Hortensje - Hydrangea

Choć pięknie wyglądają posadzone osobno, dobrze czują się również w większym towarzystwie. Efektownie wyglądają w połączeniu z zimozielonymi krzewami, takimi jak cyprysiki, cisy i żywotniki, które dodatkowo zimą ochronią je przed chłodem i wiatrem. Ze względu na podobne wymagania można sadzić je obok różaneczników i azalii. Dobrym miejscem dla hortensji będzie także rabata mieszana, z mało ekspansywnymi, lubiącymi wilgotne podłoże bylinami, jak języczki, zawilce japońskie, pluskwice i parzydło. Niezwykle interesująca może być zestawienie hortensji z paprociami, funkiami, bodziszkiem korzeniastym czy tawułkami. Aby uzyskać harmonię kolorów ich pastelowe i kremowe kwiatostany warto eksponować na tle roślin o kwiatach różowych, np. jeżówki, floksów i odętki wirginijskiej. Bezpośrednio pod krzewami można sadzić gatunki okrywowe - dąbrówkę rozłogową, jasnotę plamistą albo gajowiec.

Kolor kwiatostanów hortensji uwypuklą krzewy o intensywnej, kontrastującej barwie liści. Zatem obok odmian o kwiatach różowych sprawdzi się pęcherznica 'Diabolo' i perukowiec 'Royal Purple' o purpurowych liściach. Krzewy kwitnące na biało ładnie wyglądać będą w sąsiedztwie derenia białego 'Elegantissima' o biało-pstrym ulistnieniu.

Skąd pochodzą?

Hortensje to krzewy, pnącza a nieraz nawet niewielkie drzewka. Wyróżnia się około 80 gatunków. Rosną głównie we Wschodniej i Południowej Azji, a także Ameryce Północnej, Andach oraz w Chile. Kwiatostany hortensji składają się z kwiatów dwojakiego rodzaju - drobnych płodnych (czyli takich, które tworzą owoce) i dużych sterylnych, które służą jedynie wabieniu owadów. Kwiatostany tak zwanych wielkokwiatowych odmian hortensji składają się prawie wyłącznie z kwiatów sterylnych.

Hortensja krzaczasta

Rodzaj hortensje (Hydrangea) jest bardzo liczny. Największą odpornością wyróżnia się hortensja krzaczasta (Hydrangea arborescens). Można ją uprawiać z powodzeniem w całym kraju. Spotykana jest w wiejskich ogrodach nawet na wschodzie Polski. Tworzy szerokie, rozrastające się do metra szerokości krzewy o ładnym jasnozielonym ulistnieniu. Najczęściej uprawianą odmianą jest 'Grandiflora' o białych masywnych kwiatostanach w kształcie kuli. Równie dekoracyjna 'Anabelle' tworzy śnieżnobiałe wiechy wyjątkowych rozmiarów (15-25 cm). Są one tak duże i ciężkie, że gałęzie wymagają podwiązywania. Przekwitając przybierają ciekawą jasnozieloną barwę. W tym stadium można je ścinać i wykorzystywać do tworzenia suchych bukietów.

Hortensja bukietowa

Coraz modniejsza staje się pochodząca z Chin i Japonii hortensja bukietowa (Hydrangea paniculata). Ten efektowny i wytrzymały gatunek o wielu atrakcyjnych odmianach w naszych warunkach klimatycznych może osiągnąć wysokość 2-3 m, dlatego doskonale wygląda z tyłu bylinowej rabaty albo jako pojedynczy okaz na dużym trawniku. Jej ogromne kremowe wiechy (20-30 cm) zwracają uwagę nawet z dużej odległości. Najpopularniejsza odmiana to 'Grandiflora', która w Chinach i Japonii często rozrasta się do form drzewiastych. Tworzy gęste, szerokie i stożkowate wiechy, które różowieją w miarę przekwitania. Ze względu na ryzyko łamania pędów przez wiatr krzewy należy sadzić w zacisznych miejscach. W uprawie znajdziemy kilka zbliżonych do niej odmian, np. długo kwitnącą 'Unique', której kwiaty rozwijają się stopniowo, a przekwitając stają się intensywnie różowe, dzięki czemu zdobi ogród od lipca do września. U hortensji 'Limelight' kwiatostany przez cały czas są biało-zielonkawe. Luźniejsze wiechy złożone z kwiatów płodnych i płonnych ma stara odmiana 'Floribunda'. Podobna do niej 'Pink Diamond' jest lekko różowa.

Odmienny wygląd ma niezwykle atrakcyjna hortensja 'Kyushu'. Na wyprostowanych pędach, wśród intensywnie błyszczących liści tworzą się wielkie luźne kwiatostany (wiechy 20-35 cm długości i do 20 cm szerokości) o przyjemnym zapachu, przywabiające liczne owady.

Komponując rabaty z hortensjami warto pamiętać, że w uprawie znajdują się odmiany znacznie różniące się terminem kwitnienia. Najwcześniej (na początku lipca) zakwita odmiana 'Praecox' o niedużych kwiatostanach, sześć tygodni później 'Grandiflora', a 'Tardiva' dopiero w połowie września.

Hortensja pnąca

Wyjątkowym gatunkiem jest hortensja pnąca (Hydrangea petiolaris), w naturze występująca w lasach Japonii, Tajwanu i Korei. Początkowo rośnie wolno, lecz z wiekiem może osiągnąć 10-15 metrów wysokości. Podobnie jak bluszcz wspina się po drzewach i murach o szorstkiej fakturze za pomocą czepnych korzeni. Można ją stosować także jako gęstą roślinę okrywową. Jednak jako roślinę pochodzącą z lasu zdecydowanie lepiej sadzić ją w miejscach chłodnych i wilgotnych. Jest niezastąpionym pnączem do okrywania pni drzew. Nieduże eliptyczne liście, wyrastające na charakterystycznych długich ogonkach jesienią przybierają ładny żółty kolor. Hortensja pnąca kwitnie obficie, tworząc płaskie baldachy złożone z nielicznych płonnych kwiatów. Delikatnie pachnie. Toleruje zarówno cień, jak i słońce. Jest odporna na mrozy. Doskonale znosi głęboki cień oraz sąsiedztwo drzew o silnym systemie korzeniowym. Nie lubi ciężkiej i zbitej gleby.

Hortensja ogrodowa

Hortensja ogrodowa (Hydrangea macrophylla) jest najbardziej znaną i popularną przedstawicielką tego rodzaju, mimo że jej uprawa nie należy do najłatwiejszych. Krzew ma duże wymagania i jest wrażliwy na mróz, dlatego wymaga okrywania na zimę. Lubi miejsca osłonięte, słoneczne lub półcieniste oraz żyzną i wilgotną glebę. Pośród około 200 uprawianych odmian znajdziemy ogromne bogactwo krzewów o różnych kolorach i formach kwiatów, wysokości oraz pokroju.

Tradycyjnie hortensje ogrodowe dzielone są ze względu na budowę kwiatostanu na dwie grupy. Pierwsza to odmiany wielkokwiatowe, czyli tzw. mopy (ang. "mopheads") o dużych, kulistych kwiatostanach składających się wyłącznie z kwiatów płonnych. Najczęściej uprawiane odmiany to czerwona 'Alpengluchen', ciemno różowoczerwona 'Freundenstein', różowe 'Masja' i 'Europa', jasnoróżowa 'Bouquet Rose' (najodporniejsza odmiana tego gatunku) oraz ciemnofioletowa 'Renate', niebieskofioletowa 'Bodensee' i niebieska 'Nikko Blue'. Bardzo eleganckie są odmiany kwitnące na biało, np. 'Mme Emilie Mouillere', 'Libelle' czy 'Nymphe'.

Druga grupa to odmiany zwane koronkowymi czepkami (ang. "lacecaps"), których delikatniejsze, przypominające staroświeckie koronkowe czepki kwiatostany składają się z drobnych i licznych kwiatów płodnych otoczonych wianuszkiem dużych kwiatów płonnych. Do najpopularniejszych należą różowoczerwona 'Mariesii', niebieskofioletowa 'Bluewave', ciemnoniebieska 'Coerulea' i biała 'Veitchii'. Oryginalny wygląd mają 'Lanarth White' i 'Whitevave'. Ich kwiatostany są dwubarwne - kwiaty płodne są niebieskie, zaś płonne śnieżnobiałe. Warto zwrócić także uwagę na odmiany 'Maculata' i Tricolor, wyróżniające się dekoracyjnymi liśćmi z białymi brzegami i białymi kwiatami.

Za podgatunek hortensji ogrodowej nieraz uważana jest jej bliska krewna hortensja piłkowana (Hydrangea serrata). Ma wartościowe odmiany odporne na mróz. Od hortensji ogrodowej różni się delikatniejszą budową. Na dość cienkich, lekko owłosionych pędach osadzone są mniejsze, bardziej wydłużone liście oraz drobniejsze kwiatostany. Młode liście i pędy są czerwonawe. Najczęściej uprawiane odmiany to 'Bluebird' o kwiatach niebieskich (czerwonych na glebie zasadowej) oraz 'Preziosa' o kwiatach czerwonych. Odmiana 'Rosalba' ma dwubarwne kwiatostany z różowymi kwiatkami w środku i białymi płonnymi na brzegu, które w trakcie przekwitania zmieniają kolor na różowy.

Niebieskie czy różowe - kolor na życzenie

Hortensja ogrodowa jest jedną z nielicznych roślin, której kolor kwiatów można zmienić niemal na życzenie. Dotyczy to odmian kwitnących na różowo, których kolor kwiatów zależy od odczynu gleby. Na podłożu zasadowym rozwijają się kwiaty różowe lub czerwonawe. Gdy odczyn pH maleje, kwiatostany przybierają niejednolity fioletowy odcień, zaś na glebach kwaśnych (pH 4,0-4,5) stają się niebieskie. Jeżeli chcemy otrzymać magicznie wyglądające niebieskie hortensje możemy zakwasić glebę dodając kwaśnego torfu i siarczanu glinu (1,5-5 kg/m3 podłoża). Do takich eksperymentów najlepiej wykorzystywać odmianę 'Boquet Rose', która łatwo zmienia kolor nawet na glebach lekko kwaśnych.

Cuda mało znane

Egzotycznie wyglądającą hortensję Sargenta (Hydrangea sargentiana), pochodzącą ze środkowych Chin można wykorzystywać do pojedynczych nasadzeń. Wyróżnia się ona pokaźnymi rozmiarami. Ma grube, sztywne pędy, na których wyrastają wielkie eliptyczne liście o intensywnie zielonej barwie i miękkiej fakturze. Całą roślinę, a szczególnie łodygę, pokrywają czerwonawe włoski. Wytwarza dekoracyjne płaskie kwiatostany (20 cm) złożone z drobnych jasnofioletowych kwiatków, otoczonych białym wianuszkiem kwiatów sterylnych. Ta roślina o niezwykłej urodzie ma spore wymagania. Najbujniej się rozwija w miejscach osłoniętych i półcienistych na glebach wilgotnych, żyznych oraz bogatych w próchnicę. Wymaga wysokiej wilgotności powietrza i nie toleruje suszy. W takich warunkach osiąga imponujące rozmiary. Jest wrażliwa na mrozy, dlatego można ją uprawiać jedynie w zachodniej części Polski. Jej liście wcześnie rozwijające się wiosną narażone są na przymrozki. Zbliżony wygląd i nieco mniejsze wymagania ma mniejsza od niej hortensja kosmata (Hydrangea aspera) 'Macrophylla'.