Skalnica (saxifraga cortusifolia)

Skalnica zarzyczkolistna

Wiosną i latem nieduże kępki ładnie powcinanych liści o szerokości 5-8 cm i długich ogonkach można pomyłkowo uznać za odmianę żurawki. To jednak zupełnie inna roślina - pochodząca z Chin, Japonii albo Korei kwiat skalnica zarzyczkolistna (Saxifraga cortusifolia).

Gatunkową nazwę zawdzięcza liściom, bowiem u rosnącej w górach zachodniej Europy, a w Polsce prawie nieznanej zarzyczki górskiej (Cortusa matthioli) są one bardzo podobne. Jesienią ta nietypowa skalnica sprawia miłą niespodziankę - tworzy kwiatostany wysokie nawet do 40 cm, a złożone z kilkudziesięciu drobnych, zazwyczaj białych kwiatów o długości do 1,5 cm. Ale hodowcy uzyskali też jej różowe odmiany. W jesiennym ogrodzie wszystkie budzą zachwyt.

Skalnica jedna czy trzy?

Ponieważ rośliny te wyglądają zupełnie inaczej niż pozostałe skalnice, zostały włączone do jednego gatunku. Jednak trudno było pominąć fakt ich sporego zróżnicowania, m.in. pod względem budowy kwiatów. Podzielono je więc na kilka odmian botanicznych (łac. varietas). Najbardziej popularną z nich Saxifraga cortusifolia var. fortunei zaczęto uznawać za odrębny gatunek - skalnicę Fortune'a (S. fortunei). Przyjęto, że charakteryzuje się ona kwiatami o dwóch dolnych powcinanych płatkach. Skalnica Fortune'a ma najwięcej odmian ogrodowych. Natomiast u typowej skalnicy zarzyczkolistnej dolne płatki są bez wcięć. Gdy rośliny nie kwitną, ich rozpoznanie może więc sprawiać problemy.

Uprawiany bywa jeszcze jeden gatunek o podobnych liściach, ale w naszym klimacie głównie w mieszkaniach jako zimozielona roślina doniczkowa (w ogrodach źle zimuje). To skalnica rozłogowa (S. stolonifera, inaczej S. sarmentosa), charakterystycz-
na, bo tworząca długie rozłogi z rozmnóżkami. Ją również uznawano za odmianę botaniczną zarzyczkolistnej i niektórzy nadal ją tak traktują. Zamieszania jest więc sporo i te same rośliny czasem występują pod różnymi nazwami gatunkowymi.

Liście skalnicy w kolorach

Liście większości skalnic zarzyczkolistnych od góry lśnią zielenią, a od dołu są purpurowe, zaś  u odmiany 'Mount Nachii' - nawet płomiennie czerwone. Gdy dopiero rosną i nie są w pełni rozłożone, a więc widoczne od spodu, dodają roślinie jaskrawych akcentów.

Uzyskano też odmiany bardziej kolorowe. 

• 'Crystal Pink' ma biało-zielony wierzch liści i pomarańczowy odcień na spodzie,
• a fioletowozielone blaszki odmiany 'Silver Velvet' ozdobione są srebrzystymi pasami biegnącymi wzdłuż głównych nerwów.
• Najciemniejsza jest 'Black Ruby', bo fioletowobrązowa.
• Skalnica Dancing Pixies 'Texi' - różowa z żółtym środkiem 

Trzeba jednak pamiętać, że na-
wet u roślin jednej odmiany kolor liści może znacznie się różnić.

W naszym klimacie liście zimą zwykle zamierają. Barwne odmiany mogą też okazać się mniej odporne na mróz niż zielone.

Skalnica nie tylko na skalniaku

Skalnice sadzi się w miejscach ocienionych, na rabatach, skalniakach lub w pojemnikach. Same ładnie się prezentują, ale dobrze wyglądają też w sąsiedztwie niskich roślin, które późną jesienią zachowują liście, np. żurawek lub barwinków.n

Skalnica zarzyczkolistna uprawa

• Gleba: Przeciętnie żyzna, próchniczno-torfowa i dobrze zdrenowana, o lekko kwaśnym odczynie.
• Światło: Odpowiednie są cieniste i półcieniste miejsca. Ważne, by rośliny były osłonięte przed południowym słońcem.
• Wilgotność podłoża: Ziemia nie powinna przesychać, ale nie może też podmakać. W cieniu, gdzie wilgoć długo się trzyma, roślina wymaga podlewania tylko w czasie suszy.
• Nawożenie: Wiosną glebę warto zasilić przeciętną dawką nawozu wieloskładnikowego do roślin kwitnących (z niedużą dawką azotu), a następnie przykryć ją trzycentymetrową warstwą dojrzałego kompostu.
• Odporność na mróz: Skalnice zarzyczkolistne dobrze zimują w 7. strefie klimatycznej, czyli jedynie w najcieplejszych rejonach Polski. Na chłodniejszych terenach trzeba je osłaniać przed mrozem suchymi liśćmi i gałązkami iglaków.
• Rozmnażanie: Wczesną wiosną przez podział dużych kęp.
• Szkodniki i choroby: Niekiedy zagrażają im mszyce, przędziorki i szara pleśń.

Dodatniej temperatury zimą wymagają też: nerina, sprekelia, tygrysówka, zawilec wieńcowaty: 5-8°C bletilla, brodiea, jaskier azjatycki, zefirant: 8-10°C, błonczatka (ismena), frezja, galtonia, glorioza: 12-15°C

Skalnice kwitnące wiosną

Skalnic jest mnóstwo - około 400 gatunków - ile dokładnie, nie wiadomo, głównie ze względu na zmieniające się poglądy co do ich systematyki. Rośliny te różnią się znacznie między sobą. Są wśród nich gatunki sezonowe i byliny. Większość
to miniaturki pochodzące z wysokich partii Alp, Pirenejów i Himalajów. Tworzą poduchy składające się z drobnych rozetek liści. Ale np. kwiatostan skalnicy długolistnej (Saxifraga longi-folia) może przekraczać pół metra wysokości. Ich białe, żółte, różowe lub karminowe kwiaty pojawiają się od przedwiośnia do lata. Zwykle mają regularny kształt. Kwiaty wyglądającej jak mech skalnicy mchowej (S. hypnoides) są stosunkowo duże - mają ok. 1 cm średnicy.

Dlaczego skalnica usycha?

Skalnica może usychać z powodu nadmiernej ekspozycji na słońce, co prowadzi do przesuszenia gleby i nadmiernego parowania wilgoci. Ponadto, brak odpowiedniej drenażu w podłożu może sprzyjać zatrzymywaniu nadmiaru wody w korzeniach, co prowadzi do gnicia korzeni i zjawiska zgnilizny. Problemy z podlewaniem, czy to nadmiernym, czy zbyt rzadkim, również mogą przyczynić się do usychania skalnicy, gdyż niezapewnienie odpowiedniej równowagi wilgotnościowej jest kluczowe dla jej zdrowego wzrostu.