Remont dachu stromego: konstrukcja, ocieplenie, pokrycie i okna dachowe

Jak się przygotować do remontu dachu

Często jest tak, że stary dom ma solidne fundamenty, mury i stropy, a jedynym problemem jest cieknący, łatany dach. Remont dachu zwykle musimy rozpatrywać w perspektywie całego domu. Przede wszystkim musimy ustalić, w jaki sposób będzie wykorzystywane poddasze. Jeżeli to nieużytkowy strych, powinniśmy zdecydować, czy planujemy adaptację poddasza. Będzie miało to wpływ na ocenę konstrukcji dachu oraz dobór rodzaju nowego pokrycia dachowego i warstw izolacyjnych pod nim.

Ocena stanu technicznego dachu w starym domu

Oprócz tego ważne jest ustalenie, czy dach był już wcześniej remontowany bądź naprawiany, a jeżeli tak, to w jakim zakresie. Dobrze jest zebrać dostępną dokumentację dotyczącą dachu (na przykład rysunki projektowe, zdjęcia).

Kolejnym etapem jest sprawdzenie, w jakim stanie technicznym są elementy dachu: pokrycie wierzchnie, wstępne krycie, obróbki blacharskie (w tym rynny i rury spustowe), kominy, okna dachowe (lukarny, świetliki), warstwy wewnętrzne (o ile istnieją) oraz konstrukcja dachu.

Czytaj też więcej o tym, jak ocenić kondycję starego domu

Fot. BTCA

O losie drewnianych krokwi i łat powinien zdecydować inspektor nadzoru lub doświadczony konstruktor.

Jak ocenić stan dachu w starym domu

Wizualna ocena dachu, przeprowadzona z ziemi lub z istniejących okien połaciowych nie dostarczy wszystkich niezbędnych informacji. Zresztą najlepiej byłoby, aby stan dachu sprawdził doświadczony dekarz lub inżynier. Musimy bowiem pamiętać, że chodzenie po starym dachu stromym może nie być możliwe bez zdejmowania dachówek, a na pewno jest konieczne zabezpieczenie przed upadkiem przez użycie sprzętu do wspinaczki, między innymi uprzęży.

Od zewnątrz: sprawdzamy rynny i poszycie

Szczególnie trudno jest ocenić stan rynien, gdyż wymaga to zbliżenia się do krawędzi połaci. W wielu sytuacjach, przy niewysokich domach - aby dostać się na dach - wystarczy drabina lub miejscowo ustawione rusztowanie. Jednak przy skomplikowanych i wyżej położonych połaciach może być potrzebny podnośnik koszowy. Fani nowoczesnych technologii mogą skorzystać z drona wyposażonego w kamerę lub aparat fotograficzny. W szczególnych przypadkach zalecane jest wykonanie miejscowych odkrywek poszycia w okolicy kominów, koszy i rynien. Im więcej będzie informacji na temat stanu dachu, tym lepiej.

Od wewnątrz: sprawdzamy konstrukcję i kominy

Część konstrukcyjną oraz kominy możemy ocenić od strony wnętrza, o ile poddasze nie pełni funkcji użytkowych. Jeżeli więźba dachowa jest zakryta i zabudowana, należy wykonać odkrywki. Gdy podejrzewamy, że cała konstrukcja jest w złym stanie, konieczne będzie odsłonięcie wszystkich jej elementów.

Oceniając stan dachu nad poddaszem użytkowym, powinniśmy zwrócić szczególną uwagę na wszystkie ślady zacieków widoczne na obudowie. Nawet suche mogą świadczyć o miejscowych przeciekach występujących w określonej porze roku.

Uszkodzona więźba dachowa

Stare strome dachy najczęściej mają konstrukcję drewnianą, która pod wpływem obciążenia stale się odkształca. Jest to zupełnie naturalne. Jeżeli jednak podczas oceny okaże się, że połacie są zdeformowane, przekrzywione, a elementy więźby dachowej uległy znacznemu ugięciu, złamaniu bądź widoczne są silne pęknięcia lub ubytki, skupiska pleśni lub ślady po owadach (korozja biologiczna), to w zależności od zakresu uszkodzeń konieczne będzie rozebranie dachu bądź miejscowa naprawa więźby. Każdy taki przypadek wymaga ekspertyzy konstrukcyjnej i projektu naprawy bądź wymiany dachu. Jedynie wtedy, gdy ślady po insektach są świeże, wystarczy bezzwłoczne przeprowadzenie procedury ich zwalczania.

Fot. BTCA

Na poddaszu użytkowym przed oceną stanu więźby dachowej trzeba odsłonić jej elementy, demontując obudowę skosów połaci.

Jak ocenić stan pokrycia dachowego

Na starym dachu stromym mogą być ułożone różne materiały: dachówka ceramiczna lub cementowa, blacha, papa, eternit, gont bitumiczny, a nawet wióry i strzecha. Gdy dach pokryty jest eternitem, zawierającym szkodliwy azbest, to pomimo trwałości takiego pokrycia każde uszkodzenie bądź poruszenie tych elementów może być przyczyną wydzielania się szkodliwych dla zdrowia substancji. Dlatego należy go bezwzględnie wymienić, zlecając prace rozbiórkowe specjalizującej się w tym firmie.

Podczas sprawdzania pozostałych materiałów, musimy zwrócić uwagę na ich ewentualne ubytki, uszkodzenia i degradację. Wszelkie poluzowane elementy pokrycia powinny być jak najszybciej prowizorycznie zabezpieczone. Jeżeli pokrycie dachowe (i obróbki blacharskie) jest dobre i nie chcemy go wymieniać, możemy zaplanować jedynie drobne prace naprawcze, na przykład wymianę uszkodzonych elementów, mycie i malowanie dachu czy wyregulowanie spadku rynien.

Wymiana pokrycia dachowego

Najczęściej jednak pokrycie w starym domu wymaga wymiany. Zanim przystąpimy do prac, dobrze będzie, gdy wcześniej konstruktor (podczas oceny stanu więźby dachowej) oceni, jaki rodzaj pokrycia możemy zastosować lub co trzeba zrobić, aby móc zastosować cięższe pokrycie (na przykład, gdy chcemy zamienić lekką blachę na znacznie cięższą od niej dachówkę ceramiczną).

Gdy nie mamy możliwości wzmocnienia konstrukcji, musimy zastosować pokrycie równoważne wagowo.

Ciężkie pokrycie ze zniszczonych dachówek ceramicznych lub cementowych najczęściej zastępuje się lżejszym - z blachodachówki

Czytaj też o drobnych naprawach dachu krytego dachówkami ceramicznymi

Jak ocieplić dach w starym budynku

Sposób ocieplenia dachu zależy od tego, czy poddasze ma być użytkowe. Konieczne jest zweryfikowanie, czy konstrukcja ma wystarczającą nośność, aby utrzymać ciężar docieplenia wraz z wykończeniem skosów od środka.

Ocieplanie dachu bez remontu poddasza

Warto zainteresować się, czy istnieje możliwość wykorzystania izolacji nakrokwiowej. Ten rodzaj docieplenia pozwala na wykonanie termoizolacji poddasza podczas wymiany pokrycia dachowego bez konieczności remontu pomieszczeń na poddaszu. Jest to bardzo korzystne, gdy pomieszczenia na poddaszu są wykończone, a wątpliwości dotyczą jakości izolacji termicznej dachu. Izolacja nakrokwiowa zwiększa wysokość dachu co może mieć wpływ na inne elementy dachu, takie jak lukarny czy kominy.

W trakcie układania nowego pokrycia zaleca się, aby:

• przełożyć bądź wymienić wyloty pionów kanalizacyjnych (w razie konieczności usunąć zbędne);
• wymienić lub wykonać warstwę wstępnego krycia;
• wymienić łaty i kontrłaty;
• wyremontować kominy (o czym więcej na str. 133 oraz w innym artykule na ten temat - str. 138);
• wymienić wszystkie obróbki blacharskie (powinny być one wyposażone w kliny uszczelniające z gąbki), a także rynny i rury spustowe;
• zamontować akcesoria dachowe zabezpieczające przed zsuwaniem się śniegu z połaci (płotki lub bale śniegowe, śniegołapy);
• zastosować lub wyremontować komunikację dachową (stopnie i ławy kominiarskie), umożliwiającą dostęp do kominów oraz urządzeń technicznych, na przykład anten.

Płyty nakrokwiowe są od zewnątrz zabezpieczone membraną. Nie trzeba wykonywać warstwy wstępnego krycia, co znacznie przyspiesza prace

Jak wykonać wstępne krycie

Wstępne krycie to warstwa, którą układa się na krokwiach, pod pokryciem dachu. Jest ona bardzo ważnym elementem dachu, ponieważ chroni przed zawilgoceniem wszystkie znajdujące się pod nią warstwy. Stare domy zwykle nie mają wcale wstępnego krycia (spód pokrycia widać od strony poddasza), albo też jest ono wykonane z desek (na przykład pod blachą) lub desek krytych papą. Dopiero w latach 90. ubiegłego wieku zaczęto stosować niskoparoprzepuszczalne folie wstępnego krycia, czyli membrany dachowe.

Ocena stanu wstępnego krycia dachu

Oceniając stan krycia wstępnego musimy sprawdzić, czy jest ono szczelne oraz czy na deskach nie widać śladów korozji biologicznej (nie są zagrzybione, zbutwiałe lub zaatakowane przez szkodniki). Naprawa bądź wykonanie warstwy krycia wstępnego musi być połączone z przełożeniem bądź zrobieniem od nowa pokrycia dachu.

Rodzaj wstępnego krycia należy dobrać do pokrycia dachowego i sposobu użytkowania poddasza. Generalnie obecnie zaleca się stosowanie membran dachowych (wysokoparoprzepuszczalnych folii dachowych). Sztywne poszycie z desek, sklejki lub płyt wiórowych konieczne jest jedynie pod gontami bitumicznymi i wtedy, gdy spadek dachu jest mniejszy niż 20 st. Jeżeli zdecydujemy się na pozostawienie desek lub wykonanie deskowania pełnego, musimy pamiętać, że podczas prac dociepleniowych od wewnątrz musimy pozostawić szczelinę wentylacyjną wielkości co najmniej 2 cm, która będzie miała nawiew powietrza w okapie i wywiew w kalenicy.

Gdy warstwa wstępnego krycia jest nieszczelna, trzeba ją zastąpić nową, a jeśli jest w dobrym stanie - wystarczy tylko wymienić łaty

Demontaż wszystkich warstw starego dachu jest kłopotliwy i kosztowny, a w trakcie robót trzeba jeszcze pamiętać, że w razie intensywnego deszczu, dom bez dachu może być zalany. Dlatego wcześniej trzeba go przed nim zabezpieczyć.

Jak wykonać remont komina

Remont dachu obejmuje także kominy. Ich zły stan techniczny objawia się łuszczącym tynkiem, odpadającymi cegłami. Zniszczone mogą być też obróbki blacharskie wokół komina (woda spływająca po kominie) i czapka kominowa.

Remont komina a wentylacja

Trzeba pamiętać, że często podczas remontu starego domu zmienia się funkcja poszczególnych przewodów kominowych, na przykład z dymowych na wentylacyjne. Zdarza się także, że konieczne jest powiększenie bądź wybudowanie nowego komina. W związku z tym dobrze jest w pierwszej kolejności zająć się kominami, uwzględniając zmianę funkcji kanałów, a co za tym idzie - wyprowadzenie ich na górze.

Jeśli podczas remontu domu zdecydujemy się na zastosowanie wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła, może się okazać, iż nie będziemy praktycznie w ogóle wykorzystywać kominów. W takiej sytuacji można zdecydować o częściowej lub całkowitej ich rozbiórce.

Gdy w nowym domu będzie wentylacja mechaniczna, można usunąć stary komin.

Zniszczony komin koniecznie trzeba wyremontować lub rozebrać i postawić od nowa.

Czytaj też o modernizacji komina przy wymianie kotła grzewczego

Jak wymienić okna dachowe

W starym dachu możemy zaplanować nowe okna dachowe, zwłaszcza gdy zamierzamy adaptację poddasza. Jeśli w dachu są osadzone okna połaciowe, trzeba sprawdzić ich stan i izolacyjność termiczną. Te zainstalowane około 20 lat temu mogą być przyczyną dużych strat ciepła. Parametry takich okien są nieporównywalnie gorsze od tych sprzedawanych obecnie nowoczesnych modeli, a ich właściwości mogły ulec pogorszeniu w czasie użytkowania (na przykład wskutek rozszczelnienia).

Wymiana okien dachowych

Najtańszym i najprostszym rozwiązaniem jest wymiana starego okna na nowe o tych samych lub bardzo zbliżonych wymiarach. W zależności od rodzaju okien, będzie to bardziej lub mniej kłopotliwe. W przypadku okien dachowych konieczne będzie zdemontowanie części pokrycia dachowego, ponieważ razem z oknem wymieniamy kołnierz uszczelniający.

Wnęka do okna dachowego

Mimo że producenci przez długie lata zachowują te same rozmiary okien, nie jest sprawą łatwą idealna wymiana starego okna na nowe, bez uszkodzenia wewnętrznej wnęki okiennej. Trzeba będzie ją naprawić lub wymienić na nową. Wnękę można zrobić z płyt gipsowo-kartonowych, pamiętając o tym, aby płaszczyzna nad oknem była równoległa do podłogi - prostopadła. Idealnym rozwiązaniem mogą być dostępne na rynku gotowe wnęki okienne. Są one trochę droższe niż te robione przez wykonawców, ale są z materiału bardziej odpornego na wilgoć i uszkodzenia mechaniczne. Niektórzy producenci oferują specjalne kołnierze uszczelniające, które umożliwiają wymianę bez uszkodzenia wnęki okiennej. Przy ich zamawianiu należy podać symbol starego okna, jego wymiary i rodzaj pokrycia. Sprawdźmy też, czy firma instalująca okna przekaże stare do recyklingu. Pod tym kątem najlepsze są dachowe okna drewniane, które niemal w całości polegają odzyskowi - drewno, szkło i aluminium to naturalne surowce. Jeśli nie, to przy obecnych przepisach dotyczących segregacji odpadów, trzeba będzie ponieść koszty związane z odbiorem starych okien.

Zdecydowanie łatwiej będzie osadzić okna dachowe, gdy wymieniane jest również pokrycie. Takie połączenie robót pozwala niemal bez ograniczeń planować okna. Można też wtedy zlikwidować stare lukarny i zastąpić je bardziej nowoczesnymi zestawami okien połaciowych. Można też usytuować okna w dowolnych miejscach.

By można było zamontować dodatkowe okno w dachu, najpierw trzeba przygotować otwór w konstrukcji, czyli zdjąć fragment pokrycia dachowego i wyciąć wszystkie warstwy izolacji przeciwwilgociowej i termicznej.

Fot. Velux

Dla ułatwienia montażu w otwór wstawia się ościeżnicę bez skrzydła okiennego, które ponownie się montuje po przytwierdzeniu ościeżnicy do konstrukcji dachu. Na tym etapie bardzo istotna jest regulacja szczelin między skrzydłem i ościeżnicą.

Jak zamontować roletę zewnętrzną w istniejący oknie dachowym

Jeśli chcemy poprawić komfort cieplny na łatwo nagrzewającym się poddaszu, trzeba pomyśleć o osłonach okien.

Rolety rozwiązanie: dobre rozwiązanie na lato i zimę

Spośród wielu różnorodnych akcesoriów przeciwsłonecznych do okien dachowych zdecydowanie warto wybrać rolety zewnętrzne. Jest to opłacalna inwestycja, gdyż dzięki ich różnorodnym i praktycznym funkcjom będziemy korzystać z nich przez cały rok. W chłodniejsze zimowe dni poprawią one izolacyjność okna nawet o 27 proc. i tym samym zapobiegną stratom ciepła. Z kolei w lecie zatrzymają aż 97 proc. ciepła docierającego z zewnątrz domu, dzięki czemu pomieszczenie nie będzie się przegrzewało. W ten prosty sposób oszczędzamy energię potrzebą do ogrzewania zimą i klimatyzowania pomieszczeń latem.

Ponadto rolety mają wiele przydatnych funkcji, które zamieniają poddasze w ciche, przytulne miejsce i pozwalają domownikom poczuć się bezpiecznie i komfortowo: chronią przed hałasem z zewnątrz, tłumią odgłosy padającego deszczu, zabezpieczają okno podczas trudnych warunków pogodowych oraz zapewniają dodatkowe bezpieczeństwo domu.

Rolety umożliwiają także uzyskanie efektu zaciemnienia w dzień, co może być niezwykle przydatne w sypialniach. Co ważne, po ich zamontowaniu okno dachowe nie traci swoich właściwości i funkcjonuje bez żadnych ograniczeń. Możemy je uchylić nawet przy całkowicie lub częściowo zasłoniętej rolecie. Gdy jest ona zwinięta, skrzydło można również obrócić o 180 st., zablokować i bez problemu umyć szybę zewnętrzną. W zależności od potrzeb możemy wybrać roletę obrotową, manualną obsługiwaną za pomocą korby oraz w wersjach sterowanych pilotem - zasilaną elektrycznie lub solarnie.

Montaż rolety zewnętrznej na oknach dachowych

1. Po zdemontowaniu blach trapezowych w dole skrzydła do ościeżnicy okna montuje się uchwyty rolety zewnętrznej

2. Do górnej części ościeżnicy przykręca się uchwyty zwiększające odporność rolety na obciążenie śniegiem

3. Dopiero wtedy nakłada się na roletę uchwyty w systemie mocowania "pick&clik"

Fot. Fakro

Remont starego domu: jaka powinna być kolejność prac

Planując remont dachu, musimy brać pod uwagę wszelkie aspekty, które mogą wynikać z innych planowanych napraw w starym domu. Na przykład za wymianę obróbek blacharskich wzdłuż gzymsu można się zabrać dopiero po dociepleniu ścian zewnętrznych - w przeciwnym razie konieczne będzie ich przedłużanie bądź wykonanie od nowa. Modernizacja instalacji centralnego ogrzewania może zakładać montaż kolektorów słonecznych na dachu, co też będzie miało wpływ na obciążenie więźby dachowej.

Zakres prac i kosztorys remontu starego domu

Przed przystąpieniem do prac remontowych dachu zawsze warto pisemnie określić ich zakres - detale rozwiązań, planowane parametry materiałów oraz sposób prowadzenia robót. Warto jest sporządzić kosztorysy dla kilku wariantów remontu oraz nie decydować się na kapitalny remont dachu pod wpływem impulsu.

Remont dachu: formalności

Prowadzenie prac remontowych polegających jedynie na remoncie istniejącego pokrycia i konstrukcji musimy poprzedzić zgłoszeniem do miejscowego wydziału architektury. Gdy nasz dom znajduje się pod opieką konserwatora lub jest konieczna ingerencja w konstrukcję dachu, trzeba będzie uzyskać pozwolenie na roboty budowlane.

Kontrolę prac na dachu dobrze jest powierzyć doświadczonemu inspektorowi nadzoru, który dopilnuje, aby roboty były prowadzone zgodnie z ustalonym wcześniej zakresem i harmonogramem. Tutaj istotną sprawą jest także kwestia oceny prac na dachu. Zaleca się więc, aby zostało ustawione przy ścianach rusztowanie, które pozwoli na swobodny dostęp do rynien i obróbek blacharskich. Dobrze wyremontowany dach będzie skutecznie chronił nasz stary-nowy dom przez wiele lat.