Kiosk - kup onlineKiosk - Ladnydom.pl

Dereń jadalny - (Cornus mas)

Ewa Łuczak, Jolanta Zdanowska, red.

Dereń jadalny (Cornus mas) to małe drzewo liściaste. W Polsce osiąga od 4 do 7 m wysokości, tworząc szeroką, zaokrągloną koronę. Nadaje się również na żywopłoty. Ma piękne czerwone owoce polecane na przetwory i nalewki

ROSLINA KRZEW DEREN JADALNY CORNUS MAS OWOCE FOT. PIOTR BANASZCZAK PUBLIKACJA OGRODY NR 10 (114) - 10 2008 PUBLIKACJA OGRODY NR 5 (133) - 5 2010
Jeść możemy tylko te owoce, które opadną z gałęzi. Są wówczas dostatecznie słodkie. No i można zrobić z nich królową nalewek - dereniówkę.
Fot. Piotr Banaszczak

W fachowej literaturze czasem pisze się o nim, że jest najmniej dekoracyjnym gatunkiem spośród dereni. Polemizowałabym jednak z taką oceną. Uroda jest przecież kwestią gustu, a dereń jadalny ma mnóstwo powabów. Jego główną zaletą jest to, że rodzi jesienią jadalne i smaczne owoce, z których można zrobić królową nalewek - dereniówkę.

Dereń jadalny - owoce

Owoce te dojrzewają we wrześniu i październiku. Krzew jarzy się wtedy ostrą czerwienią lśniących podłużnych koralików, a bywają też okazy o owocach żółtych i białawych.

Do jedzenia na surowo nadają się tylko te owoce, które opadną z gałęzi na ziemię. Są wtedy wystarczająco słodkie, w przeciwieństwie do owoców wiszących na gałązkach - cierpkich i kwaśnych jak ocet siedmiu złodziei. Dojrzałe owoce można spożywać na świeżo, chociaż ich smak jest dosyć cierpki. Natomiast doskonale nadają się na przetwory, przede wszystkim zaś do wyrobu nalewek (słynna dereniówka), konfitur, dżemów, galaretek i kompotów. Na przetwory najlepiej nadają się owoce w pełni dojrzałe, które same spadły z drzewa. W medycynie ludowej owoce derenia jadalnego stosowano jako środek przeciwko szkorbutowi.

Podobno już w starożytności doceniano wartości odżywcze, a nawet lecznicze owoców derenia jadalnego. Dziś wiadomo, że zawierają one duże dawki witaminy C, a poza tym prowitaminę A, związki krzemu oraz flawonoidy. Można z nich robić nie tylko nalewkę, ale również dżemy, soki, galaretki, najlepiej z dodatkiem innych słodszych owoców, na przykład jabłek.

Po ilu latach owocuje dereń jadalny? 

Dereń jadalny owocuje po 5-6 latach od posadzenia

Dereń jadalny

Dereń jadalny (Cornus mas ), zwany także dereniem właściwym, to małe drzewo liściaste, pochodzące z południowo-wschodniej Europy, Kaukazu i zachodniej Azji. W Polsce osiąga od 4 do 7 m wysokości, tworząc szeroką, zaokrągloną koronę.
 

Dereń jadalny - wygląd

Pędy derenia są zielone, od strony nasłonecznionej wybarwiają się na brązowo. W okresie bezlistnym na pędach można łatwo rozróżnić pąki wegetatywne i generatywne. Pączki liściowe są cienkie, wydłużone i lekko odstające od gałązek, natomiast pączki kwiatowe są kuliste, osadzone na krótkich trzonkach. Kwiaty pojawiają się bardzo wcześnie, na kilka tygodni przed rozwojem liści. W zależności od temperatury rozkwitają od marca do kwietnia. Kwiaty są żółte, zebrane w główkowate kwiatostany średnicy 2 cm, intensywnie pachnące, aczkolwiek wiele osób uznaje ten zapach za mało przyjemny. Łuski okrywające pączki po rozchyleniu stanowią podsadki kwiatostanów. Kwiaty zaopatrzone są w duży dysk miodnikowy wydzielający nektar, dlatego w okresie kwitnienia drzewo stanowi źródło cennego pokarmu dla pszczół oraz wielu innych owadów. Liście derenia właściwego przypominają liście derenia świdwy z tą tylko różnicą, że w kątach nerwów, po spodniej stronie blaszki liściowej, mają kępki białych włosków. Osadzone na krótkich ogonkach blaszki liściowe przyjmują kształt jajowato-eliptyczny, są całobrzegie z kilkoma parami łukowatych nerwów bocznych. Liście są obustronnie zielone. Owoce dojrzewają w sierpniu i wrześniu, przypominają małe, wydłużone śliwki o ciemnoczerwonej, błyszczącej skórce i wiśniowym, soczystym miąższu. Owoce mają od 1,5 do 2,5 cm długości, wewnątrz każdego z nich znajduje się bardzo twarda, podłużna pestka. Oprócz cennych owoców derenie uprawia się ze względu na ładne ulistnienie i bardzo wczesny termin kwitnienia. Pod koniec lutego i w marcu gałązki derenia można ścinać i podpędzać w wazonie - podobnie jak gałązki forsycji - a następnie wykorzystywać do dekoracji wnętrz.
 

Dereń jadalny - uprawa

Dereń jadalny jest rośliną łatwą w utrzymaniu, tolerancyjną na niekorzystne warunki uprawy. Drzewka dobrze rosną na glebach przeciętnych, najlepiej wapiennych, na miejscach słonecznych, jednak całkiem dobrze znoszą także suszę i zacienienie. Urośnie nawet na ubogich i suchych glebach, choć najbardziej lubi gliniasto-piaszczyste, próchnicze, zasobne w wapń. Żywopłoty z derenia najlepiej formować zimą lub latem, bowiem cięte wczesną wiosną "płaczą". Rośliny wykazują dużą odporność na porażenie przez choroby grzybowe i ataki szkodników, rzadko wymagają zabiegów ochrony. 
Posadzony w miejscu słonecznym będzie kwitł wcześniej i owocował obficiej, ale toleruje także półcień. Bez szwanku zniesie mrozy nawet do -30oC. Nie jest podatny na choroby ani szkodniki. Jedno czego nie lubi, to przesadzanie. Należy więc dobrze zastanowić się nad jego lokalizacją w ogrodzie.

Kiedy sadzić dereń jadalny? 

Najlepiej posadzić dereń jesienią z gołym korzeniem (październik, listopad) lub wiosną (maj) wtedy gdy w ziemi jest najwięcej wilgotności i roślina ma szansę się szybko zakorzenić. 

Dereń jadalny nadaje się do uprawy w niewielkich ogrodach przydomowych oraz w zieleni miejskiej, zwłaszcza na terenach osiedli, gdzie wyjątkowo efektownie prezentuje się w okresie kwitnienia i owocowania.

Dereń jadalny - cięcie

Dereń doskonale nadaje się do sadzenia w formie żywopłotu. Co ciekawe, pomimo regularnego cięcia rośliny nadal utrzymują zdolność kwitnienia i zawiązywania owoców, chociaż ilość uzyskanych owoców jest oczywiście mniejsza. Dawniej sadzono derenie jadalne w szpalerach na granicy sadów. Dziś też można wykorzystywać te krzewy do tworzenia żywopłotów, ale raczej swobodnych, niestrzyżonych; przycinanie powoduje bowiem, że rośliny te słabiej kwitną i owocują.

Dereń jadalny - sadzonki

Derenie jadalne łatwo się rozmnażają z nasion. Jeśli potrzebujemy wielu sadzonek, na przykład na żywopłot, należy z niedojrzałych jeszcze (zebranych na początku sierpnia) owoców wyjąć pestki i od razu wysiać. Siewki pojawią się już wiosną następnego roku.

Uwaga! Pestki bardziej dojrzałych owoców (zebranych we wrześniu lub październiku) kiełkują trudniej i trzeba dłużej czekać na siewki.

Dereń jadalny - kwiaty

Do kulinarnych zalet derenia jadalnego należy jeszcze dorzucić wdzięk jego wiosennej szaty. Krzewy te kwitną bardzo wcześnie, na samym progu wiosny, prawie jednocześnie z forsycjami i leszczyną. Ich nagie gałązki obsypują się wtedy masą drobniutkich żółtych kwiatków. Są to jedne z pierwszych kwiatów pojawiających się w uśpionych jeszcze i szarych ogrodach, dzięki czemu roślina ta zdobywa sobie wiele sympatii właścicieli ogródków. Żywo zielone listki pojawiają się dopiero po przekwitnięciu kwiatów. W sezonie dereń jadalny jest zgrabnym krzewem o owalnej nisko osadzonej koronie. Jego jesienną ozdobą są nie tylko czerwone owoce lecz także przebarwiające się na pomarańczowy kolor liście. Zarówno wiosenna, jak i jesienna szata dereni jadalnych sprawia, że mogą one być bardzo interesującymi i oryginalnymi ozdobami ogrodu.

Dereń jadalny - odmiany 

  • 'Jantarnyj' - bardzo plenna, o żółtych, przezroczystych owocach, dojrzewająca w połowie września;
  • 'Korałłowyj Marka' - owoce czerwone, dojrzewają w pierwszej połowie sierpnia;
  • 'Elegantnyj' - owoce czerwone, dojrzewają na przełomie lipca i sierpnia;
  • 'Jolico' - odmiana obcopylna o bardzo dużych ciemnopurpurowych owocach dojrzewających na przełomie września i października.
    Więcej o:

Skomentuj:

Dereń jadalny - (Cornus mas)