Parkiet inny niż zwykle

Nie każdy wzorzysty parkiet nadaje się do domu jednorodzinnego, co wcale nie znaczy, że do współczesnych wnętrz pasują wyłącznie podłogi z prostych deszczułek ułożonych w równych odstępach. Wśród wielu wzorów parkietu można dobrać taki, który spełni nie tylko nasze oczekiwania estetyczne, ale i użytkowe. Bo tradycja układania posadzek z wielu różnych gatunków drewna ma rodowód bardzo praktyczny.

Praktyczne wzory

Najbardziej bezpiecznym wzorem posadzki, zwłaszcza z gatunków drewna znacznie odkształcających się pod wpływem zmian wilgotności oraz temperatury, pozostaje tradycyjna jodełka. Nie jest zatem przypadkiem, że była ona do niedawna w tak powszechnym użyciu. Dzięki układowi w jodełkę niwelowane są zmiany wymiarów deszczułek (które stale kurczą się lub wydłużają, czyli - jak mówią parkieciarze - "pracują"). Odwrotnie dzieje się w parkiecie o wzorze okrętowym lub cegiełkowym - tu powiększenia lub pomniejszenia wymiarów poszczególnych elementów sumują się, dlatego cegiełkę często przeplata się poprzecznie ułożonymi deszczułkami.

Inne popularne wzory to podwójna lub potrójna jodełka, kwadraty albo różnego rodzaju plecionki. Posadzki, których elementy ułożono względem siebie skośnie lub poprzecznie, są dużo bardziej stabilne wymiarowo niż takie, w których wszystkie elementy leżą w jednym kierunku.

Bogactwo wzorów

Parkiety są znane i stosowane od ponad 300 lat. Do wyboru jest olbrzymia liczba wzorów - od zwykłej jodełki po najbardziej wymyślne kompozycje wykonane z elementów o najróżniejszych kształtach, i to nie tylko kwadratów, trójkątów czy rombów, ale także półkoli czy łuków. Wprowadzenie do produkcji parkietów również egzotycznych gatunków drewna o niespotykanych dotąd barwach dodatkowo wzbogaciło ofertę. Jeśli wyobrazimy sobie, że każdy taki pojedynczy wzór może być wykonany z innego drewna, powstanie nieskończona liczba kombinacji. Niezależnie jednak od tego, co najbardziej rzuca się w oczy - czyli wyglądu podłogi i wzoru parkietu - są różne sposoby jej wykonania.

Posadzki z pojedynczych deszczułek. Układa się je ze znanych wszystkim deszczułek z litego drewna łączonych na pióro-wpust i mocowanych do podłoża. Typowe wymiary deszczułek to: 7×28 i 7×35 cm, a grubość: 16, 19, 20, 21 lub 22 mm. Wzory podłogi mogą powstawać albo przez ułożenie jednego rodzaju deszczułek w różny sposób, albo różnego typu deszczułek (o różnej długości, szerokości i kształtach) w ściśle określony sposób. Choć można je także przybijać gwoździami do legarów lub ślepej podłogi, to przeważnie są przyklejane. Warstwa użytkowa takiej podłogi jest gruba, można ją więc wielokrotnie cyklinować i odnawiać.

Parkiety lamelowe. W takich parkietach deszczułki z litego drewna nie są wzajemnie łączone (nie mają piór i wpustów), lecz tylko przyklejane do podłoża. Najczęściej mają grubość 10, 14, 15 lub 18 mm. Gdy długość deszczułek jest wielokrotnością ich szerokości (np. 28×7 cm czy 42×7 cm), łatwo ułożyć z nich kwadraty lub inne nieskomplikowane wzory.

Parkiety pałacowe. Wyglądają jak tradycyjny parkiet, ale na budowie nie układa się deszczułek, lecz gotowe większe elementy posadzki, które mocuje się do podłoża - są to deszczułki bez piór i wpustów, podklejone na papierze tak, by tworzyły kwadraty (o wymiarach np. 50×50 cm, 47×47 cm, 33×33 cm). Kwadraty te łączy się na obce pióro. Taki parkiet ma grubość 22, 16, 14, 12 mm, a nawet 10 mm. Cyklinuje się go i wykańcza na budowie.

Zamiast przyklejania gotowego wzoru na papier stosuje się także spinanie deszczułek (od spodu) specjalnymi zszywkami, co ułatwia pracę parkieciarzom.

Parkiety taflowe. Przeważnie mają budowę warstwową, z wierzchnią warstwą grubości 8-10 mm. W środku znajduje się miękkie drewno ułożone poprzecznie, a pod nim - warstwa twardego drewna takiej samej grubości jak warstwa wierzchnia. Wymiary kwadratowych tafli to np: 35×35, 50×50, 60×60, 100×100 cm. Tafle grubości 28 lub 32 mm łączy się między sobą na obce pióro i przykleja do podłoża. Powierzchnia poszczególnych tafli z ułożonymi w misterny wzór deszczułkami jest zazwyczaj surowa (wymaga po ułożeniu cyklinowania i zabezpieczenia), ale może być też wstępnie zabezpieczona.

Tafle parkietowe mogą być również w postaci ram (połączonych na czopy i gniazda), których wnętrza wypełnione małymi elementami łączonymi na pióra i wpusty tworzą pojedynczy wzór. Grubość ram i elementów wewnętrznych jest taka sama i wynosi zazwyczaj 22 mm, choć na specjalne zamówienie wykonuje się także grubsze (34 mm). Wymiary tafli są duże: 98×98 cm, a nawet 120×120 cm. Pojedyncze tafle z ułożonymi we wzory deszczułkami przykleja się do podłoża i łączy na obce pióra.

Deszczułki warstwowe. Oprócz gotowych tafli o budowie warstwowej produkowane są również parkiety, w których poszczególne deszczułki (układane tak samo jak tradycyjne) mają budowę warstwową. Najpopularniejszy to Duoparkiet - użytkowa warstwa wierzchnia z litego dębu, jesionu, buku, brzozy lub olchy grubości 6,5 mm przyklejona jest do warstwy spodniej (również z litego drewna), której zadaniem jest przeciwdziałanie ewentualnym odkształceniom deszczułek. Ich wymiary to: 7×42 cm lub 7×49 cm, a grubość - 11 lub 14 mm.

Wybór posadzki

Choć cała posadzka jest widoczna tylko w pustym wnętrzu, warto dobrze zaplanować jej układ. Małe deszczułki i drobne wzory optycznie powiększają pomieszczenie, a większe powodują, że ulega ono pozornemu zmniejszeniu (nie nadają się zatem do niewielkich pokoi). Zastosowanie takich skomplikowanych wzorów nazywanych pałacowymi odpowiada ich nazwie, bo naprawdę przydatne są głównie w dużych reprezentacyjnych salach restauracji, urzędów lub innych przestrzeni publicznych.

Kompozycja podłogi. Dobrze zaprojektowana podłoga i właściwy wzór mogą ukryć mankamenty pomieszczenia. Jeśli ma ono kształt wydłużonego prostokąta, podział na mniejsze pola oddzielone pasami fryzów może optycznie poszerzyć pomieszczenie (podobnie ułożenie wzoru w poprzeczne pasy).

Jasne, jednobarwne posadzki wykonane z jednego gatunku drewna będą odbijały znacznie więcej światła niż wielobarwne. Wnętrza z taką posadzką wydadzą się większe i jaśniejsze, dlatego polecane są do pomieszczeń małych lub niedoświetlonych.

Fryzy. Fryzy, czyli obramienia podłogi parkietowej, stosuje się zarówno jako wykończenie podłóg jednobarwnych, jak i kolorowych. Użycie fryzów pozwala ustalić taką szerokość ostatniego rzędu deszczułek, aby nie wypadały w nim zbyt drobne elementy (np. maleńkie trójkąciki lub romby, jak to się dzieje w tradycyjnej jodełce). Obiegając pomieszczenie wokół ścian lub dzieląc je zgodnie z podziałem funkcjonalnym (na przykład wtedy, gdy w dużym salonie chcemy optycznie wyodrębnić poszczególne jego części), fryzy stanowią ramę pól podłogi wyłożonych parkietem.

Fryzy są tradycyjnym elementem wzorzystych podłóg pałacowych. Dawniej wzór posadzki traktowano z równą uwagą jak kompozycje elewacji i ścian. Taka posadzka była zawsze wykończona pasem okalającym centralną część kompozycji - przeważnie rozbudowanym i bogato zdobionym. Dlatego fryzy nazywane są też bordiurami, podobnie jak ozdobne pasy w tapetach ściennych. Posadzek w pałacach nigdy nie układało się tak, jak to się zdarza obecnie, to znaczy od ściany do ściany, bo przy takim ułożeniu część misternego wzoru musiałaby zostać przycięta.

Listwy przyścienne. Obecnie powszechne stało się wykańczanie ścian przy podłodze listwami drewnianymi. Jeżeli w salonie ma być ułożony parkiet o wzorze pałacowym (zwłaszcza gdy jest on kopią starego wzoru), zamiast przyściennej listwy drewnianej warto zastosować tradycyjny cokół dostosowany szerokością, formą i sposobem profilowania do opasek drzwiowych, a następnie pomalować go na kolor ściany. Dawniej cokoły nigdy nie były w kolorze drewna, bo stosowano żelazną zasadę kompozycyjną - trójpodział ściany czy elewacji na: podstawę, część właściwą i zakończenie. Podłogi nigdy więc nie "wchodziły" na ściany. Wykończenie ozdobnych podłóg zwyczajną listwą z "ćwierćwałkiem" nie jest polecane również dzisiaj, gdyż nie tylko źle wygląda, ale też obniża optycznie pomieszczenie.