Rokitnik - złoto Syberii

Rokitnik pospolity (Hippophae rhamnoides) należy do rodziny oliwnikowatych (Eleagnaceae). Jego łacińska nazwa pochodzi od greckich słów: hippis - koń i phaos - błyszczący. Starożytni dodawali bowiem liście rokitnika do paszy dla koni, by ich sierść była gęsta i lśniąca. W naturalnych warunkach krzew rośnie w chłodniejszych rejonach Europy, np. nad Bałtykiem, gdzie tworzy gęste zarośla na wybrzeżach klifowych i wydmach nadmorskich, a także na Syberii, w północnych Chinach, Nepalu, Indiach, północnym Pakistanie i Afganistanie. W Polsce jest gatunkiem prawnie chronionym.

Miłuje słońce i jest samodzielny

Rokitnik osiąga 5-8 m wysokości. Jego korzenie rozrastają się płytko i szeroko. Ciekawostką jest, że żyją one w symbiozie z promieniowcami, które mają zdolność wiązania wolnego azotu z powietrza, podobnie jak bakterie korzeniowe roślin motylkowych. Dzięki temu rokitnik może rosnąć na bardzo ubogich glebach. Preferuje podłoże przepuszczalne o odczynie obojętnym lub zasadowym. To mit, że lubi suche stanowiska. W naturze rośnie na morskich wybrzeżach i w dolinach rzek, czyli na terenach o wysokim poziomie wód gruntowych (0,5-1 m). Jest bardzo odporny na mróz - syberyjskie formy znoszą nawet spadki temperatury do -50°C. Potrzebuje przede wszystkim dużo słońca; w cieniu zasycha od dołu i przestaje owocować.

Roślina jest rozdzielnopłciowa i dwupienna, żeby zatem owocowała, osobniki męskie (z kwiatami pręcikowymi) oraz żeńskie (ze słupkowymi) muszą rosnąć niedaleko siebie. Płeć sadzonek można rozpoznać dopiero w drugim, trzecim roku po wyglądzie pąków - okazy męskie mają pąki skupione w grupy i wyglądem przypominające małe szyszeczki, a żeńskie - pojedyncze pąki. Niepozorne zielonkawożółte kwiaty rozwijające się w kwietniu jednocześnie z liśćmi są wiatropylne - toteż nie produkują nektaru i nie są odwiedzane przez owady. Na plantacjach rokitnik sadzi się w dwumetrowych odstępach. Jeden krzew męski może zapylić 6-8 żeńskich. Rokitnik nie znosi przesadzania i mocnego cięcia, dlatego należy dobrze zastanowić się nad wyborem miejsca. Uwaga: posadzony w ogrodzie wymaga usuwania odrostów korzeniowych.

Owoce zbierać niełatwo

Pomarańczowe lub żółte, soczyste i aromatyczne jagody rokitnika wielkości 6-10 mm są gęsto rozmieszczone wokół pędów, dlatego w Rosji roślina nazywana jest oblepichą, a także - syberyjskim ananasem, ze względu na ich ananasowy posmak. Owoce trudno zrywać, bo krzewy są cierniste, a jagody mocno trzymają się gałązek. Na Syberii zbiera się je dopiero po nastaniu mrozów, bo wtedy łatwo odchodzą. Ponieważ w Polsce rokitnik dojrzewa od połowy sierpnia do października, niekiedy tnie się owocujące gałązki i zamraża w całości, ale taki zbiór można stosować co dwa lata. Skuteczne, lecz pracochłonne jest odcinanie nożyczkami owocków wraz z szypułkami. Z jednego krzewu pozyskamy, zależnie od odmiany i wieku rośliny, od 4-5 do 15-20 kg owoców. W Europie Zachodniej i Rosji istnieją plantacje rokitnika na potrzeby przemysłu farmaceutycznego i kosmetycznego. W Chinach jego owoce pozyskuje się na ogół z natury. Ważne, by zbierać je w pełni dojrzałe, bo zawierają wtedy najwięcej substancji biologicznie aktywnych.

Przepis na angielski placek z rokitnika

Krzew do zadań specjalnych

Dekoracyjny rokitnik pokrojem i barwą przypomina wierzbę, a jego wąskie, srebrzyste liście na wietrze wydają się migotać. Jesienią szczególnie pięknie wyglądają okazy żeńskie pokryte pomarańczowymi jagodami, które długo pozostają na gałązkach. Krzewy wytrzymują zasolenie i zanieczyszczenie środowiska, więc są niezastąpione do sadzenia wzdłuż ruchliwych ulic, autostrad i na skwerach miejskich. Dzięki rozłogom tworzą gęste, trudne do przebycia zarośla, nadają się więc do umacniania skarp, na pasy wiatrochronne i swobodnie rosnące żywopłoty. W Chinach rokitnik służy też jako pasza i roślina na opał.

Samo zdrowie

Miano "złota Syberii" rokitnik zawdzięcza nie tyle barwie jagód, co wielkiej wartości leczniczej i odżywczej, cennej szczególnie w trudnych warunkach klimatycznych. Właściwości medyczne owoców, liści i kory rośliny znane są od starożytności. Od wieków posługuje się nimi np. medycyna tybetańska. Podczas I wojny światowej suszone owoce zastępowały syntetyczną witaminę C. Współczesna medycyna korzysta z rokitnika w leczeniu chorób przewodu pokarmowego, krwotoków, zapalenia płuc i stawów, gośćca, wysokiego ciśnienia. Olej rokitnikowy podawano rosyjskim kosmonautom jako suplement witamin i ochronę przed promieniowaniem. Stwierdzono, że wzmacnia system odpornościowy, działa przeciwmiażdżycowo, stymuluje procesy regeneracji u rekonwalescentów, także przy radioterapii. Hamuje procesy starzenia się skóry, leczy odmrożenia, oparzenia, odleżyny, wrzody. Wchodzi w skład kremów przeciwzmarszczkowych, szamponów i pomadek do ust. Jest tak delikatny, że używa się go do zabezpieczania cennych precyzyjnych urządzeń.

Owoce rokitnika zawierają "witaminę młodości" - E, i witaminę C, którą zachowują nawet podczas przechowywania i przetwarzania, bo jagody nie zawierają niszczącego ją enzymu askorbinazy. W domu z jagód można zrobić dżem, syrop, wino i nalewki. Suszone warto dodawać do herbat i kompotów, łącząc ze słodkimi owocami, np. jabłkami i gruszkami, lub kandyzować. W Rosji używa się rokitnika jako przyprawy do mięs, a na Syberii spożywa go na surowo z cukrem.

Czytaj także:

Jak zrobić dobrą nalewkę?

Sprawdzone przepisy na nalewkę

Jak z chwastów zrobić pyszną i zdrową potrawę?