Pierwiosnki - Primula

Jeśli tylko marzec jest dość ciepły, pojawiają się kwiaty pierwiosnków: wyniosłego, ząbkowanego i gruzińskiego. Pełnia kwitnienia większości wiosennych gatunków przypada jednak na drugą połowę kwietnia i maj. Wtedy też kwitną nasze rodzime pierwiosnki: lekarski, bezłodygowy i łyszczak, a także pochodzące od niego gatunki mieszańcowe, pierwiosnki: omszony, omączony i zarzyczkowaty.

Warto pamiętać, że istnieją również gatunki kwitnące pod koniec wiosny, a nawet w miesiącach letnich. Późną wiosną i wczesnym latem rozwijają się dostępne na naszym rynku, choć mało jeszcze popularne, okazałe gatunki, takie jak pierwiosnek japoński, Beesa, przyprószony, kwiecisty oraz Viala.

Miejsce i towarzystwo

Prymulki doskonale nadają się do skalnych ogródków, na wiosenne rabaty lub do tworzenia obwódek. Ładnie wyglądać będą przy ścieżkach, pod drzewami i krzewami, na łąkach kwietnych oraz nad zbiornikami wodnymi. Pasują do ogrodów naturalistycznych i rustykalnych.

Pierwiosnki bezłodygowe, wyniosłe oraz ząbkowane sadzi się zwykle na rabatach razem z wiosennymi roślinami cebulowymi, np. narcyzami, tulipanami i szafirkami. Ładnie wyglądają też w sąsiedztwie innych niskich wiosennych bylin - ułudki wiosennej (Omphalodes verna), brunnery wielkolistnej (Brunnera macrophylla) lub miodunek (Pulmonaria). Niskie pierwiosnki gruzińskie, bezłodygowe i wyniosłe nadają się też do sadzenia wzdłuż ogrodowych ścieżek i na obrzeżach rabat. Pierwiosnki wyniosłe, bezłodygowe, przyprószone, japońskie i Beesa doskonale prezentują się w większych grupach pomiędzy drzewami i krzewami, w sąsiedztwie cieniolubnych bylin, np. paproci i rodgersji. Do nasadzeń naturalistycznych najlepiej wykorzystywać nasze rodzime gatunki - pierwiosnki wyniosłe i lekarskie. Pierwiosnki: ząbkowany, gruziński, bezłodygowy, zarzyczkowaty i łyszczak warto umieszczać między kamieniami w ogródkach skalnych. Lubiące wilgotne podłoże pierwiosnki: omączone, kwieciste, japońskie oraz Beesa cenią sobie sąsiedztwo zbiorników wodnych. Kompozycje z pierwiosnków i innych wiosennych bylin można tworzyć także w pojemnikach oraz koszach i umieszczać je na tarasach lub balkonach. Do takich dekoracji nadają się pierwiosnki: ząbkowany, wyniosły oraz bezłodygowy. Te dwa ostatnie gatunki od lat uprawiane są też jako rośliny doniczkowe. Gdy przekwitną, można przesadzić je do ogrodu, choć ich odmiany nie zawsze dobrze zimują w gruncie.

Kwitnące wiosną

Do najpopularniejszych gatunków uprawianych w naszych ogrodach należą pierwiosnki: lekarski, bezłodygowy i wyniosły występujące dziko w Europie i Azji.

Pierwiosnek lekarski

Pierwiosnek lekarski (Primula officinalis) wytwarzający jasnożółte, pachnące kwiaty popularnie zwany jest kluczykami. Dorasta do 10-25 cm. Szczególnie efektownie wygląda w większych grupach. Najlepiej go sadzić na wapiennym, niezbyt wilgotnym podłożu.

Pierwiosnek wyniosły

W jasnożółtym kolorze kwitnie także pierwiosnek wyniosły (Primula elatior) osiągający wysokość ok. 30 cm. Jego kwiaty są bezwonne, zebrane w duże baldachy i zawsze skierowane w jedną stronę. Występuje w licznych odmianach, różniących się barwą płatków (białe, kremowe, czerwone, pomarańczowe, różowe). Kwiaty często mają wyraźne zaznaczone żółte oczko lub jaśniejszy brzeg płatków. Okazałymi kwiatami wyróżniają się odmiany z serii 'Gigantea'. Szczególnie efektowne płatki z żółtym lub białym obrzeżeniem mają odmiany z serii 'Victoriana', np. 'Victoriana Gold Lace Red' o ciemnoczerwonych płatkach z żółtą obwódką czy 'Victoriana Silver Lace Black' o kwiatach w kolorze śliwki z białą obwódką. Seria 'Crescendo' oraz niskie (10 cm) odmiany z serii 'Wanda' wyróżniają się dużą odpornością na mrozy.

Pierwiosnek bezłodygowy

Kwiaty pierwiosnka bezłodygowego (Primula acaulis) osadzone są na kilkucentymetrowych pędach i przybierają różne barwy. Znajdziemy odmiany kwitnące na biało, żółto, różowo, czerwono i fioletowo, odmiany dwubarwne, o kwiatach pojedynczych lub pełnych. Odmiany mieszańcowe pierwiosnka bezłodygowego z nowej serii 'Arctic' odznaczają się niezwykle dużymi (ok. 5 cm średnicy) różnobarwnymi kwiatami zwartymi rozetami ciemnozielonych liści, a przy tym są odporne na mróz i długowieczne. Okazałe kwiaty mają też odmiany z serii 'Selection' osiągające wysokość 15 cm, polecane ze względu na dużą wytrzymałość na mrozy.

Pierwiosnek gruziński

Najniższy z gatunków kwitnących wiosną to pochodzący z Kaukazu pierwiosnek gruziński (Primula juliae). Dorasta zaledwie do 5 cm wysokości. Jego nieduże lśniące liście tworzą zwartą darń. Rośliny szybko się rozrastają, a ponadto można je sadzić w mocno nasłonecznionych miejscach.

Pierwiosnek ząbkowany

Pochodzący z Azji pierwiosnek ząbkowany (Primula denticulata) dorasta do wysokości 30 cm. Jego długie, skórzaste, ząbkowane liście zebrane są w rozety, a kwiaty tworzą gęste kuliste kwiatostany. 'Alba' kwitnie na biało, 'Rubin' na ciemnoróżowo, a 'Lilac' - w kolorze bzu.

Pierwiosnek łyszczak

Pierwiosnek łyszczak (Primula auricula) rośnie dziko na wapiennych skałach w Tatrach, Alpach i Apeninach. Ma charakterystyczne mięsiste liście z mączystym nalotem zebrane w rozety. Tworzy żółte, pachnące kwiaty. Najlepiej prezentuje się w ogródkach skalnych. Może rosnąć między kamieniami w miejscach półcienistych. Dorasta do 15 cm wysokości, kwitnie od kwietnia do czerwca. Do ogrodów polecana jest naturalna odmiana - Primula auricula ssp. bauhinii (o wysokości 30 cm), która charakteryzuje się większą żywotnością i jest łatwiejsza w uprawie.

Pierwiosnek omszony

Pierwiosnek omszony (Primula x pubescens) zasługuje na uwagę ze względu na efektowne kwiaty. Ich średnica dochodzi do 3-4 cm. Są zwykle dwu- lub trójbarwne, z kontrastowo zabarwionym oczkiem lub brzegiem. Mają wyraziste, jasne (żółte, różowe) lub ciemne (fioletowe, bordo) kolory. Jasnozielone liście pierwiosnka omszonego są mięsiste, o równych brzegach, a pędy mają wysokość 20 cm.

Warto zwrócić uwagę na bardzo żywotne odmiany z serii 'Exhibition' o dużych kwiatach: 'Exhibition Blau' (fioletowe), 'Exhibition Gelb' (żółte), 'Exhibition Rot' (czerwone z kremowym oczkiem). Ze względu na długie, mięsiste korzenie pierwiosnki omszone należy sadzić dość głęboko, najlepiej w szerokich szczelinach skalnych.

Pierwiosnek omączony

W Europie na torfowiskach można spotkać pierwiosnki omączone (Primula farinosa). Mają ząbkowane liście pokryte od spodu białym, mączystym nalotem. Baldachy różowych lub fioletowych kwiatów z żółtą gardzielą osadzone są na łodygach o długości 15-20 cm.

Kwitnące latem

Na przełomie wiosny i lata kwitną wysokie azjatyckie gatunki pierwiosnków występujące dziko w górach, w miejscach wilgotnych i półcienistych. Wyróżniają się kwiatami zebranymi w okółki i bujnym ulistnieniem.

Pierwiosnek japoński

Najwcześniej, bo już w maju, zakwita uprawiany w ogrodach od XIX w. pierwiosnek japoński (Primula japonica). Ma jajowate, długie, ząbkowane liście i omączone pędy kwiatostanowe o długości 30-60 cm. Jego czerwone, ozdobione żółtym oczkiem kwiaty zebrane są po 2-5 sztuk na szczycie pędów. Odmiana 'Alba' kwitnie na biało, 'Carminea' na karminowo, 'Millers Crimson' na czerwono, zaś 'Appleblossom' ma kwiaty jasnoróżowe z czerwonym oczkiem.

Pierwiosnek Beesa

Kwitnący w czerwcu i lipcu pierwiosnek Beesa (Primula beesiana) ma pędy kwiatostanowe długości 60-80 cm. Jego pachnące, różowe kwiaty z żółtym oczkiem zebrane są po 5-8 sztuk. Duże liście długości około 50 cm tworzą rozłożyste rozety.

Pierwiosnek przyprószony

Pierwiosnek przyprószony (Primula pulverulenta) o czerwonoróżowych kwiatach dorasta do wysokości 50-60 cm. Jego pędy pokrywa biały, mączysty i woskowy nalot, a liście są szorstkie, duże i ząbkowane. Kwiaty jasnoróżowe ma odmiana 'Bartley'.

Pierwiosnek kwiecisty

Występujący w naturze nad górskimi potokami pierwiosnek kwiecisty (Primula florindae) to okazała roślina, której pędy kwiatostanowe mogą dorastać nawet do wysokości 60-100 cm. Pachnące, jasnożółte kwiaty tego gatunku rozwijają się w czerwcu. Charakterystyczne dla tej rośliny są przewieszające się szypułki oraz lśniące liście o karbowanych brzegach. Nieco niższe (50 cm) mieszańce 'Keilour' mają kwiaty w kolorach: pomarańczowym, ochry i czerwonym.

Pierwiosnek Viala

Gatunkiem tworzącym nietypowe kwiatostany jest pochodzący z Chin pierwiosnek Viala (Primula vialii). Jego kwiaty są zebrane w wydłużone, gęste, dwubarwne kłosy - kielichy mają kolor ciemnoczerwony, a same kwiaty są różowoliliowe. Pędy dorastają do 40-60 cm długości. Roślina zakwita się w czerwcu i lipcu. Odmiana 'Red Hot Poker' jest o połowę niższa i ma jednolicie liliowe kwiaty.