Chryzantema - Dendranthema grandiflora

Chryzantemami posadzonymi w pojemnikach możemy się cieszyć przez około 2 miesiące. Wybór odmian na rynku jest ogromny, a ceny na każdą kieszeń: od małych doniczek po 6-10 zł, po pojemniki z okazami o imponującej średnicy 50-60 cm, za kilkadziesiąt złotych.

Kolorystyka koszyczków (tak nazywamy kwiatostany tych roślin) obejmuje wszystkie ciepłe barwy, dominują jednak odcienie żółte i złocistej - wszak nazwa chryzantema pochodzi od greckiego słowa: chryzos - złoto. Największym wzięciem cieszą się odmiany o koszyczkach niewielkich, za to tak licznych, że nie widać spod nich liści.

Skala barw koszyczków kwiatowych chryzantem jest olbrzymia. Również wśród typów budowy kwiatostanów jest duża różnorodność - wyróżniamy chryzantemy pojedyncze, półpełne, pomponowe, kuliste, półkuliste, płaskie, kędzierzawe, parasolkowate, igiełkowe, anemonowe, łyżeczkowe, pajęczaste oraz fantazyjne. Nie powinno nas dziwić podobieństwo kwiatostanów chryzantem do dalii. Obie rośliny należą do rodziny astrowatych (Asteraceae), a ich kwiatostany nazywamy koszyczkami.

Zastosowanie chryzantem doniczkowych jest wszechstronne. Możemy dekorować nimi stoły, parapety okienne, obdarować solenizantów, sadzić rośliny w ogrodach, skrzynkach balkonowych lub donicach wystawionych przy wejściu do domu, na tarasie, albo balkonie. Pięknie wyglądają w wiklinowych koszach, starych wazach i cynowych naczyniach. A gdy nadchodzi 1 listopada, pełnią swą tradycyjną funkcję - dekoracji grobów.

Skąd pochodzą

Wszystkie odmiany chryzantem doniczkowych zalicza się do gatunku Dendranthema grandiflora (dawniej Chryzantema) - chryzantema wielkokwiatowa. W warunkach naturalnych rośliny te występują w Chinach, Japonii, Korei i Mongolii. Przez wieki Chińczycy zakazywali ich wywozu, dlatego do Europy dotarły dopiero w XVIII w. Chryzantemy należą do ulubionych roślin hodowców, dlatego co roku przybywa wiele nowych odmian - coraz obficiej i dłużej kwitnących, bardziej odpornych na choroby.

Przebojowe odmiany

Najpopularniejsze obecnie odmiany doniczkowe należą do grupy Time (hodowli angielskiej firmy Cleangro). Są to: kremowożółta 'Jewel Time', biała z żółtym środkiem 'Onyx Time', biała z zielonym oczkiem 'Cool Time', pomarańczowa z zielonym oczkiem 'Solar Time', pomarańczowa z żółtym oczkiem 'Swing Time'.

Najbardziej sprawdzone, szczególnie na w ogrodzie, na balkonie i na tarasie należą do grupy Belgium Mums (hodowli belgijskiej firmy Gediflora). Odmiany wczesne, takie jak: 'Padre Orange', 'Camina Red', 'Tirona Red', 'Sorano Yellow', 'Molfeta Pink' bez specjalnych zabiegów kwitną na początku września, a najpóźniejsze: 'Ibera White', 'Marenco Purple', Sapiro Orange', 'Tripoli Dark' - pod koniec października.

Jak pielęgnować w mieszkaniu...

Kupując chryzantemy w doniczkach, najlepiej wybrać egzemplarze z kilkoma rozwiniętymi kwiatami i mnóstwem wybarwionych już pąków (te zielone mogą się nie rozwinąć).

Światło. Rośliny ustawiamy w miejscu dobrze oświetlonym rozproszonym światłem; chronimy je przed ostrymi, południowymi promieniami słońca.

Temperatura. W domu chryzantemy czują się dobrze w temperaturze pokojowej, jednak kwiaty zachowują dłużej trwałość w pomieszczeniach chłodnych (10-16 st. C).

Woda. Rośliny podlewamy w taki sposób, by podłoże było umiarkowanie wilgotne. Nie pozwólmy mu przeschnąć, bo wówczas kwiaty szybko więdną.

Nawożenie. Chryzantemy zakupione w pełni kwitnienia do krótkotrwałej dekoracji nie wymagają zasilania.

... i pod gołym niebem

Kwitnące chryzantemy można umieszczać w pojemnikach lub w gruncie od maja (po ustąpieniu przymrozków) do jesieni. W zależności od pogody będą dekoracyjne od kilku do kilkunastu tygodni. Wystarczy je w tym czasie regularnie podlewać.

Aby zakwitły ponownie

Chryzantemom, które kwitły wiosną i latem, warto po kwitnieniu przyciąć pędy i nawozić, bo jesienią zakwitną ponownie.

Okazom, które kwitły jesienią i chcemy je przechować do wiosny, po kwitnieniu skracamy pędy do kilku centymetrów. Rośliny w doniczkach przenosimy do chłodnego (4-6 st. C), jasnego pomieszczenia, np. do piwnicy. Przez całą zimę podlewamy je rzadko, małą ilością wody.

W marcu pojemnik przenosimy do ciepłego, jasnego pomieszczenia, zaczynamy rośliny podlewać i zasilać. Gdy pędy podrosną, uszczykujemy ich wierzchołki nad 4-5 liściem, aby się rozkrzewiły. Zabieg powtarzamy 2-3 razy. Nie musimy tego robić przy kulistych odmianach drobnokwiatowych, które krzewią się same.

Wiele osób podejmuje próby pozostawienia chryzantem doniczkowych na stałe w ogrodzie. Problem w tym, że większość odmian nie jest odporna na mróz, a często nawet nie znamy nazwy tej, którą kupiliśmy. W takim wypadku warto jesienią wykopać okaz, który latem rósł w ogrodzie i podzielić go na dwie części. Jedną po wsadzeniu do doniczki przechowujemy w piwnicy, a drugą sadzimy ponownie w gruncie i okrywamy na zimę np. suchymi liśćmi - z nadzieją, że przeżyje.

Rozmnażamy chryzantemy. Kto chciałby rozmnożyć swoją ulubioną odmianę, powinien w marcu wyciąć z młodych pędów sadzonki długości 5-7 cm i umieścić je w skrzynce lub doniczce z mieszniną piasku i torfu. Sadzonki najlepiej ukorzeniają się w temperaturze ok. 15 st. C, okryte "namiotem" z folii. Po kilku tygodniach przesadzamy je do małych doniczek, a ich pędy uszczykujemy. Zabieg powtarzamy jeszcze dwukrotnie: około 10 maja i 15 sierpnia. Dzięki temu uzyskamy dobrze rozkrzewione okazy, które zakwitną jesienią.

Co dolega chryzantemie

Uprawiane chryzantemy mogą zostać zaatakowane przez szkodniki lub choroby. Jeśli porażenie objęło roślinę w niewielkim stopniu, wówczas warto ją ratować, jeśli chory jest cały okaz - lepiej go wyrzucić.

Roślina słabo kwitnie, liście żółkną, na końcach pędów i pąkach skupiska zielonych lub czarnych małych owadów - mszyce. Opryskujemy ją dokładnie preparatem w aerozolu, takim jak ABC "Na mszyce", Pokon Bio- insekt, Agrevo "Przeciwko owadom", Polysect lub ekologicznym: Afidol.

Na liściach mozaikowate przebarwienia, na dolnej stronie widoczna pajęczynka, na płatkach kwiatów brązowe przebarwienia - przędziorki. W ziemi umieszczamy pałeczki Tarcznik lub Provado Combi Pin albo roślinę opryskujemy preparatem Nissorun, Karate lub Rufast. Zabieg powtarzamy 2-3-krotnie, co 7-10 dni.

Dolne liście oraz pąki kwiatowe brązowieją i zamierają - szara pleśń. Roślinę opryskujemy preparatem Euparen, Kaptan lub Rovral.

Biała grzybnia na liściach i łodygach, wzrost zahamowany, kwiaty zdeformowane - mączniak prawdziwy. Po zauważeniu pierwszych objawów opryskujemy roślinę ekologicznym: Biosept lub Amistar.

Krótki dzień, długa noc

Chryzantemy są roślinami dnia krótkiego. Oznacza to, że ich zielone pędy rozrastają się przy długim (16-18-godzinnym) dniu, a zawiązują pąki kwiatowe przy dniu krótkim (9-11-godzinnym). W uprawie tradycyjnej odmiany wczesne kwitną już w sierpniu i we wrześniu, średnio wczesne w październiku i na początku listopada, a późne w listopadzie i grudniu. Wiadomo jednak, że największy popyt na chryzantemy jest w ostatnich dniach października i kończy się po 1 listopada. Aby przyśpieszyć ich kwitnienie, ogrodnicy zastosują dodatkowe zabiegi. W gospodarstwach ogrodniczych praktykuje się tzw. uprawę sterowaną, która umożliwia uzyskiwanie kwitnących chryzantem w dowolnym okresie roku. Technologia ta polega przede wszystkim na kontrolowaniu długości dnia i nocy. Rośliny doświetla się, sztucznie wydłużając dzień, lub zaciemniania - skracając dzień wiosną i latem, gdy słońce operuje ponad 11 godzin.

Jak zrobić kaskady z chryzantem ?

Oto metoda, która pozwala nadać chryzantemom formę kaskady. Ukształtowane w ten sposób okazy mają długie zwisające gałązki. Cieszą się popularnością m.in. w Anglii i we Francji, gdzie dekoruje się nimi wystawy, a także balkony i schody.

Kaskadowe chryzantemy produkuje się w wyspecjalizowanych firmach ogrodniczych. Uprawa przebiega w dwóch etapach.

I etap - w szklarni

Ukorzenione sadzonki sadzi się pod koniec marca do doniczek i ustawia gęsto obok siebie, żeby ich pędy wybiegły w górę. Po 10 dniach ich pędy uszczykuje się nad 3.-4. oczkiem.

Młode wiotkie pędy rosną w górę przez 2 miesiące (trzeba je wtedy podpirać). Gdy osiągną 1-1,2 m, przesadza się je do większych doniczek.

II etap - na zewnątrz

W czerwcu chryzantemy przenosi się na zewnątrz i ustawia na ziemi w rozstawie 70 na 120 cm (górna część pędów powinna być skierowana na północ). W każdej doniczce umieszcza się długie druty (albo metalową siatkę), do których przyczepia się pędy rośliny. Drut wraz z pędami stopniowo (co kilka dni) odgina się w taki sposób, by po pewnym czasie tworzył z doniczką kąt prosty. Wyrastające pędy boczne uszczykuje się, by się rozkrzewiły.

Około 15 sierpnia doniczki ustawia się w taki sposób, by pędy zwisały w dół. Umieszcza się je na podwyższeniu, by je wyeksponować.

Przechylone doniczki z kaskadowymi chryzantemami trudno podlewać. Aby sobie to ułatwić, w boku doniczki robi się otwór, a wodę wlewa się przez lejek.