Skarpa w ogrodzie

Na działkach położonych na zboczach lub naturalnych pagórkach można planować ścieżki wijące się wśród zieleni, urządzać punkty widokowe, ogrody skalne i "górskie strumienie". Ale i płaski teren można urozmaicić, budując różnego rodzaju nasypy ziemne. Mogą one zasłaniać ruchliwą ulicę lub brzydki widok, czy też chronić przed uciążliwym sąsiedztwem.

Skarpy nasypów bywają też czasem przyczyną kłopotów. Osiadają, osuwają się, woda wypłukuje z nich cząstki gruntu, a wiatr wywiewa przeschniętą ziemię. Na szczęście są na to sposoby. Skarpy można umacniać i obsadzać roślinnością, a osuwaniu się ziemi mogą zapobiegać podtrzymujące je murki oporowe.

Umocnienia skarp

Skarpy nasypów i wykopów wymagają często rozmaitych umocnień i zabezpieczeń przed osuwaniem się ziemi.

Rodzaje konstrukcji oporowych.

Jeśli nachylenie skarp jest niewielkie, wystarczy je odpowiednio wyprofilować i umocnić kamieniami polnymi. Jeśli jednak przekracza 30o, konieczne jest wykonanie trwałej konstrukcji, która będzie przeciwdziałać niepożądanym ruchom gruntu. W ogrodach przydomowych stosuje się zazwyczaj budowle ziemne o łagodnych stokach, do których jako zabezpieczenie wystarczy najczęściej suchy murek kwiatowy lub niewysoki mur oporowy.

Wysokie i bardzo strome skarpy, a także pionowe ściany wykopów, nasypów, zjazdów do garaży wymagają natomiast zabezpieczenia ścianami oporowymi (zwykle o konstrukcji żelbetowej), które powinien zaprojektować konstruktor ze stosownymi uprawnieniami.

Uzgodnienia dotyczące konstrukcji w granicy działki.

Budowę muru oporowego, który będzie przylegał do ogrodzenia działki lub będzie sam stanowił to ogrodzenie albo jego fragment, trzeba wcześniej uzgodnić z sąsiadem - nawet wówczas, gdy to właśnie z jego powodu postanowiliśmy zbudować w pobliżu granicy wał ziemny. Tylko w taki sposób można zapobiec przyszłym konfliktom sąsiedzkim.

Jeśli mur oporowy ma stanowić ogrodzenie przylegające do terenu publicznego, takiego jak droga, plac czy park miejski, wygląd i wysokość muru trzeba dostosować do lokalnych wymogów. Budowę - jeśli wysokość muru nie przekroczy 2 m - wystarczy przed rozpoczęciem zgłosić w wydziale architektury starostwa powiatowego. Wyższe mury graniczne wymagają pozwolenia na budowę (więcej na temat procedury zgłoszenia można znaleźć w nr. 11/2004 ŁADNEGO DOMU, na s. 90).

Kształt i materiał.

Murki oporowe i kwiatowe powinny nawiązywać swoją formą i materiałem do elewacji, ogrodzenia domu, a także drobnych form architektonicznych, takich jak schodki, siedziska, pergole czy altanki.

Aby sztucznie tworzone formy dobrze komponowały się z miejscem i krajobrazem, na murki oporowe dobrze jest używać kamienia, który występuje w okolicy - choćby w pobliskim składzie można było kupić różne jego rodzaje sprowadzane z dalekich krajów. Nie należy też mieszać ze sobą skał różnego rodzaju - taki murek zawsze będzie wyglądał sztucznie.

Stabilizowanie skarp kamieniem polnym

Najprostszy budulec do stabilizowania skarp to kamień polny, najlepiej o nierównych krawędziach i różnej wielkości. Wbite w ziemię kamienie powstrzymują wywiewanie i osuwanie się ziemi. W taki sposób można umacniać skarpy o nachyleniu do 30o.

Kamienie najlepiej rozmieszczać swobodnie - tak jak na rabatach skalnych, aby umocnione nimi skarpy wyglądały jak naturalne zbocza. Należy tylko zadbać o stabilne posadowienie każdego kamienia, a więc układać je w ziemi schodkowo, tak aby było widać tylko fragment ich górnej powierzchni i powierzchnię boczną.

Po ułożeniu kamieni skarpę trzeba obsadzić roślinami okrywowymi i krzewami. Kępy roślin tworzące barwne plamy poprzedzielane skupiskami kamieni są nie tylko malownicze, ale i skutecznie powstrzymują erozję skarpy.

Suchy murek kwiatowy

Niewysokie skarpy o nachyleniu powyżej 30o i wysokości nieprzekraczającej 50 cm można zabezpieczać suchymi murkami z układanych jeden na drugim płaskich kamieni - bez fundamentu i najlepiej bez żadnego spoiwa. Kamienie na taki murek powinny mieć przynajmniej jedną możliwie równą płaszczyznę, a więc nie mogą to być otoczaki.

Murek kwiatowy najlepiej wygląda, gdy wtopi się w ogród i jego otoczenie, dlatego między kamieniami umieszcza się rośliny odpowiednie do ogródków skalnych lub niskie (do 30 cm) byliny rabatowe. Dobiera się je stosownie do nasłonecznienia. Po stronie południowej lub południowo-wschodniej zaleca się sadzić wyłącznie byliny skalne (większość z nich bardzo lubi słońce i dobrze znosi suszę), a po stronie północnej i północno-zachodniej - byliny cieniolubne. Wiele z tych drobnych roślin bardzo obficie kwitnie, dlatego takie zabezpieczenia skarp nazywa się murkami kwiatowymi.

Rośliny można posadzić w trakcie wznoszenia muru, albo zostawić dla nich między kamieniami poziome szczeliny szerokości około 10 cm (zawsze o spadku w kierunku skarpy). Szczeliny wypełnia się żyzną ziemią i umieszcza w nich byliny.

Gdy skarpa jest nieco wyższa albo prawdopodobieństwo osunięcia się ziemi jest większe, zaleca się spoić kamienie gliną (oczywiście z pozostawieniem szczelin na rośliny). Suche murki wyższe niż 50 cm powinny być posadowione na podbudowie z ubitego żwiru lub tłucznia ułożonego w warstwie grubości 20-30 cm.

Suchymi murkami nie powinno się umacniać skarp wyższych niż 70 cm.

Ścianki oporowe

Mogą być: z betonu - monolityczne (wylewane w deskowaniu) lub w całości prefabrykowane, murowane z kamienia, cegły, bloczków betonowych albo układane z pustaków betonowych czy drewna.

Wylewane - betonowe lub żelbetowe.

W gruntach piaszczystych ścianki można posadawiać na głębokości 50 cm poniżej terenu, natomiast w gruntach spoistych (glinach, iłach) narażonych na wysadziny mrozowe ścianki (zwłaszcza wyższe) powinny być posadowione poniżej poziomu przemarzania gruntu - od 80 cm na Dolnym Śląsku do 140 cm w Suwałkach.

Wyższe ściany są narażone na znaczne parcie gruntu, dlatego trzeba je zbroić prętami stalowymi grubości 10-12 mm, połączonymi zbrojeniem rozdzielczym grubości 4,5-6 mm. W części fundamentowej zbrojenie musi być wygięte w pętlę i połączone z prętami rozdzielczymi o średnicy 10 mm .

Betonową ściankę monolityczną można zatrzeć na gładko i pomalować, obmurować cegłą klinkierową albo kamieniem łamanym.

Uwaga! Pełne ścianki oporowe wymagają odprowadzenia wody opadowej, aby ta nie gromadziła się u ich podstawy.

Woda, która nie znajduje ujścia zza tylnej powierzchni ścianki, zwiększa zagrożenie obsunięcia się ziemi, dlatego powinna być odprowadzana na zewnątrz. W ten sposób zapobiega się też powstawaniu brzydkich wykwitów na powierzchni licowej (szczególnie częstych, gdy ścianka zabezpiecza skarpę z gruntu słabo przepuszczalnego).

Między skarpą a ścianką oporową należy więc ułożyć drenaż. Jako warstwę drenującą stosuje się najczęściej zasypkę ze żwiru sortowanego (grubości 25-35 mm) lub keramzytu, odseparowaną od gruntu geowłókniną, która chronić będzie drenaż przed zamuleniem. Na dnie zasypki należy ułożyć perforowaną rurę drenarską o średnicy 50-100 mm i wyprowadzić z niej wodę na zewnątrz skarpy.

Ścianka oporowa powinna wystawać kilka centymetrów ponad skarpę, aby zatrzymywała osypującą się ziemię i kierowała spływającą wodę deszczową do drenażu. Między ścianką a skarpą powinno się uformować z piasku niewielką rynnę, z której woda będzie przesączać się przez piasek do drenażu.

Murowane z kamienia, cegły lub bloczków betonowych.

Stawia się je na fundamencie betonowym wylewanym na warstwie dobrze ubitego żwiru lub tłucznia, który ułatwia odprowadzenie wody. Elementy układa się na zaprawie zgodnie z zasadą przewiązania murarskiego, to znaczy przykrywając każdą spoinę poprzedniej warstwy całym elementem warstwy następnej. Większe głazy (tzw. sięgacze) powinny wiązać mur z gruntem. Podobnie jak pełne ścianki betonowe, mury oporowe wymagają odprowadzenia wody drenażem.

Ścianki wyższe niż 80 cm zaleca się pochylić w stronę skarpy - odsunięcie od pionu powinno wynosić około 1/5 wysokości.

Murki z pustaków zasypowych.

Niewysokie murki można też budować ze specjalnych pustaków, przystosowanych do wypełniania ziemią. Są to najczęściej specjalnie zaprojektowane elementy betonowe, które można ustawiać w różny sposób - jeden na drugim, mijankowo, w linii prostej lub wygiętej w łuk. W razie potrzeby niektóre kanały takiego murku można wypełnić betonem (w którym można też osadzić zbrojenie). Murki z pustaków zasypowych obsadza się roślinnością podobnie jak murki kwiatowe.

Zabezpieczanie skarp drewnem.

Ze względu na podatność drewna na korozję biologiczną nie należy nim obudowywać wysokich i stromych skarp, w których grozi niebezpieczne obsuwanie się ziemi. Z powodzeniem można stosować drewno na obrzeża niewysokich rabat czy tarasów ziemnych. Dość trwałe są takie obudowy wykonane ze starych podkładów kolejowych albo impregnowanych ciśnieniowo bali, z których można tworzyć palisady lub układać elementy poziomo i łączyć specjalnymi klamrami.

Drewno warto łączyć z kamieniem - nie tylko dla zwiększenia trwałości obudowy skarpy, ale i ze względów estetycznych (jeśli palisada jest długa, fragmenty kamienne rozbiją jej monotonię).

Wszędzie tam, gdzie konstrukcja obudowy będzie trwale stykać się z gruntem, najlepiej używać drewna impregnowanego ciśnieniowo (w specjalnych komorach). Obecnie dostępne jest także drewno gatunków egzotycznych - znacznie odporniejsze na korozję biologiczną niż drewno krajowe, ale też dużo od niego droższe.