Topola [Prezentacja drzewa]
Warto poznać i docenić urodę rodzimych topoli. Te ogromne drzewa, niegdyś bardzo popularne, są coraz rzadziej sadzone.
Minęła moda na topole
Niechętnie się je sadzi, a starsze okazy usuwa lub, co gorsza, kaleczy niefachowym cięciem. Dlaczego tak się dzieje? Szybko rosnące, niewybredne topole masowo sadzono po ostatniej wojnie. Były to najczęściej tzw. topole kanadyjskie - mieszańce topoli czarnej z gatunkami amerykańskimi. Sadzono je nagminnie, często nie zas-tanawiając się, jakie osiągną rozmiary. Tymczasem potężne drzewa nie mieszczą się w ciasnych ramach współczesnych miast. No cóż, topole zabliźniały rany po ruinach, a teraz oddają pole gatunkom mniejszym i lepiej przystosowanym do warunków miejskich. Ale niestety, również w otwartym krajobrazie żywot topól jest dziś zagrożony.
Na zdjęciu powyżej: Topola włoska (Populus nigra 'Italica') to popularna odmiana topoli czarnej. Ma wąską koronę, dorasta do 25 m i jest krótkowieczna - dożywa kilkudziesięciu lat.
Topola biała i topola czarna
Coraz rzadziej można spotkać nasze krajowe gatunki - topolę białą (Populus alba), zwaną białodrzewem, i jej siostrę - topolę czarną (Populus nigra) - sokorę. Drzewa te, należące do rodziny wierzbowatych (Salicaceae), zasiedlały niegdyś doliny wielkich rzek, tworząc topolowe łęgi. Sadzono je też w pobliżu domostw jako niezawodny piorunochron. Czarne topole rosły również przy drogach, chroniąc je przed wiatrami i śniegiem. Były ozdobą krajobrazu - ale nie tylko. Topole są bowiem ważnym elementem środowiska przyrodniczego - ich bazie stanowią wczesne źródło pyłku dla pszczół, a korony są domem rzadkich gatunków owadów.
Na zdjęciu powyżej: Liście topoli bialej - duże, o falistym brzegu, pokryte od spodu białym kutnerem zwisają na długopędach; listki mniejsze, szybko "łysiejące" znajdziemy na krótkopędach.
Białodrzew...
...czyli topola biała, to drzewo o wysokości 30-40 m. Koronę ma szeroką i zaokrągloną, korę gładką i jasną, szarawobiałą lub zielonkawą, a młode pędy, liście i pączki pokryte kutnerem. Ten malowniczy kolos (pnie bywają bardzo grube), który potrzebuje przestrzeni i światła, jest pięknym elementem parków krajobrazowych. Drzewo preferuje gleby zasobne w wodę, jednak jako gatunek tolerancyjny, uzbrojony w odrosty korzeniowe i łatwo się rozsiewający, radzi sobie nawet na nieużytkach, gruzowiskach i hałdach. Dlatego białodrzewu używano do umacniania osypujących się zboczy czy wydm i szybkiego zazieleniania zdegradowanych miejsc.
Na zdjęciu powyżej: Potężny białodrzew to niestety coraz rzadziej spotykany w naszym krajobrazie rarytas.
Sokora
...czyli topola czarna, jest równie wysoka. Ma tylko nieco węższą koronę, a korę czarną i spękaną. Jej potężny pień często zniekształcają narośla i guzy. Gładkie, ciemnozielone, trójkątne liście (na długopędach) i mniejsze, romboidalne (na krótkopędach) wydają na wietrze charakterystyczny szelest. Sokora jest wprawdzie nieco mniej urodziwa niż białodrzew, ale za to dobrze służy naszemu zdrowiu. Jej pachnące, lepkie pąki wchodzą w skład ziołowych mieszanek leczących m.in. choroby reumatyczne, mają również własności antyseptyczne. Przez wieki robiono z nich maść na trudno gojące się rany.
Na zdjęciu powyżej: Liście topoli czarnej są żywozielone i trójkątne.
Co warto wiedzieć o topoli
Topolowe drewno, miękkie i białe, o niskiej wartości energetycznej, nie jest dobre na opał i nie ma zastosowania w budownictwie, ale lubią je rzeźbiarze. Zawiera także sporo celulozy, używa się go więc do produkcji papieru. Topole łatwo się krzyżują. Przetrwanie sokory jest niepewne (na Wyspach Brytyjskich jest już na liście gatunków zagrożonych). Najstarsze okazy topól w Polsce liczą około 150 lat, a największy egzemplarz białej topoli (w Lesznie k. Warszawy) ma 10,5 m obwodu. Inne krajowe gatunki. Zwana popularnie osiką topola osika (P. tremula) to szybko rosnące drzewo, które jako pierwsze zarasta poręby i polany. Naturalnym mieszańcem z topolą białą jest topola szara (P. ×canescens).
Na zdjęciu powyżej: Topola czarna ma korę spękaną i gruzłowatą.
Puch topoli
Topole to drzewa dwupienne i wiatropylne. Okazy męskie pylą wcześnie (przełom marca i kwietnia), żeńskie zaś śmiecą latem białym puchem, który służy drzewom do rozsiewania nasion. Topolowa wata jest niegroźna dla alergików (nie jest formą białka). Jedynie u osób szczególnie wrażliwych może powodować podrażnienie nosa czy spojówek. Żeby uniknąć problemu śmiecenia, dziś w mias-tach sadzi się męskie egzemplarze topól. Warto wiedzieć, że właściwości izolacyjne topolowego puchu są porównywalne z puchem ptasim. W Niemczech wykorzystuje się je (w mieszankach z bawełną) do produkcji ekologicznych poduszek, kołder oraz izolacji.
Na zdjęciu powyżej: Topolowy puch to aparat lotny służący do przenoszenia nasion z wiatrem.
Topola w mitologii
W mitologii greckiej zstępujący w mroki Hadesu musieli minąć las czarnych topól, lecz na koniec pociechę niósł im widok białodrzewu, którego podbite bielą listki dawały nadzieję na zwycięstwo życia nad śmiercią. Celtowie wieńczyli liśćmi topoli głowy zmarłych, co miało pomóc im w przejściu na tamten świat. Uważali, że urodzonych pod jej znakiem (4-8 II, 1-14 V, 3-11 XI, 5-13 VIII) cechuje umiłowanie przyrody i skłonność do pesymizmu.
Na zdjęciu powyżej: Topola biała w górnych partiach korony ma jasną zielonkawą korę.
- Więcej o:
