Kuskowo - Wersal pod Moskwą

Letnią rezydencję hrabiów Szeremetiewów - 250-hektarowy majątek - historia zmniejszyła dziesięciokrotnie, ale zachowała jako oazę zieleni. A francuskie ogrody za północnym portalem pałacu są jedynym XVIII-wiecznym zabytkiem architektury parkowej w Rosji ocalałym z wojen i rewolucji. Wśród geometrycznie strzyżonych krzewów bieleje obelisk i rzeźby. Dywany kwiatowe ciągną się do koronkowych okien oranżerii. W zieleń wkomponowano stawy i kanały. Kuskowo przepychem dorównywało carskim posiadłościom, ale z założenia było domem otwartym. Ogromna sala taneczna, kryształowe żyrandole... Z nastaniem lata dwa razy w tygodniu zjeżdżał tu "wielki świat" na wystawne przyjęcia i teatralizowane przedstawienia. Hrabia wyławiał utalentowane dzieci chłopskie, kształcił wszechstronnie, woził do teatrów Petersburga, by nasiąknęły atmosferą sztuki. Artyści opery pańszczyźnianej występowali w Kuskowie na kilku scenach - w Teatrze Małym i piętrowym Teatrze Wielkim. Jeśli dopisywała pogoda - w Teatrze Zielonym, pod otwartym niebem, nad stawem. Chórzyści podpływali w łodziach dekorowanych kwiatami i sztandarami; inscenizowane bitwy morskie przeszły do towarzyskiej legendy. Obecnie Kuskowo dostępne jest przez okrągły rok - chyba że jest duży mróz lub wilgotność powietrza przekracza 80 procent. Mimo tych ograniczeń w ubiegłym roku przyjęło prawie milion turystów, których kusi autentyczny wystrój wielu wnętrz i muzeum z trzydziestoma tysiącami eksponatów. O byłych właścicielach podmoskiewskiego Wersalu można napisać księgę.

PAN NA KUSKOWIE

Piotr Szeremetiew był jednym z najbogatszych ludzi Rosji. Syn i spadkobierca sławnego feldmarszałka Piotra I, zwycięzcy Tatarów i Szwedów, miał usposobienie pokojowe i towarzyskie. Na cerkiewne święto Jabłecznego Spasu (dożynki), na urodziny gospodarza każdy mógł przybyć do Kuskowa - "wszak przyzwoicie odzian". Darmowy poczęstunek i fajerwerki gromadziły po trzydzieści tysięcy chętnych. Cóż to znaczyło dla właściciela 1200 wsi i dwustu tysięcy dusz pańszczyźnianych! Gorliwie dbał o łaski miłościwie panujących, więc zaszczycali go odwiedzinami, darując ku pamięci swe konterfekty. Wraz z podobiznami gospodarzy są wystawione w pałacu. Przy budowie Kuskowa pod zawodowym okiem trudzili się pańszczyźniani majstrowie. Zgodnie z rosyjską tradycją okazały pałac, ukończony w roku 1775, wzniesiono z drewna; kamienna jest tylko podmurówka i szerokie schody wejścia paradnego. Na ścianach komnat - atłas w bajeczne wzory, w sypialniach drapowane baldachimy. Festony, girlandy, figlarne amorki...

W parku zachowały się domki włoski i holenderski oraz ermitaż, gdzie przyjmowano tylko najbliższych sercu gości. Elegancka Grota, symbol kamienia i wody, ma ściany wyłożone muszlami. Marmurowe rzeźby przybyły w XVIII wieku z Włoch: Wenera i Apollo, alegorie nauk, sztuk, stron świata. Posiadłości można zarzucić wszystko, z wyjątkiem ascetyzmu. Ach ten rosyjski barok łączący przysadzistość budynków z upodobaniem do strzelistych kolumn i ociekający złoceniami! Ach ten radziecki gust, który do XVIII-wiecznych budowli kazał w roku 1938 wtłoczyć Państwowe Muzeum Ceramiki! Ostentacyjne bogactwo świadczy o epoce nie mniej niż eksponowana w oranżerii porcelana agitacyjna z podobiznami Lenina i Stalina.

HRABINA-CHŁOPKA

O miłości młodego hrabiego Mikołaja do chłopki układano pieśni i wiersze. Praskowia (urodzona w roku 1768) była córką kowala pańszczyźnianego, od dziecka kształconą przy dworze na artystkę. Debiutowała jako 11-latka w partii tureckiej branki, która pokochała rosyjskiego oficera. Pod okiem nauczycieli wokalu jej głos rozwinął się we wspaniały sopran koloraturowy. Grała na harfie i klawesynie, znała język francuski i włoski. W ciągu dwudziestu lat występów wykonała ponad pięćdziesiąt partii. Zachwycona jej kunsztem Katarzyna II przysłała brylantowy pierścień. Praskowia Żemczugowa (pseudonim sceniczny) śpiewała i dla świeżo koronowanego Pawła I. Przede wszystkim zawojowała Mikołaja Szeremetiewa, który w demokratyzmie poszedł dalej od ojca. Po śmierci rodziców otwarcie zamieszkał z faworytą, w roku 1801 poślubił ją potajemnie, choć z błogosławieństwem carskim. Zaawansowana gruźlica nie pozwalała już Praskowii występować, mąż jednak kochał ją nieprzytomnie, nie zważając na ostracyzm towarzyski. Dwa lata po ślubie Praskowia urodziła mu syna i po trzech tygodniach zmarła. Jedni mówili - na suchoty, inni - że otruta przez zawistną służbę.

"Użal się nade mną. Straciłem najszlachetniejszą żonę, przyjaciółkę i towarzysza" - pisał hrabia do siostry. Dla uczczenia pamięci Praskowii asygnował ogromne sumy na działalność charytatywną. Biedne panny w liczbie dwudziestu rocznie otrzymywały solidne posagi; ubodzy rzemieślnicy - zapomogi; część pieniędzy szła na wykup z więzień za długi. Przede wszystkim jednak Szeremetiew zbudował dom opieki i szpital dla ubogich. Jako że wdzięczność ludzka jest krótka, obecnie jest to szpital im. Sklifosowskiego. Ostatnie swoje dni spędziła w nim poetka Anna Achmatowa, autorka jednego z wierszy o hrabinie-chłopce. Ale to już inna historia. DOBRA WIADOMOŚĆ Przed kilku laty wskrzeszono obyczaj zabaw wśród klombów i występów na świeżym powietrzu. Stoły bankietowe rozstawia się tu z okazji przyznawania nagrody teatralnej - Kryształowej Turandot - ale to uroczystość dla wybranych. Za to na weekendowe koncerty, na koniec roku szkolnego i we wrześniu na Dni Moskwy Kuskowo przyjmuje wszystkich. Jeśli komuś szczególnie spodobał się ten rosyjski Wersal, może wyprawić tu imieniny, wesele, uczcić rocznicę założenia firmy. W ubiegłym roku zrobiła to Szkoła Biznesu Klasycznego, świętowano Dzień Niepodległości Ameryki. Wystarczy tylko wynegocjować cenę wynajęcia obiektu wraz z obsługą. Szczegółów transakcji dyrekcja nie ujawnia.

INFORMACJE PRAKTYCZNE

Kuskowo znajduje się w obrębie Moskwy, na jej wschodnich przedmieściach, przy ul. Młodości 2. Dojazd metrem do stacji Prospekt Riazański, a dalej autobusem linii nr 133 lub 208 do przystanku Muzeum Kuskowo.

Czynne przez cały rok, z wyjątkiem poniedziałków i wtorków,

od 16 X do 14 IV w godz. 10.00 - 16.00;

od 15 IV do 15 X w godz. 10.00 - 18.00.

tel.: (0-07-095) 370-01-60 lub 375-31-31

http://www.museum.ru/M298; mail: kuskovo@kuskovo.ru

Inne parki, które warto zobaczyć w Moskwie i w okolicy:

Park Aleksandrowski - ogrody po zachodniej stronie Kremla, ul. Manieżnaja.

Ostankino - XVIII-wieczna posiadłość (również należąca do Szeremetiewów) z parkiem krajobrazowym, obecnie park miejski w pn. części Moskwy, ul. Pierwaja Ostankinskaja.

Ogród Botaniczny - największa w Rosji kolekcja botaniczna, znajduje się w pn. części Moskwy, ul. Botaniczeskaja.

Centralny Park Kultury i Wypoczynku im. Gorkiego - 177 ha park rozrywki, miejsce weekendowego wypoczynku moskwian. Znajduje się na w pd.-zach. części Moskwy, ul. Krymskij Wał. Archangielskoje - barokowa posiadłość z ogrodem i parkiem krajobrazowym, ok. 22 km na zachód od centrum Moskwy. W. P.