Cis [Prezentacja drzewa]

Drzewo czy krzew

Zwykle traktujemy cisy jako zimozielone krzewy, które świetnie dają się modelować cięciem. Jednak nieformowany cis może przybierać także formę drzewa dorastającego nawet do 12 m. Nasz krajowy cis pospolity (Taxus baccata), inaczej cis jagodowy, to jeden z ośmiu gatunków cisów rosnących na półkuli północnej. Jego korona, w młodości stożkowata, z wiekiem rozwichrza się. Stare okazy miewają po kilka wierzchołków i nieregularnie poskręcane konary. Gładka czerwonobrązowa kora łuszczy się cienkimi płatkami. Ciekawe, że ten gatunek nie tworzy typowych szyszek jak inne iglaste. Czerwone owoce zdobią jego żeńskie okazy, męskie ich nie tworzą.

Na zdjęciu powyżej: Przycinany cis fantastycznie się zagęszcza. Można z niego formować dowolne bryły. Tę cechę doceniali już twórcy barokowych ogrodów w Europie.

Fot. Shutterstock

Na zdjęciu powyżej: Wiekowe okazy cisów wykształcają pień i przybierają formę drzewa.

Najstarsze drzewo Europy

Cis zadowoli się przeciętną glebą i niewielką ilością światła. Nie lubi tylko upałów i suszy. Idealny dla niego klimat panuje na Wyspach Brytyjskich, gdzie zimy są niezbyt mroźne, a w powietrzu przez cały rok jest sporo wilgoci. Roślina ta ma gęsty i zwięzły system korzeniowy, dzięki czemu można przesadzać nawet duże okazy (z bryłą ziemi). Cis jest najwolniej rosnącym drzewem iglastym. Może żyć ponad 2 tysiące lat! W Polsce znajduje się największe w Europie naturalne stanowisko cisu pospolitego (rezerwat im. Wyczółkowskiego w nadleśnictwie Wierzchlas w Borach Tucholskich). Rosnące tu drzewa (ponad 4 tys. okazów) liczą sobie około 700 lat.

Na zdjęciu powyżej: Najstarsze drzewo Europy - cis w Fortingall w Szkocji - liczy sobie ponad 2 tysiące lat

Fot. Marcin Olejniczak

Na zdjęciu powyżej: Najstarszy cis w Polsce, w Henrykowie Lubańskim, ma ok. 1270 lat

Obawa, że konie będą skubać gałązki cisu, sprawiała, że drzewa usuwano z okolic ludzkich osad. Wycinano też duże okazy, by pozyskać drewno, które choć ciężkie, twarde i pozbawione żywicy, jest niezwykle elastyczne i wytrzymałe. Robiono z niego najlepsze łuki, ale także fortyfikacje wodne i meble. Tak wielkie zapotrzebowanie groziło wyginięciem cisów. Król Władysław Jagiełło w 1423 r. wydał więc zakaz wycinania tych drzew - była to pierwsza w dziejach Polski ustawa o ochronie przyrody.

Uwaga trucizna

Jagody cisu są przysmakiem ptaków, głównie drozdowatych. Po przejściu przez ich przewód pokarmowy pestki zyskują zdolność kiełkowania i w ten sposób drzewo się rozsiewa. Jednak poza miąższem owoców wszystkie pozostałe części cisu są trujące (patrz ramka). Nic więc dziwnego, że roślina zyskała sławę drzewa demonicznego - w mitologii greckiej rośnie w podziemnym świecie Hadesu. Z jej gałązek pleciono nagrobne wieńce i uważano, że sen w cieniu tego drzewa jest niebezpieczny.

Fot. Shutterstock

Uwaga, trucizna!

Gałązki, kora, igły i nasiona cisu zawierają taksynę, niezwykle silny alkaloid. Nieszkodliwy jest tylko miąższ kolorowej osnówki jego owoców (pestka jest też trująca). Tę właściwość rośliny znali już starożytni. Wykorzystywano ją do zatruwania grotów strzał czy pozbywania się niewygodnych osób. Wywaru z igieł używano jako środka poronnego.

Ogrodowe odmiany cisu

Istnieje wiele odmian cisu o atrakcyjnych pokrojach i kolorach, przydatnych w urządzaniu ogrodów. To formy pionowe, m.in. 'Fastigiata', 'Hilli', 'Hicksii', 'Wojtek', 'Viridis', formy poziome - 'Repandens' czy przewisające - 'Dovastonii Aurea', a także odmiany o igłach dwubarwnych - 'Aurea Nomi' oraz złote - 'Summergold'.

Na zdjęciu powyżej: 'Repandens' ma horyzontalnie rozłożone gałęzie

Fot. Tomek Ciesielski

Na zdjęciu powyżej: 'Dovastonii Aurea' - jego młode pędy są złociste