Leszczyna pospolita - Corylus avellana

Można powiedzieć, że leszczyna pospolita (Corylus avellana) jest stara jak świat. Już w okresie polodowcowym należała do podstawowych gatunków w podszycie naszych lasów liściastych. Zwykle jest wielopniowym krzewem, rzadziej małym drzewem wielkości 4-5 m, o zielonych liściach, szorstkich z wierzchu, a od spodu miękko owłosionych. Leszczyna należy do najwcześniej kwitnących roślin. Często już w styczniu pojawiają się jej zwisające, żółte kotki długości 3-7 cm (męskie kwiatostany). Zwiastują wiosnę nie tylko ludziom, jej kwiaty bowiem mają mnóstwo pyłku, który jest ważnym i jedynym o tej porze źródłem pokarmu dla pszczół budzących się z zimowego snu. Warto wiedzieć, że pączki kwiatowe leszczyny zawiązują się już jesienią i przez kilka miesięcy pozo-stają w uśpieniu.

Choć nasza swojska, poczciwa leszczyna pospolita jest ładnym krzewem, wyhodowano kilka jej niezwykłych odmian: o purpurowych, złocistych lub postrzępionych liściach albo o powyginanych pędach. Najpopularniejsze z nich to czerwonolistna 'Fuscorubra' i 'Contorta' o pogiętych pędach.

Dla estetów

'Fuscorubra' już w lutym ma ciemnoróżowe, kluskowate kwiatostany. Wkrótce potem rozwijają się ciemnopurpurowe liście, które później tracą tę barwę i jesienią krzew jest już całkowicie zielony. Purpurowy odcień zachowuje dłużej, jeśli jest posadzony w pełnym słońcu. 'Contorta' ma silnie poskręcane pędy i pomarszczone liście. Szczególnie ciekawie odmiana ta prezentuje się zimą.

Inne, mniej znane odmiany leszczyny pospolitej są równie interesujące. 'Pendula' o zwisłym pokroju zazwyczaj jest szczepiona na pniu i tworzy piękne parasole; 'Heterophylla' ma powcinane, pierzastowrębne liście z zaostrzonym wierzchołkiem; 'Aurea' wyróżnia się złocistymi liśćmi na wiosnę. Ostatnio bez trudu można kupić leszczynę południową (Corylus maxima). Jej odmiana 'Purpurea' aż do późnej jesieni ma intensywnie ciemnoczerwone liście, a owoce całkowicie pokryte ciemnoróżową, postrzępioną okrywą. Miłośnikom dużych drzew polecam leszczynę turecką (Corylus colurna), która dorasta nawet do 20 m wysokości. Ma regularny, stożkowaty pokrój, a jej strzelisty pień sięga do samego czubka, jak u drzew iglastych. Jej ozdobą jest kora - szara i tafelkowato postrzępiona oraz ciekawe liście - wrębne i o nieregularnym kształcie. Jej orzechy zebrane są po kilka w jeden zbity pęczek, a każdy z nich ma osłonki postrzępione w długie frędzle. Taki owocostan wygląda jak duży, szczeciniasty pompon.

Pyszne i odżywcze

Orzechy laskowe zawierają dużo białka, błonnika, cenne pierwiastki, m.in. fosfor, magnez, potas, oraz nienasycone kwasy tłuszczowe. Doceniając te walory owoców leszczyny, wyhodowano wiele odmian o dużych orzechach, które obficie owocują, np. leszczyna pospolita 'Barceloński' i 'Halle'. Mniej plenna, ale bardzo popularna jest leszczyna południowa 'Lamberta Biały', której owoce są wydłużone i całkowicie okryte zieloną osłonką. W niewielkich ogrodach dobrze jest posadzić plenną i dekoracyjną leszczynę południową 'Warszawski Czerwony'. Wiosną i wczesnym latem ma purpurowe liście, a jesienią - smaczne i ładne orzechy w czerwonych osłonkach.

Dla troskliwych

Krzewiaste gatunki leszczyn nie są wymagające, urosną wszędzie, jednak na żyznym podłożu znacznie lepiej owocują. Znoszą półcień, lecz odmiany o kolorowych liściach lepiej wybarwiają się w pełnym słońcu. Leszczyny łatwo się regenerują, zatem ze zbyt rozrośniętych egzemplarzy dobrze jest usuwać stare gałęzie. Można nawet ścinać cały krzew tuż nad ziemią. Leszczyna turecka ma większe wymagania. Preferuje żyzne gleby o odczynie obojętnym i zasadowym. Za to doskonale znosi mrozy, mimo że pochodzi z południa Europy.

Dla projektantów

Krzewiaste gatunki i odmiany leszczyny najlepiej jest sadzić w formie szpalerów. Ponieważ są obficie ulistnione, mogą pełnić funkcję wysokich parawanów osłaniających nasz ogród od ulicy i sąsiadów. Odmianę o purpurowych liściach 'Purpurea' widać z daleka jako mocną, ciemną plamę kolorystyczną. Dla kontrastu warto ją zestawiać z krzewami o jasnozielonych, srebrnych lub żółtych liściach. Złociście wybarwiona 'Aurea' najlepiej się prezentuje na tle ciemnozielonych krzewów (np. żywotników, cisów) oraz wśród roślin o ciemnoczerwonym ulistnieniu (np. berberysów 'Atropurpurea' lub pęcherznic 'Diabolo'). Leszczyna turecka to znakomite drzewo przy ulicach i alejach. Posadzona pojedynczo na trawniku przez długi czas ma gałęzie od samej ziemi, z daleka wygląda jak duża kopa siana.

Dla ciekawych

Przed wiekami, w wielu kulturach, leszczyna była uważana za drzewo mądrości, jej samowolne ścięcie surowo karano. Leszczynowych gałązek używano jako różdżek do odnajdywania żył złota i skarbów. (Do dziś za ich pomocą wyszukuje się podziemne źródła wody.) Miały bronić ludzi przed jadowitymi ukąszeniami, złymi duchami i wampirami; okręty przed burzą, a zwierzęta domowe przed czarami. W średniowieczu leszczynowa różdżka służyła sędziom do wykrywania złodziei i morderców. Jako krzew owocowy leszczynę uprawiano już w starożytności. Jej gałąź obsypaną orzechami uważano za symbol obfitości, a wetknięta w drzwi domu była dobrą wróżbą na przyszły rok.

Orzechy laskowe były symbolem płodności, miłości i małżeństwa, a także znakiem mądrości, stałości i cierpliwości.





Autor jest dendrologiem i architektem krajobrazu