Migdałowiec i jego kuzyni. Drzewa i krzewy ozdobne

Migdałowiec. Czy ma u nas szanse?

Na północ od Alp, jak już od pokoleń wiedzą ogrodnicy, drzewko migdałowe to krótkotrwała, wrażliwa na mrozy fanaberia. Trafiło tu zresztą późno, bo w VIII w. n.e. - już w czasach porzymskich. Rzymianie nazywali migdały (mówimy tu o owocach) orzechami greckimi. "Orzechy" były określeniem ogólnym, mówiącym wyłącznie o charakterze owocu ukrytego w twardej skorupie (podobnie jak określenie "jabłka" dotyczyło owoców miękkich, dużych i okrągłych). Do tego dodawano przymiotnik, choćby dla nazwania stron pochodzenia czy kupieckiej ojczyzny owoców. Migdały zatem były orzechami greckimi, bo do Rzymu trafiły przez Grecję ze swej dawnej ojczyzny w południowo-zachodniej Azji. Zwano je też - a zwłaszcza rodzące je drzewa - amygdala.

Migdałowiec - owoce

Gdy w czasie karnawału zajadamy się chałwą, marcepanem czy innymi migdałowymi delicjami, na południu Europy drzewa migdałowców budzą się z zimowego spoczynku. Już w lutym ich różowe korony ubarwiają krajobraz. Jesienią gubią liście.

Owoce migdałowców dojrzewają latem. Są to osłonięte brązową łupiną pestki z jadalnymi nasionami. Inaczej niż u innych owoców pestkowych (np. moreli i śliwek) ich zewnętrzna część jest twarda, gęsto owłosiona i pęka po dojrzeniu. Nasiona najlepiej wyłuskiwać z pestek na krótko przed zjedzeniem, bo szybko jełczeją.

Migdałowiec pospolity (Prunus dulcis)

Na południu Europy kwitnący najwcześniej z drzew przed rozwinięciem swych wąskich, jakby brzoskwiniowych liści migdałowiec pospolity (Prunus dulcis) lub, jak chce Linneusz - Amygdalus communis - odciska przemożne piętno na krajobrazie. Migdałowców uprawianych jako drzewa owocowe jest tu mnóstwo, jeszcze więcej zdziczałych, rozsianych po wzgórzach i ogrodach. Z początkiem roku różowe kępy kwitnących drzew ożywiają nagle krajobraz, podobnie jak u nas czyni to tarnina. Kwiaty - na ogół pojedyncze, chociaż znane są również odmiany pełnokwiatowe - mają kolory od ciemnoróżowych do białych, a w miarę przekwitania nawet te ciemniejsze stopniowo bledną.

Migdałowiec w Polsce

W Polsce urodą migdałowca można się cieszyć z rzadka i tylko tam, gdzie jest najcieplej - na zachodzie i południowym zachodzie kraju. Ciepłolubne i delikatne drzewa potrzebują miejsc osłoniętych, zacisznych, pełnych słońca. Na słodkie migdały jednak nie ma co liczyć - w naszym klimacie owoce nie zawiązują się i nie dojrzewają prawie nigdy.

Migdałowiec karłowy - drobniejszy kuzyn migdałowca

Doskonale w naszym klimacie radzi sobie migdał karłowy (Prunus tenella, inaczej Amygdalus nana), zwany rosyjskim migdałem, bo występuje w Europie i Azji aż po wschodnią Syberię. Jest niezwykle odporny na suszę oraz mróz. Osiąga około metra wysokości i rozrasta się szeroko przez rozłogi, co może być jedynym problemem w jego uprawie w ogrodzie. Tworzy płaskie migdałki o długości do 2 cm w suchej, pękającej, owłosionej skórce z gorzkim nasieniem w środku.

Na stepach i rozległych przestrzeniach Ukrainy tworzy zaskakujące obszarem zarośla, a w całej południowej Europie często zajmuje tarasy opuszczonych winnic. Wszystko dzięki temu, że odporny jest nie tylko na suszę, ale i na mrozy!

Ma cieniutkie, wyprostowane gałązki, drobne, wąziutkie i lśniące listki, a jego rozwijające się na przełomie kwietnia i maja kwiatki są, jak u "prawdziwych" migdałowców, różowawe, czasem nawet bardzo ciemne.

Migdałowiec karłowy dość często rodzi u nas owoce - drobne, okrągławe migdałki, w suchej, pękającej, myszatej, owłosionej skórce. Dzięki swoim małym wymaganiom krzew przydać się może do obsadzania skarp i ogrodów skalnych.

Migdałek trójklapowy

Częściej od migdałowca karłowego spotykamy migdałek trójklapowy, pospolicie zwany po prostu migdałkiem, czyli Prunus triloba (inaczej Amygdalus triloba lub Louiseania triloba).

Ten krzew z północno-wschodnich Chin trafił najpierw do Europy w swej starej, chińskiej odmianie ogrodowej o pełnych kwiatach i ta właśnie forma stała się podstawą opisania całego dziko rosnącego gatunku. Podobne zdarzenia miały już w botanice miejsce w przypadku "starych", pełnokwiatowych róż.

Migdałek trójklapowy o pojedynczych kwiatach to w uprawie wielka rzadkość spotykana tylko w niektórych ogrodach botanicznych czy arboretach (w Polsce był niegdyś w kolekcji kórnickiej).

Gałązki i liście Prunus triloba są gęsto pokryte włoskami, liście - jak mówi sama nazwa - mają często trzy nieduże klapki na szczycie, a kwiaty, gęsto pokrywające w kwietniu i maju bezlistne jeszcze pędy, to różowe, gęste pomponiki.

Ścięte zimą czy na przedwiośniu gałązki tego migdałka wstawione do wazonu rozwijają z powodzeniem swe kwiatki, tak jak na przykład gałązki forsycji. Po kwitnieniu warto dla wzmocnienia krzewu i trzymania go w ryzach przyciąć pędy.

Migdałek trójklapowy (Prunus triloba) wymaga w ogrodzie miejsca słonecznego i wygrzanego; jest mniej odporny na silniejsze mrozy od swego kuzyna, migdałowca karłowego. Będzie dobrym towarzyszem kwitnących wiosną krzewów.

Oba krzaczaste migdały bywają szczepione "na pieńku" - na ałyczy. Takie formy (do niedawna bardzo modne) są jednak w uprawie bardziej kłopotliwe i żyją krócej od form naturalnych - szlachetne gałązki się wyłamują, a korona przerasta z biegiem czasu silniejszymi pędami podkładki. Oba potrafi też trapić choroba grzybowa, monilioza, co objawia się latem nagłym więdnięciem liści.