Materiały na solidny dach

Nowy dom ma nie tracić ciepła i zużywać jak najmniej energii. Ma być funkcjonalny, komfortowy i przyjazny dla zdrowia. Aby osiągnąć taki efekt, znaczenie ma wykonanie każdego elementu takiego domu. Jeśli mamy odpowiedni projekt, pora na dobór właściwych materiałów, od których zależy trwałość dachu i spełnienie norm – dość restrykcyjnych – związanych z energooszczędnością budynku.
Duży wybór produktów do wykończenia domów jednorodzinnych sprawia, że często mamy dylemat, na które materiały się zdecydować. Dotyczy to również dachu. Oferta na rynku pokryć jest tak duża, że można do woli przebierać w dachówkach ceramicznych i betonowych, blachodachówkach, blachach, gontach, łupku. Zanim jednak zapadnie ostateczna decyzja, warto zastanowić się, jakie są nasze potrzeby i oczekiwania dotyczące wyglądu pokrycia dachowego, jego funkcjonalności, a także kosztów zakupu i wykonania. Chodzi o to, aby znaleźć rozwiązanie optymalne, czyli materiały jak najlepszej jakości w przystępnej cenie. To jednak nie wszystko. Warto wiedzieć jak ten wybór wpłynie na wykonanie dachu. Jedna decyzja pociąga za sobą kolejne, których konsekwencje mogą spowodować dodatkowe wydatki. Podpowiadamy więc na co zwrócić uwagę podczas dobierania materiałów na dach.

Kto wybiera materiały na dach

Każdy inwestor przystępujący do budowy ma własną wizję wymarzonego domu. Choć bryła budynku decyduje o kształcie dachu i wpływa na rodzaj pokrycia dachowego, to wybór materiału na dach nie zawsze zależy wyłącznie od decyzji inwestora. Jest wiele innych czynników, które są znacznie ważniejsze.

• Dokumentacja projektowa. Do budowy domu lub uzyskania pozwolenia na budowę potrzebny jest projekt, wykonany zgodnie z prawem budowlanym. Oprócz tego powinien on spełniać wymagania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub – jeśli go nie ma – zapisów w wydanych warunkach zabudowy. Te dwa dokumenty mogą narzucać kształt dachu, rodzaj pokrycia, a nawet jego kolor. Dlatego materiały nie zawsze samodzielnie może wybierać inwestor lub wykonawca.
• Dobór pokrycia. Całkowitą odpowiedzialność ponosi architekt. Owszem, inwestor na etapie projektowania może, a nawet wręcz powinien zasugerować pokrycie, które chciałby mieć na dachu. Nie chodzi o sprawy techniczne, a raczej o kwestie funkcjonalno-estetyczne, czyli o to, co się inwestorowi podoba. Idealnie jest, jeśli te dwa punkty widzenia się pokrywają, ale pod uwagę zawsze trzeba wziąć kilka istotnych aspektów. Jednym z nich jest kąt pochylenia połaci dachowych. Każdego rodzaju pokrycie stosuje się bowiem do konkretnego zakresu kąta nachylenia połaci. Te ograniczenia wynikają ze skuteczności, w jakich dane pokrycie spełnia swoje zadanie, więc jest to pierwszy warunek projektowy.
  Ważne jest również dopasowanie pokrycia do stopnia skomplikowania dachu. Przy wielopołaciowych dachach – z wieloma załamaniami, lukarnami, koszami – pod względem ekonomicznym lepiej sprawdzają się pokrycia ałoformatowe, na przykład dachówki. Z kolei na prostych dachach jedno- i dwuspadowych – wielkoformatowe, między innymi duże arkusze blachodachówki ciętej na wymiar.
  Przy wyborze pokrycia dobrze jest też uwzględnić otoczenie domu – roślinność, zacienienie, zanieczyszczenie powietrza – i pod tym względem tak dobrać wykończenie pokrycia, aby łatwo je było utrzymać
  w czystości.

Konsekwencje wyboru pokrycia dachowego

Zastanawiając się nad pokryciem, trzeba pamiętać, że każdy dach jest inny, a każdy materiał ma inne właściwości. Dla inwestorów może oznaczać to konieczność znalezienia odpowiedniej ekipy, zapłacenia więcej za lepszą jakość, ale także łatwość utrzymania w czystości.

Dachówki ceramiczne i betonowe

Obecnie na rynku duży jest wybór modeli dachówek zarówno ceramicznych, jak i betonowych. Decydując się na nie warto wiedzieć, że te z powierzchnią wykończoną połyskiem (w ceramicznych angobą i glazurą, a w betonowych specjalnymi powłokami) nie tylko wyróżnią dach wśród innych, ale też dłużej będą wyglądać jak nowe, ponieważ wszelkie zabrudzenia zmywa z nich deszcz. Natomiast dachówki z powierzchnią naturalną i bardziej chropowatą, będą szybciej pokrywać się „zielenią” . Jeśli nie jesteśmy jej zwolennikami, będziemy musieli systematycznie usuwać je z dachu.
Jeżeli zdecydowaliśmy się na modne w ostatnim czasie dachówki płaskie, musimy znaleźć ekipę, która ma doświadczenie w ich układaniu. Takim pokryciem powinni się zajmować tylko bardzo doświadczeni rzemieślnicy. Ze względów estetycznych są wyjątkowo trudne w montażu, ponieważ wszelkie niedokładności są znacznie bardziej widoczne niż na dachach krytych modelami falistymi. Dachówki płaskie (karpiówki albo zakładkowe) wymagają szczególnie starannie przygotowanego podłoża. Ułożenie ich na źle przygotowanym dachu jest katastrofą.

Blacha płaska

Na rynku są dostępne zarówno pokrycia miedziane, cynkowo-tytanowe, jak i ze stali ocynkowanej. Pierwsze z nich wymagają znalezienia odpowiedniej ekipy dekarskiej, która ma duże doświadczenie w ich układaniu (mocowaniu do podłoża za pomocą haftek) i łączeniu pasów na rąbek rzemieślniczy. Dodatkowo trzeba pamiętać, że konieczne jest zastosowanie odpowiednio przygotowanego sztywnego poszycia (zależnie od wymagań pełnego lub ażurowego) oraz maty separacyjnej. To podnosi koszt wykonania dachu.
Przy wyborze blachy ze stali ocynkowanej należy zwrócić uwagę na jej jakość. Jeśli zdecydujemy się na panele z blachy płaskiej ważnym aspektem jest także umiejętne ich ułożenie. Chociaż dekarze nie muszą znać techniki wykonywania rąbków, ponieważ są one fabrycznie uformowane w złącza na klik, to niewłaściwie wykonane z nich pokrycie może falować. Obecnie przed falowaniem przede wszystkim zabezpiecza wyrób jego producent, dobierając właściwy skład stali, nadając elementom montażowym odpowiedni kształt i szkoląc dekarzy, którzy powinni precyzyjnie przestrzegać ich zaleceń. Inwestor może jedynie wybrać kolor pokrycia – jasne mniej się nagrzewają, ciemne – w tym modny grafit – są dużo bardziej podatne na wpływ wysokiej temperatury i na odkształcenia. Dlatego, mimo że na dachach zdecydowanie lepiej prezentują się pokrycia zupełnie gładkie, warto wybrać model z niewielkimi, ledwo zauważalnymi przetoczeniami. Wszelkie nierówności są mniej widoczne na powłokach matowych.

Blachodachówki

Przy blachodachówkach najważniejsza jest jakość, która zależy od materiału wsadowego zamówionego przez producenta w hucie. Nie jest tajemnicą, że jakość kosztuje, zatem jeśli cena wyrobu jest bardzo niska, dach nim pokryty nie będzie trwały. Niestety, większość inwestorów wybierając materiały na dach kieruje się ceną. Nie jest to rozsądne. Nie da się bowiem połączyć wysokiej jakości z niską ceną.
Pokrycia blaszane, jak każde inne, narażone są na działanie szkodliwych warunków atmosferycznych, szczególnie na terenach nadmorskich i przemysłowych. Producenci skutecznie zabezpieczają ich zewnętrzne warstwy przed korozją. Takie pokrycia szybko schną omiatane przez wiatr, więc zasolenie, sadza czy szkodliwe zanieczyszczenia zawierające związki siarki, chloru czy azotu – im nie szkodzą. Czasem zdarza się jednak, że po latach za kominami, w miejscach zacienionych, mogą pojawić się rdzawe naloty. Bardziej kłopotliwa bywa spodnia warstw blachy. W domach jednorodzinnych, w których łaty były zaimpregnowane preparatem solnym i w których nad wstępnym kryciem nie ma drożnej, skutecznie działającej szczeliny wentylacyjnej warstwa ta może korodować. Dlatego decydując się na pokrycie dachu blachą, najlepiej wybierać tę od renomowanych producentów, którzy specjalizują się w tego typu materiałach i wykańczają je powłokami lakierniczymi nie tylko na wierzchu, ale też od spodu.
Trzeba również pamiętać, że na ogół po około 20 latach pokrycie blaszane wymagać będzie odświeżenia wierzchniej powłoki. Wówczas po umyciu i oczyszczeniu powinno się ją pomalować specjalną farbą.
Dachy kryty blachodachówką warto też zaizolować solidną warstwą ocieplenia. Nie tylko ze względu na straty ciepła, ale także akustykę. Hałas na poddaszu spowodowany intensywnymi opadami deszczu wyeliminuje izolacja termiczna o odpowiedniej grubości lub specjalne materiały wyciszające przeznaczone do konkretnych pokryć dachowych.

Dachówki bitumiczne

Warto się na nie zdecydować, jeśli dach jest bardzo skomplikowany i ma łukowe połacie. Stają się wtedy bardzo ekonomicznym rozwiązaniem, mimo że wymagają pełnego deskowania. Trzeba też pamiętać, że na gontach z posypką – podobnie jak na dachówkach bez powłoki – będą szybciej osadzały się zabrudzenia i pojawi się zielony nalot. Wybór cieniowanych modeli sprawi, że będą one mniej widoczne.
Decydując się na gonty trzeba też zadbać o prawidłowo wykonane podłoże powinno być z zrobione z wodoodpornych płyt drewnopochodnych o grubości 18-22 mm, podpartych co około 41–70 mm.

Wstępne krycie

Decyzja o wyborze materiału do krycia dachu pociąga za sobą wybór warstwy wstępnego krycia. Jest ona izolacją przeciwwilgociową, której zadaniem jest zapewnienie szczelności przed wodą opadową i umożliwienie odprowadzenia pary wodnej z wnętrza domu.
Obecnie wstępne krycie najczęściej wykonuje się z membran wstępnego krycia (MWK). Można je stosować pod każde pokrycie dachowe, ale jest kilka warunków. Przede wszystkim nie powinno się stosować membran o współczynniku Sd≤0,02 m i gramaturze mniejszej niż 130 g/m2. Jeśli membrana ma być stosowana na pełnym deskowaniu, powinna mieć wysoką gramaturę i grubość. Trzeba też pamiętać, że membrany wstępnego krycia nie powinny być wystawione na działanie promieniowania UV, ponieważ ono uszkadza membrany. Dlatego przy planowaniu prac budowlanych należy pamiętać, aby MWK nie leżała na więźbie zbyt długo bez pokrycia zasadniczego, pokrycie musi być ułożone bez szpar i dziur, okap należy jak najszybciej osłonić podbitką, a poddasze wykończyć, ponieważ przez zamontowane w dachu okna tak samo dociera do membrany promieniowanie UV. Jeśli jest to niemożliwe, to najlepiej jest zasłonić wszystkie okna ciemnymi materiałami, na przykład czarną folią.
Konsekwencją decyzji o pokryciu połaci dachówkami bitumicznymi lub blachą płaską na rąbek rzemieślniczy lub panelami na zatrzask, jest zastosowanie drugiego ze sposobów wstępnego krycia – sztywnego poszycia, czyli deskowania krytego papą. Wprawdzie podnosi ono koszty wykonania dachu, ale dla tych dwóch materiałów jest ono – oprócz zapewnienia szczelności – stabilnym podłożem.
Papa na deskowaniu jest również konieczna, jeżeli dach ma niewielki kąt nachylenia połaci. A to dlatego, że im jest on mniejszy, tym warstwa wstępnego krycia musi być szczelniejsza dla opadów podwiewanych od pokrycie dachowe.
Niezależnie od rodzaju materiału na dach wykonanie sztywnego poszycia warto rozważyć, jeśli chcemy wyeliminować ryzyko zagnieżdżenia się pod dachem kun. Nie wystarczy jednak ułożyć deski. Jeśli poddasze ma być użytkowe, dobrze jest wybrać podwójne wstępne krycie: na krokwiach membranę dachową, a dopiero na niej, na kontrłatach – sztywne poszycie. Oprócz tego trzeba jeszcze starannie zabezpieczyć siatką perforowaną wszystkie otwory w okapie, koszu i kalenicy.

Ocieplenie dachu

Unikanie niepotrzebnych strat ciepła to jedna z podstawowych zasad, której przestrzeganie pozwoli obniżyć codzienne koszty eksploatacji. Pytanie tylko, jaki materiał jest do tego najlepszy? Dobór odpowiedniej izolacji może sprawić problem nawet najbardziej zorientowanym inwestorom. Mnogość materiałów izolacyjnych na rynku, a co za tym idzie teorii na ich temat, nie ułatwia podjęcia decyzji, a niekiedy wręcz ją utrudnia. Większość materiałów izolacyjnych powinna spełniać swoją nadrzędną funkcję, czyli izolować. Zazwyczaj podstawowym kryterium, czy dany materiał jest dobry, czy nie, jest ocena jego współczynnika przewodzenia ciepła lambda. Niejednokrotnie jest to najbardziej wyeksponowany symbol na całym opakowaniu. Jednak różnica we współczynniku lambda wielkości 0,001 (na przykład pomiędzy wartością 0,036 a 0,035) to różnica mniej niż 1 cm grubości izolacji, więc nie stanowi to argumentu. Dodatkowo współczynnik lambda nie jest żadną informacją o izolacyjności poddasza czy ściany – konieczne jest uwzględnienie grubości izolacji oraz innych warstw przegrody.
Choć na rynku pojawiają się nowe materiały do izolacji termicznej dachu, to wciąż niekwestionowanym liderem jest wełna mineralna. Jest to rozwiązanie sprawdzone, skuteczne i optymalne pod względem kosztów. Oczywiście pod warunkiem warunkiem właściwego ułożenia w taki sposób, aby warstwa ocieplenia nie zatkała szczeliny wentylacyjnej ani z upływem czasu nie osunęła się pod własnym ciężarem. Wybierając konkretny produkt z wełny mineralnej warto zwrócić uwagę na jego współczynnik lambda. Im niższa będzie jego wartość, tym lepiej. Będzie wówczas można ułożyć cieńszą warstwę lub ocieplić poddasze lepiej. Dlatego, aby izolacja poddasza zapewniła maksymalną ochronę domu przed stratami ciepła w okresie zimowym, a także przed przegrzaniem budynku w okresie letnim, konieczne jest zastosowanie dwóch warstw ocieplenia. To również zabezpieczenie pożarowe konstrukcji więźby dachowej, która w sytuacji pożaru będzie osłonięta materiałem, który nie przyczyni się do rozprzestrzeniania ognia. Wybór wełny oznacza także, że trzeba ją od strony wnętrza zabezpieczyć izolacją paroszczelną. Będzie ona regulować przenikanie pary wodnej z wnętrza domu na zewnątrz.
Jeśli nie wełna mineralna ułożona od strony wnętrza, to co? Warto także zastanowić się nad izolacją nakrokwiową. Dzięki niej więcej jest przestrzeni pod dachem i można efektownie wyeksponować drewniane elementy więźby dachowej. Trzeba jednak pamiętać, że oprócz warstwy ułożonej na zewnątrz na krokwiach potrzebna jest też dodatkowa warstwa od środka między krokwiami.
Wciąż wiele kontrowersji wzbudza materiał, który przywędrował do nas z USA i Kanady – pianka poliuretanowa nanoszona natryskowo. Są dwa jej rodzaje – zamkniętokomórkowa, o współczynniku lambda 0,021-0,024 W/(mK) i otwartokomórkowa – 0,036-0,040 W/(mK). Ta pierwsza ma bardziej korzystny współczynnik lambda, ale do ocieplania dachu stosowana jest piana otwartokomórkowa, o nieco gorszych parametrach cieplnych. Dlatego grubość wykonanej z niej izolacji nie może być więc mniejsza niż 18-20 cm. Warto wiedzieć, że pianka ma klasę reakcji na ogień B-s1, dotyczy to jednak badania razem z zabudową poddasza wykonaną z płyt gipsowo-kartonowych o grubości 12 mm. Jeśli już zdecydujemy się na pianę, to trzeba znacznie wcześniej poszukać ekipy do ocieplenia dachu, ponieważ są one trudno dostępne.

Okna dachowe

Jeżeli wybieramy okna dachowe do domu energooszczędnego powinniśmy zwrócić uwagę na dwa współczynniki: współczynnik izolacyjności cieplnej okna U_w, który określa straty ciepła oraz współczynnik przepuszczalności energii g, który mówi o zdolności do pozyskiwania darmowej energii cieplnej ze słońca. Ważna jest także informacja o współczynniku tłumienia dźwięków Rw. Parametry cieplne okna dachowego, czyli jego _Uw, znacznie można poprawić, decydując się na systemowe produkty, na przykład ramy izolacyjne lub produkty z wełny owczej. Pozostałych parametrów okna nie da się zmienić.
Okna dachowe nie muszą być takie same na całym poddaszu. W łazience oraz kuchni sprawdzą się okna drewniano-poliuretanowe i aluminiowo-tworzywowe, gdyż są całkowicie odporne na wilgoć. Okna drewniane polecane są do sypialni, pokoi dziecięcych, garderób i gabinetów.
Warto zastanowić się jednak nad dopasowaniem sposobu otwierania okna dachowego względem wysokości montażu. Od tego zależy funkcjonalność okien dachowych. Do wyboru mamy okna obrotowe z górnym lub dolnym systemem otwierania, uchylno-obrotowe, a także sterowane elektrycznie. Górny system otwierania będzie najwygodniejszym rozwiązaniem, gdy okno zamontowane jest stosunkowo nisko. Uchwyt jest wtedy dostępny na wyciągnięcie ręki, bez potrzeby schylania się. Pod oknem można ustawić biurko, stół czy kanapę, ponieważ meble nie utrudnią nam jego otwierania. Jeśli konstrukcja poddasza zmusza nas do zainstalowania okna wyżej, na przykład gdy ścianka kolankowa ma wysokość 150 cm, najbardziej funkcjonalnym rozwiązaniem będzie wybór okna z dolnym systemem otwierania. Jedynym ograniczeniem jest to, że musimy mieć swobodny dostęp do okna i nie możemy bezpośrednio pod nim ustawić mebli.
Jeśli zależy nam na wyjątkowym komforcie, dobrym rozwiązaniem będą okna otwierane elektrycznie. Możemy zdecydować się na okna z fabrycznie wbudowanym silnikiem i sterownikiem, albo – do okien z górnym otwieraniem – domontować system elektryczny później. Co ważne, po zamknięciu okna elementy mechanizmu nie są widoczne. Najlepiej już na etapie budowy doprowadzić zasilanie w okolice okna. W ten sposób, w przyszłości, unikniemy niepotrzebnych prac remontowych.