Szachownice - cesarzowe rabat

Wśród szachownic (Fritillaria) znajdziemy przeszło 100 gatunków różniących się od siebie pokrojem i wyglądem kwiatów, ale przede wszystkim wysokością - od 20 cm do ponad 100 cm. Szachownice rosną dziko w strefie klimatu kontynentalnego (suche gorące lata, długie mroźne zimy) - przede wszystkim w Azji. W europejskich ogrodach pojawiły się 400 lat temu.

Jej wysokość

Wśród szachownic prym wiedzie dostojna szachownica cesarska (Fritillaria imperialis) zwana także cesarską koroną. Może osiągać ponad metr wysokości. Sztywna gruba łodyga jest ulistniona dopiero od połowy - wygląda to jakby zdobił ją pióropusz sterczących krótkich liści. Wieńczy ją korona sześciu, ośmiu dużych kwiatów skierowanych ku dołowi. Legenda mówi, że zwisają one w dół, nie bez powodu. Otóż gdy Jezus szedł na Golgotę kłaniały Mu się z szacunkiem i oddaniem wszystkie kwiaty. Wszystkie, oprócz jednej cesarskiej korony, która prężyła się dumnie. Gdy jednak Jezus na nią spojrzał, zawstydzona spłoniła się i w pokorze pochyliła kielichy. Migoczące krople nektaru pojawiające się w dolnej części każdego kwiatu to łzy, które odtąd roni.

Cesarskie korony kwitną w maju. U odmian 'Rubra' i 'Rubra Maxima' kwiaty są czerwone, 'Aurora' kwitnie na pomarańczowo, a 'Orange Brillant' na pomarańczowo-brązowo. Coraz popularniejsze są odmiany o kwiatach żółtych 'Lutea' i 'Lutea Maxima'.

Należy dla nich wybrać w ogrodzie miejsce słoneczne lub w lekkim półcieniu. Gleba powinna być próchniczna, wapienna do lekko kwaśnej, przepuszczalna. Cebule są duże (o średnicy 6-8 cm), wydzielają nieprzyjemny zapach. Ważne, aby posadzić je zaraz po zakupieniu, gdyż łuski są miękkie i grozi im szybkie wyschnięcie. Ponadto bardzo szybko wytwarzają korzenie, które łatwo mogą uschnąć. Dobrze ukorzeniona cebula lepiej przetrwa zimę, więc nie ociągajmy się z sadzeniem!

Ze względu na wielkość cebule szachownicy cesarskiej sadzi się głęboko (nawet na głębokości 20 cm). Jeśli gleba jest słabo przepuszczalna, w tak głębokim dołku mogłaby zalegać woda (czego cebule bardzo nie lubią). Dlatego w takim przypadku warto wysypać dno warstwą gruboziarnistego piasku lub żwiru. Rośliny mogą pozostawać w tym samym miejscu przez wiele sezonów, o ile nie zostały posadzone zbyt gęsto. Zalecana rozstawa to 40 a nawet 50 cm. Jeśli posadzimy gęściej, po dwóch, trzech sezonach cebule będą miały za mało miejsca do prawidłowego rozwoju i przestaną kwitnąć.

Szara eminencja

Całkowitym przeciwieństwem szachownicy cesarskiej jest szachownica kostkowata (Fritillaria meleagris). Rośnie dziko na mokrych torfiastych łąkach w Europie. Występuje także w naturalnych siedliskach w Polsce (nad Sanem w Przemyskiem). Jest u nas pod ochroną.

Ta niska i delikatna roślina w niczym nie przypomina swojej krewniaczki. Dorasta do wysokości 25-30 cm. Na cienkim pędzie znajduje się kilka trawiastych liści z jednym lub dwoma kwiatami. Przebarwienia na płatkach układają się we wzór regularnej szachownicy.

Szachownice kostkowane kwitną od połowy kwietnia do połowy maja. Najbardziej rozpowszechnione są odmiany w kolorze purpurowym ('Poseidon', 'Saturnus', 'Artemis', 'Charon'). Znane są także odmiany białe ('Alba', 'Aphrodite').

Rośliny wymagają stanowisk wilgotnych i gleb żyznych, Dobrze sprawdzają się posadzone wokół zbiorników wodnych w sąsiedztwie knieci błotnej lub wiązówki. Nie wymagają wielu zabiegów pielęgnacyjnych, a co najważniejsze z powodzeniem kwitną przez wiele sezonów w jednym miejscu.

Kuzynka z daleka

Szachownicę perską (Fritillaria persica) rzadziej spotykamy w ogrodach. W naturze rośnie na Bliskim Wschodzie - na kamienistych stokach gór (nawet na wysokości ponad 2500 m n.p.m.), na skrajach pól uprawnych. Osiąga wysokość do 80 cm. Kwiaty mają kształt dzwonków i barwę bakłażana. Wyrastają gęsto wokół sztywnej wyprostowanej łodygi. Na jednym pędzie może rosnąć nawet 50 kwiatów.

Potrzebuje stanowiska słonecznego, osłoniętego od wiatru, gleby głęboko uprawionej, żyznej. Wymagania ma więc zbliżone do szachownicy cesarskiej, a kwitnie w tym samym terminie - warto się zatem pokusić o stworzenie z nich kompozycji. Ciemny fiolet szachownic perskich można przełamać żywymi barwami cesarskich lub bielą czy złocistościami późno kwitnących narcyzów .

Mało znane krewniaczki

Cennym i poszukiwanym gatunkiem są maleńkie szachownice Michajłowskiego (Fritillaria michailovskyi). Podobnie jak szachownice perskie w naturalnych warunkach rosną na stokach gór. Dorastają zaledwie do 20 cm. Liście są lancetowate, łodygi sztywne, a u ich szczytu pojawia się jeden tylko dzwonkowaty kwiat - u nasady purpurowo-brązowy, na końcach żółty. Kwitną w maju.

Innym ciekawie wyglądającym gatunkiem jest uprawiana szachownica pallidiflora. Osiąga wysokość 40 cm. Liście ma lancetowate, szarozielone. Na szczycie łodygi znajdują się dzwonkowate kwiaty o barwie bladożółtej przechodzącej w pastelową zieleń. Na jednej łodydze może wyrosnąć 3-12 kwiatów. Szachownica pallidiflora kwitnie już w kwietniu.