Sałata. Jak ją uprawiać. Różne odmiany sałat

dr Magdalena Narkiewicz11-05-2018 10:10

Do wyboru mamy coraz więcej rodzajów sałat, a dodatkowo także inne podobne do nich "sałatowe" warzywa. Nie zawsze wiemy, czym się różnią i jak można podawać je na stół.

Sałata masłowa ma delikatne duże liście, jasno- lub ciemnozielone, a czasami czerwonawe. Środkowe tworzą luźną główkę. Świeże są lekko mięsiste i łagodne w smaku. Łatwo tracą jędrność, np. po skropieniu cytryną czy polaniu sosem.

Sałata krucha, inaczej zwana lodową, zawiązuje twarde główki (można je kroić nożem); ceniona jest za słodkawy smak i kruchość. W lodówce zachowuje świeżość przez 2-3 tygodnie. Je się ją surową, ale też podgrzaną na oleju.

Batavia jest sałatą nowej generacji o bardziej wyrazistym smaku niż masłowa i znacznie trwalsza (ma twarde liście) od typowej liściowej, choć wyglądem ją przypomina. Polana sosem długo zachowuje jędrność.

Rukola to krewna kapusty. Ma pikantny, lekko orzechowy smak i zawiera jod oraz więcej niż sałata kwasu foliowego i wapnia. Smakuje na surowo, ale też po podduszeniu. W lodówce zachowuje świeżość przez 2 tygodnie.

Sałata liściowa składa się z luźnych niedużych liści, zielonych albo purpurowych; te u sałat z grupy dębolistnej mają kształt dębowych, u sałaty kędzierzawej (na zdjęciu) są pokarbowane - u odmian typu lollo tak mocno, że wyglądają jak spienione. Z kolei minirozety odmian grupy salanova wystarczy jednym ruchem noża uciąć przy nasadzie, by rozpadły się na blisko setkę drobnych pojedynczych liści. Sałata liściowa ma delikatny smak i kruchość. Jest smacznym składnikiem sałatek i kanapek, dodaje urody każdej potrawie. Jednak szybko więdnie, a mokra - się psuje.

Sałata łodygowa, czyli szparagowa, ma smaczne łodygi o długości 30-60 cm. Można je jeść na surowo w sałatkach, gotować jak szparagi oraz kisić. Jej młode liście wykorzystuje się jak liście innych sałat.

Endywia to gatunek cykorii. Popularna odmiana tworzy postrzępione zielono-kremowe rozety. Ich środkowe, białe liście są mniej gorzkie od zielonych. Jada się ją jak sałatę, ale ma więcej wartości odżywczych i jest trwalsza.

Cykoria w tej postaci to odmiana dzikiej cykorii podróżnik. Jej wybielone główki (na świetle zielenieją i nabierają goryczy) dostarczają wielu witamin i soli mineralnych. Są doskonałe na surowo, po uduszeniu i w zapiekankach.

Roszponka, spokrewniona z kozłkiem (walerianą), tworzy rozetki liści o smaku twardszej sałaty. Zawierają one wiele cennych związków. Najlepiej jeść je na surowo. Nie miękną tak szybko jak sałata i w lodówce mogą leżeć 10 dni.

Radicchio (czyt. radikkio), czyli typ cykorii wyróżniający się główką czerwonych mięsistych liści o gorzkawym smaku (zewnętrzne zielone są usuwane). Ich kawałki zwykle dodaje się do surówek, można też je dusić na oleju.

Sałata rzymska, inaczej długolistna, tworzy długie (około 16-26 cm), mięsiste, całobrzegie lub ząbkowane liście, a jej typ savoy - pęcherzykowate. Zewnętrzne mają nieco gorzkawy, orzechowy posmak, pozostałe są bardzo słodkie. Surowe, dodane do serów lub doprawione sosem majonezowym, doskonale smakują i zachowują chrupkość. Nadają się też do gotowania i duszenia.

Sałatowe warzywa mogą być dodawane właściwie do każdej potrawy, nie pasują jedynie do deserów. Wspaniale zdobią też talerze, a sam ich widok poprawia apetyt. Można się nimi bezkarnie objadać, bo niemal nie mają kalorii, a przy tym są bogatym źródłem błonnika, karotenu i innych związków cennych dla naszego zdrowia. Doskonale smakują świeże, prosto z ogródka. A jeśli je kupujemy, to najlepiej warzywa leżące luzem, oczywiście te, które są jędrne i zdrowe (np. bezpośrednio od rolnika) w dniu, w którym je przyrządzimy. Przechowywane tracą bowiem na jakości. Pamiętajmy, że ofoliowane sałaty też się psują, a rozwijające się na nich szkodliwe mikroorganizmy są niewidoczne dla oka. Pamiętajmy też, by delikatnych sałat nie dzielić nożem, bo stracą na smaku.

Uprawa i pielęgnacja sałaty

Ziemia dla sałaty

Próchniczna, przepuszczalna, o obojętnym odczynie, regularnie podlewana.

Gdzie posadzić sałatę

Miejsce słoneczne. Ale rukola, rosnąc w cieniu, jest łagodniejsza w smaku.

Nawożenie sałaty

Dwa tygodnie przed siewem ziemię zasilamy małą dawką nawozu wieloskładnikowego, np. Azofoski lub Fructusu (5-10 dag/ 1m²). Później odmian o krótkim okresie uprawy już nie nawozimy.

Kiedy wysiewamy sałatę

Siew: w różnych terminach – do gruntu, siewki przerywamy, lub na rozsadę i po 3-4 tygodniach sadzimy ją na grządki.

Kiedy są zbiory sałaty

Zbiór: zwykle po 6-12 tygodniach uprawy, od wiosny do późnej jesieni (sałatom liściowym można liście obrywać stopniowo). Żółtawe główki cykorii zbiera się w drugim roku uprawy po tzw. wybieleniu. Z kolei rukola, czyli dwurząd (Diplotaxis), zimuje w gruncie i można ją skubać przez 2-3 sezony. Natomiast rukola o szerszych liściach to jednoroczna rokietta (Eruca).

Więcej o: