Jak wygląda projekt domu energooszczędnego

Szukamy projektu domu energooszczędnego

Gdzie najlepiej szukać projektu domu energooszczędnego? Mamy do wyboru kilka możliwości. Bo chociaż domów energooszczędnych wciąż buduje się niewiele, to sama idea staje się coraz popularniejsza. Nie będziemy mieć problemu ze znalezieniem odpowiedniego projektu - nawet, jeśli nie zamawiamy indywidualnego, a planujemy szukać wśród gotowych.

Wiele pracowni ma w swej ofercie specjalne działy z projektami domów energooszczędnych. Dokumentacja zawiera wówczas szczegółowe informacje dotyczące detali budowlanych oraz rozwiązań instalacji. Oprócz takich domów ("od początku" energooszczędnych) znajdziemy też warianty projektów standardowych, z poprawionymi parametrami izolacyjności cieplnej przegród.

Czytaj także: Budowanie super-energooszczędne - co to znaczy dom autonomiczny?

Bryła domu energooszczędnego

Dom energooszczędny duży czy mały? Wydaje się, że wielkość domu nie ma istotnego znaczenia dla jego energooszczędności. Charakterystyka cieplna budynku określana jest poprzez wskazanie energii potrzebnej do ogrzania jednego metra kwadratowego powierzchni użytkowej. I tak np. dom energooszczędny o powierzchni 150 m2 może zużywać mniej energii w ciągu roku niż dom tzw. standardowy o powierzchni 90 m2. Ważne jest, w jaki sposób ogrzewamy i chronimy przed wychłodzeniem każdy metr kwadratowy i sześcienny domu.

Bryła domu. Jest zwarta i prosta. Wynika to stąd, że każdy element, który ją urozmaica, mógłby niekorzystnie wpłynąć na bilans energetyczny budynku. I tak na przykład każdy balkon sprzyja powstawaniu mostków termicznych (czyli miejsc, w których przerwana zostaje ciągłość izolacji termicznej), przez które najszybciej ucieka ciepło. Wszelkie przybudówki i wykusze podwyższają z kolei współczynnik kształtu A/V, który określa stosunek powierzchni przegród zewnętrznych do kubatury budynku. Im niższy wskaźnik A/V, tym bardziej energooszczędny będzie dom.

Dach. Podobnie jak bryła - powinien być prosty, bez wielu załamań i lukarn. Im mniej połaci dachowych, tym oszczędniej (energetycznie i kosztowo). Dobrze, gdy pomieszczenia na poddaszu są doświetlone oknami połaciowymi. Można uniknąć kominów wentylacji grawitacyjnej na dachu, stosując rekuperatory, czyli urządzenia wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła.

Uwaga! Zaplanowanie prostej bryły i dachu korzystnie wpłynie na osiągnięcie dobrego bilansu energetycznego, lecz nie jest niezbędne. Energooszczędny może też być budynek parterowy z lukarnami i balkonem. Ważne, by architekt projektując dom, patrzył na niego całościowo i "myślał energooszczędnie". Trzeba pamiętać, że skomplikowana bryła będzie kosztować więcej, bo: wzrosną wydatki na ocieplenie ścian zewnętrznych i na okna o niższym współczynniku przenikania ciepła, pojawi się konieczność zastosowania wydajniejszych urządzeń do odzysku energii cieplnej oraz wydłuży się czas budowy. Wszystko to spowoduje, że rachunek opłacalności inwestycji stanie się niekorzystny i każe nam czekać wiele lat na zwrot kosztów poniesionych na polepszenie charakterystyki energetycznej budynku.

Wizualizacja i projekt: Prodom - Architektura i Konstrukcja

Domy energooszczędne projektowane są w taki sposób, by od strony północnej było możliwie jak najmniej przeszkleń, przez które ciepło mogłoby uciekać z domu na zewnątrz (jak widać na zdjęciu powyżej).

Czytaj także: Architektoniczne sposoby na oszczędny dom

Wnętrza domu energooszczędnego

Bardzo ważne dla późniejszej energooszczędności domu jest odpowiednie zaprojektowanie układu jego wnętrza.

Doświetlenie. Pomieszczenia wymagające dobrego doświetlenia, czyli część dzienna powinna być usytuowana w jednej części domu najlepiej od strony południowej. Duże okna wystawione na południe pozwolą ogrzać pomieszczenia w chłodne, ale słoneczne dni, bez dodatkowego ogrzewania. Dłużej też w ciągu dnia wykorzystane będzie naturalne światło słoneczne.

Fot. Anwis

Ochrona przed przegrzaniem. Dom należy chronić przed utratą ciepła, a latem - również przed przegrzewaniem. Budynek powinien mieć możliwość naturalnego wietrzenia. Najlepiej, by każde pomieszczenie miało okno, nawet niewielkie, a układ okien i pokoi umożliwiał cyrkulację powietrza po całym domu. Na nasłonecznionej elewacji sprawdzają się ruchome osłony przed nadmiernym grzaniem, np. rolety zewnętrzne, okiennice, ażurowe przesłony.

Układ wnętrz. Pomieszczenia najcieplejsze - pokój dzienny, dziecięcy, gabinet, łazienka - nie powinny bezpośrednio sąsiadować z pomieszczeniami zimnymi, jak garaż czy pomieszczenia gospodarcze obsługujące ogród. W dobrze zaprojektowanym domu energooszczędnym pomiędzy strefą "ciepłą" i "zimną" zlokalizowane są pomieszczenia wymagające temperatury pośredniej, na przykład spiżarnia, pralnia, składzik, korytarz oraz nieco cieplejsze sypialnie. Dobrze, gdy różnica temperatur pomiędzy sąsiadującymi pomieszczeniami nie przekracza 8 st.C. Nie trzeba wówczas ocieplać ścian działowych.

Pomieszczenia wymagające doprowadzenia instalacji ciepłej wody (łazienki, pralnia, kotłownia), powinny być zlokalizowane blisko siebie (w poziomie lub w pionie). Pozwoli to skrócić długość instalacji i ograniczyć straty ciepła podczas doprowadzania wody i czynnika grzewczego do urządzeń końcowych.

Garaż. Jeżeli garaż wydaje się niezbędny, najlepiej, gdy jest "przyklejony" do głównej bryły lub wolno stojący.

Czytaj także: Czy w domu będzie cieplej dzięki roletom zewnętrznym

Instalacje w domu energooszczędnym

Dzisiaj na rynku dostępnych jest wiele różnych urządzeń i systemów, pozwalających na znaczne oszczędności energii, zużywanej w domu do ogrzania, wentylacji i przygotowania ciepłej wody. Najtańsze w eksploatacji są wszelkie urządzenia wykorzystujące odnawialne źródła energii (na przykład pompy ciepła, instalacja solarna). Tani w eksploatacji jest również kondensacyjny kocioł gazowy.

Fot. Zehnder

Dom energooszczędny musi również mieć wentylację mechaniczną nawiewno-wywiewną z odzyskiem ciepła (rekuperatorem - zdjęcie powyżej). Można go także wyposażyć w gruntowy wymiennik ciepła (GWC).

Każdy architekt, projektując dom energooszczędny. powinien znać podstawową charakterystykę i zasady działania tych systemów. Współpraca z projektantem instalacji będzie wówczas efektywniejsza i pomocna dla przyszłego użytkownika.

Czytaj także:

Powietrzna pompa ciepła - kiedy warto ją mieć i gdzie zamontować?

Gruntowa pompa ciepła - kiedy warto ją mieć i gdzie zamontować?

Projekt domu energooszczędnego a dopłaty

Jeśli chcemy ubiegać się o dopłatę w ramach programu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, musimy zamówiony projekt domu poddać weryfikacji. Weryfikator nie może być w żaden sposób powiązany z inwestorem i autorem projektu. Listę osób uprawnionych do takiej weryfikacji można znaleźć za pośrednictwem NFOŚiGW.

Do sprawdzenia przedstawia się projekt budowlany z projektami branżowymi oraz obliczenia wraz z założeniami i opisem każdego z etapów ich sporządzania, na podstawie których projektant uzyskał odpowiednią charakterystykę energetyczną budynku. Niezbędne będzie też dołączenie oświadczenia projektanta o zgodności projektu z obowiązującymi przepisami.

Czytaj także: Dopłaty do budowy domów energooszczędnych

Parametry energetyczne domu energooszczędnego

W celu określenia standardu energetycznego budynku warto zwrócić uwagę na kilka ważnych parametrów energetycznych.

Współczynnik EP. To wskaźnik sezonowego zapotrzebowania na energię nieodnawialną na cele ogrzewania, klimatyzacji, wentylacji i przygotowania ciepłej wody użytkowej. Parametr ten, wyliczany na etapie projektowania, dla domów energooszczędnych w polskich warunkach powinien być mniejszy niż 40 kWh/(m2 rok). Zgodnie z przepisami prawa budowlanego i dyrektywą unijną, już od 1 stycznia 2014 r. w każdym nowym budynku EP musi być mniejsze niż 120 kWh/(m2rok) (od 1 stycznia 2017 r. będzie obowiązywał próg 95, a od 1 stycznia 2021 r. - 70 kWh/(m2rok). Wskaźnik EP jest podstawową wielkością każdego świadectwa charakterystyki energetycznej.

Współczynnik EK. To wskaźnik, który określa zapotrzebowanie na energię końcową, po uwzględnieniu sprawności systemów ogrzewania i przygotowania ciepłej wody (czyli ilość energii, za którą w rzeczywistości trzeba zapłacić).

Współczynnik zapotrzebowania na ciepło EU. Określa, jak projektowany dom jest zabezpieczony przed stratami ciepła, bez uwzględnienia zainstalowanych w nim urządzeń i strat energii, powstałych w wyniku ich działania.

Współczynnik przenikania ciepła U. To podawane przez producentów lub projektantów wartości przenikania ciepła dla poszczególnych przegród zewnętrznych lub materiałów izolacyjnych (ściany, dach, podłogi) lub ich fragmentów (okna, drzwi).

Certyfikat czyli charakterystyka energetyczna

Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego z 25 kwietnia 2012 r., każdy projekt domu musi zawierać charakterystykę energetyczną budynku. Taki dokument musi - oprócz wskaźnika zużycia energii (przedstawionego m.in. w postaci "suwaka energetycznego (fot. poniżej)

- zawierać też obliczenia, ich opis i założenia. Świadectwo energetyczne obejmuje też wiele danych i wskaźników energetycznych, określających zapotrzebowanie na energię do ogrzewania, wentylacji i przygotowania ciepłej wody. Dane obliczeniowe mogą się jednak różnić od rzeczywistych (dlatego każda charakterystyka energetyczna powinna uwzględniać konkretne warunki lokalizacji). I stąd mogą pojawić się rozbieżności po sporządzeniu certyfikatu - świadectwa charakterystyki energetycznej sporządzanego po zakończeniu budowy. Od 1 stycznia 2009 r. istnieje obowiązek dołączania takiego certyfikatu do wniosku o pozwolenie na użytkowanie budynku.

Czytaj także: Audyt energetyczny