi palikami. Wykończenie strumienia uzupełniają: głazy polodowcowe, otoczaki i żwir.

Wykonanie

Staw. W czasie letniej suszy nieckę stawu pogłębiono. Wzdłuż brzegów, mniej więcej co pół metra, wbito w grunt na głębokość 40-50 cm mocne kołki olszynowe. Następnie przepleciono między nimi gałęzie ze świeżych, elastycznych przyrostów wierzby iwa. Na brzegu stawu od strony domu usypano szeroką piaszczystą plażę. Pozostałe brzegi obsadzono roślinami - mozgą trzcinową, trzciną, miskantem - i wykończono żwirem.

Faszyną zabezpieczono również brzegi rowu melioracyjnego. W poprzek grobli, czyli wału ziemnego między stawem a rowem, osadzono grubą rurę kanalizacyjną do odprowadzania nadmiaru wody. Dla wzmocnienia grobli kołki trzymające faszynę po jej obu stronach połączono sznurem.

Koryto strumienia. Przebieg strumienia wytyczono linią łamaną. W przygotowanym obrysie wybrano ziemię na głębokość około 80 centymetrów i szerokość około 1 metra. Potem na brzegach strumienia wyznaczono miejsca na osadzenie dużych, dekoracyjnych głazów. Najpierw je rozłożono, potem wybierano spod nich ziemię i wsuwano pod każdy drewniane belki. Następnie w wykopane w ten sposób zagłębienie wlano beton (stopy fundamentowe wykonano po to, by osadzenie głazów było stabilne). Dno i brzegi strumienia uszczelniono 20-centymetrową warstwą gliny, którą starannie ubijano. Zrobiono tak na całej długości strumienia, z wyjątkiem dwumetrowego odcinka bezpośrednio przy wodospadzie. W tym miejscu koryto wyłożono betonowymi płytami chodnikowymi, aby woda z wodospadu nie rozmywała podłoża. Płyty ułożono ściśle obok siebie na dnie i wzdłuż brzegów; połączono je zaprawą. Potem całość pokryto jeszcze masą uszczelniającą, a płyty betonowe przysłonięto kawałkami granitu.

Uszczelnione gliną brzegi strumienia wykończono faszyną: co 20-30 cm wbijano kołki na głębokość 15 cm (aby nie przebiły warstwy gliny) i przepleciono między nimi gałązki wierzby. Dno przykryto warstwą żwiru rzecznego.

Hydrofornia. Ujęcie wody obudowano betonowymi kręgami studziennymi. Połączenia kręgów uszczelniono wodoodpornym klejem, a na dnie ułożono 10-centrymetrową warstwę betonu z dodatkiem uszczelniacza. Górny krąg przykryto betonową pokrywą z włazem żeliwnym. Wnętrze hydroforni i właz starannie ocieplono poliuretanem (wykonaną na zamówienie skorupę poliuretanową grubości 5 centymetrów przyklejono do betonowych ścianek poliuretanową pianką montażową). W betonowej pokrywie zamontowano kominek wentylacyjny z PVC.

W studzience hydroforni zamontowano pompę, zbiornik na wodę z wyłącznikiem ciśnieniowym oraz elektrozawory i rury - osobne do wodospadu i do automatycznego systemu podlewania. Założono instalację elektryczną i podłączono elektroniczny sterownik do kierowania przepływem wody (sterownik zamocowano na ścianie domu). Rurę wyprowadzającą wodę do wodospadu ocieplono otuliną i zakopano na głębokości 120 cm .

Wodospad i studzienka drenarska. W miejscu wyznaczonym na wodospad wybetonowano dwie stopy fundamentowe, na których ustawiono dźwigiem wielki głaz. Górną płaszczyznę głazu nachylono w kierunku strumienia. Miejsce łączenia stopy fundamentowej i głazu starannie uszczelniono, by woda nie uchodziła tamtędy poza strumień.

Między dwie stopy fundamentowe doprowadzono rurę biegnącą ze studni i zamontowano na niej trójnik do rozgałęzienia w stronę studzienki drenarskiej i w stronę wodospadu. Rurę skierowaną do wodospadu wyprowadzono na szczyt głazu i przysłonięto od góry kamieniem. Drugą rurę z trójnika doprowadzono do studzienki drenarskiej po drugiej stronie strumienia i zakończono zaworem automatycznym. Studzienkę wykonano z ustawionego pionowo kręgu betonowego, jakie stosuje się na przepusty pod drogami. Na jej dno wsypano 30-cm warstwę żwiru. Wejście do studzienki umieszczono na tarasie wykonanym z płyt granitowych ułożonych na betonowej wylewce grubości 10 cm i spoinowanych mrozoodporną zaprawą.

Materiały

Staw:

paliki olszynowe (najlepiej znoszą kontakt z wilgotnym podłożem);

gałązki wierzby - można je kupić w rejonach uprawy wikliny lub samemu pozyskać z regularnie strzyżonych wierzb;

sznur z tworzywa sztucznego;

rura kanalizacyjna o średnicy 110 mm - na przepust;

rośliny: mozga trzcinowa, trzcina, miskant;

piasek na plażę;

żwir.

Koryto strumienia:

glina;

kołki olszynowe i gałązki wierzby do umocnienia brzegów;

głazy, otoczaki i żwir oraz beton na stopy fundamentowe pod głazy;

rośliny: sitowie, tojeść rozesłana, kosaćce;

odcinek strumienia pod wodospadem: płyty chodnikowe (45×45 cm), płyty granitowe, zaprawa cementowa, masa uszczelniająca.

Wodospad:

głaz, kamienie;

beton na stopy fundamentowe;