Dlaczego warto budować dom energooszczędny?

Co przemyśleć przed decyzją

Na zdjęciu powyżej: działka pod dom energooszczędny powinna być odpowiednio zorientowana względem stron świata. Pozwoli to pozyskać darmową energię słoneczną.

Dom energooszczędny wymaga dokładnego zaplanowania każdego z etapów budowy - od zakupu działki, przez projekt, budowę, wyposażenie w nowoczesne instalacje, aż po wykończenie. Dzięki temu koszty jego utrzymania będą znacznie niższe.

Działka

Na każdej działce można wybudować dom energooszczędny, ale w przeciwieństwie do domu tradycyjnego znacznie ułatwi to właściwa orientacja względem stron świata. Najlepiej, jeśli wjazd na działkę i wejście do domu będą znajdować się od strony północnej. Wówczas od południa można będzie usytuować największe przeszklenia. Dobrze, jeżeli w pobliżu przyszłego domu nie będzie wysokich budynków i drzew.

Przy działkach, które nie są tak idealnie usytuowane, należy szukać jak najlepszych rozwiązań, na przykład dopasować projekt lub zastosować lepsze materiały.

Projekt

Teoretycznie według każdego projektu da się wybudować dom energooszczędny, ale jego koszt znacząco wzrośnie, jeśli będzie miał rozbudowaną bryłę, liczne załamania i małe okna. By dom mógł uzyskać standard energooszczędny, projekt powinien być przemyślany i dobrany do konkretnej działki. Najlepiej więc, jeśli jest przygotowany na indywidualne zamówienie. Zwykle takie domy mają zwartą bryłę i płaski lub dwuspadowy dach, ponieważ sprzyja to osiągnięciu korzystnych parametrów.

Można skorzystać z gotowego projektu dostosowanego do standardu energetycznego. Warto się jednak upewnić, czy dany projekt ma szansę spełnić wymagania energooszczędności na działce. Powinien on mieć od strony północnej i wschodniej pomieszczenia gospodarcze, garaż, wejście, a od strony zachodniej i południowej - pomieszczenia mieszkalne i pokój dzienny.

Organizacja budowy

Standard energooszczędny najłatwiej osiągnąć, zlecając budowę generalnemu wykonawcy lub też zatrudniając kilka ekip. Przy doświadczonych i wykwalifikowanych wykonawcach możemy być spokojni zarówno o termin, jak i jakość prac. Generalny wykonawca powinien zadbać o wydanie nam świadectwa energetycznego i udzielić gwarancji dłuższej niż na dom standardowy.

Czy budowa domu energooszczędnego wymaga specjalnego przygotowania?

Michał Pierzchalski, architekt, Krajowa Agencja Poszanowania Energii: - Budowa domu energooszczędnego wymaga od inwestora nieco większego zaangażowania w proces budowlany niż budowa domu tradycyjnego. Tematyka jest na tyle nowa, że nie zdążyły się wykształcić odpowiednie standardy, wykonawcom i projektantom brakuje wystarczającego doświadczenia. Przy niewielkim zapotrzebowaniu budynku na energię użytkową do ogrzewania, wszelkie niedoróbki bądź niedopatrzenia mogą zniweczyć nawet najlepszy projekt. Mostki termiczne czy brak wystarczającej szczelności nie są odczuwalne w standardowym budynku, ponieważ straty ciepła są nieduże w stosunku do izolacyjności termicznej fundamentów, ścian zewnętrznych i dachu. Natomiast w budynku energooszczędnym będą miały istotny wpływ na osiągnięcie oczekiwanych rezultatów końcowych.

Projekt budynku od początku powinien być opracowywany dla standardu energooszczędnego, a ekipa budowlana uczulona (czytaj nadzorowana) na punkcie rzetelnego wykonywania detali i najważniejszych elementów budynku - wszelkich miejsc styku budynku z gruntem, zachowania ciągłości izolacji, szczelnego i wykonanego w warstwie izolacji termicznej połączenia okna ze ścianą budynku itp. Przed końcem budowy, po wykonaniu wszystkich powłok szczelnych i przechodzących przez przegrody instalacji (na przykład po otynkowaniu ścian), ale przed zabudowaniem pionów i szachtów, należy przeprowadzić próbę szczelności powietrznej.

Budowa

Na zdjęciu powyżej: jednym z podstawowych założeń domu energooszczędnego jest zastosowanie sprawnej instalacji grzewczej i wentylacji mechanicznej z rekuperacją.

Popularność domów energooszczędnych nie wynika tylko z przepisów, lecz także stąd, że mamy świadomość niskich kosztów ich eksploatacji. Domy mają więc ponadstandardowo grubą warstwę izolacji termicznej i nowoczesne instalacje.

Materiały

Większość domów energooszczędnych jest posadowiona na płycie fundamentowej. Jeśli są ławy, to pierwszą warstwę ścian zewnętrznych muruje się ze specjalnych ciepłych bloczków. Ściany zewnętrzne takich domów można wznosić w różnych technologiach, najważniejsze jest to, by miały one bardzo dobrą izolacyjność termiczną. Przyjmuje się, że w domach energooszczędnych U nie powinno być większe niż 0,15 W/(m2K). Można to osiągnąć dzięki odpowiednim materiałom murowym i termoizolacyjnym, przy czym nie muszą być to wyjątkowo skomplikowane technologie. Warstwy izolacji płyty fundamentowej (współczynnik U około 0,15) i dachu (współczynnik U około 0,1) również muszą być grube. Aby osiągnąć wymagane współczynniki przenikania ciepła, najczęściej trzeba zastosować materiały o najlepszych parametrach i ułożyć je grubszą warstwą. Na szczęście materiały ociepleniowe są stosunkowo tanie, więc dodatkowo wydana kwota nie będzie wysoka. Znacznie lepsze parametry powinny mieć też okna i drzwi. Te przeznaczone do domów energooszczędnych mają współczynnik przenikania ciepła U mniejszy niż 0,80 W/(m2K) .

Instalacje

W dobrze ocieplonym i szczelnym domu zużycie energii jest niewielkie. Oszczędności dadzą też odpowiednie rozwiązania instalacyjne do ogrzewania wnętrz i podgrzewania wody. Warto zdecydować się na kocioł kondensacyjny lub pompę ciepła. Mogą się nawet okazać tańsze w eksploatacji niż odpowiadające im układy przeznaczone do domów standardowych, ze źródłem ciepła tego samego typu - ze względu na znacznie mniejszą moc grzewczą potrzebną do zapewnienia wymaganej temperatury w pomieszczeniach. Wynika to z kilkakrotnie mniejszych strat ciepła i pozyskania dodatkowego darmowego ciepła z energii słonecznej. Przy takim systemie ogrzewania sprawdzi się wentylacja mechaniczna z rekuperacją, czyli odzyskująca ciepło. Bez niej nie uda się osiągnąć wymaganego standardu energetycznego.

W domach energooszczędnych często do podgrzewania wody dodatkowo wykorzystuje się kolektory słoneczne, a do wytwarzania prądu - ogniwa fotowoltaiczne. Inną opcją jest montaż zestawu hybrydowego, na przykład kotła kondensacyjnego i powietrznej pompy ciepła. W układzie tym automatyka wybiera najtańsze w danym momencie źródło ciepła i decyduje o przełączeniu się z kotła na pompę i odwrotnie.

Wykonanie

Nawet wysoka jakość materiałów nie przyniesie dobrego efektu, gdy zostaną one nieprofesjonalnie użyte. Zatrudnianie niewykwalifikowanych pracowników często prowadzi do tego, że dom zmienia się z energooszczędnego na... energochłonny.

Na zdjęciu poniżej: ciepłe okna powinny być montowane w warstwie ocieplenia. W przeciwnym razie nie będą miały tak dobrych parametrów, jak deklarują ich producenci.

Fot. Marzena Wiechrzucka

Znalezienie fachowców z dużą wiedzą o budownictwie energooszczędnym i doświadczeniem, którzy podejmą się wybudowania domu z uwzględnieniem wytycznych, to wyzwanie. Trzeba się też liczyć z tym, że prace przy eliminacji mostków cieplnych i bardzo staranne uszczelnienie przegród zewnętrznych są wyżej wyceniane niż w domu standardowym.

Ważna szczelność

Dom energooszczędny musi być bardzo szczelny. Niekontrolowany przepływ powietrza jest niepożądany. Powoduje straty ciepła i przyczynia się do niszczenia konstrukcji, spowodowanego zawilgoceniem przegród. Najłatwiej zapewnić szczelność domu, budując go w technologii prefabrykowanej. Dzięki temu, że większość prac wykonuje się w fabryce, łatwiej o dobrą jakość. Seryjna produkcja elementów sprawia, że są one wykonane z niemal milimetrową dokładnością.

Jaki dobrać izolację termiczną do ocieplenia ścian zewnętrznych?

Krzysztof Krzemień, dyrektor techniczny w firmie TERMO ORGANIKA: - Podstawowym zadaniem izolacji termicznej z płyt styropianu  jest zapewnienie odpowiedniej ochrony domu przed utratą kosztownego ciepła. To przekłada się bezpośrednio na komfort użytkowania pomieszczeń i znacznie mniejsze rachunki za ogrzewanie. Dobór optymalnej izolacji pod względem ceny (najlepsza relacja parametrów do ceny) i wskazanie właściwego materiału (nazwa, współczynnik  i grubość) jest zadaniem projektanta. To on określa odpowiednią grubość izolacji, która powinna być zastosowana z największą dokładnością. Tylko materiały o najlepszych parametrach (np. TERMONIUM PLUS fasada o współczynniku = 0,031 W/m2K) w połączeniu z precyzją wykonawców, są w stanie spełnić wymagania stawiane budynkom energooszczędnym i pasywnym. Granica opłacalnej grubości ocieplenia cały czas się przesuwa i jest ona coraz większa. Tendencja ta jest podyktowana ceną nośników energii (węgiel, gaz, olej opałowy, prąd itp.) i kosztem urządzeń wykorzystujących odnawialne źródła energii.  Nie można jednoznacznie stwierdzić, jaka grubość styropianu jest wystarczająca, ponieważ zależy to od celu, jaki chcemy osiągnąć. Obecnie w nowo budowanych domach do izolacji ścian zewnętrznych stosuje się styropian TERMONIUM PLUS fasada grubości 20 cm, a w domach pasywnych - nawet do 30 cm. To optymalne rozwiązanie.

Koszty budowy, koszty eksploatacji

Na zdjęciu powyżej: wydatki na grubszą niż w domach tradycyjnych izolację termiczną ścian zewnętrznych nie są dużo większe. Za to znacznie ograniczają koszty utrzymania.

Budowa domu energooszczędnego jest droższa niż tradycyjnego. Jeśli jednak będzie racjonalnie prowadzona, może się okazać, że koszty będą jedynie nieznacznie wyższe. Te dodatkowe nakłady finansowe zwracają się w ciągu kilku pierwszych lat.

Koszty budowy

Budowa domu energooszczędnego być może nie jest trudna, jednak wymaga skrupulatnego przygotowania. Każdy element od fundamentów po dach jest zaprojektowany tak, by ograniczyć straty ciepła, do których dochodzi w budynkach tradycyjnych. Zwykle obawiamy się wysokich kosztów budowy domu energooszczędnego. Nie musi tak być, ponieważ budowa nie oznacza konieczności inwestowania w najdroższe i najbardziej zaawansowane technologicznie rozwiązania. Zamiast oszczędzać na materiałach i wykonawcach, lepiej ograniczyć wielkość powierzchni mieszkalnej lub stopień skomplikowania bryły domu. Jeśli zamawiamy projekt indywidualny, architekt powinien zapytać o to, ile możemy przeznaczyć na budowę domu. Projekt gotowy powinien być porządnie wykonany i zawierać wszystkie niezbędne rysunki detali budowlanych, precyzować rodzaj zastosowanych materiałów oraz sposób poprowadzenia instalacji. To pozwoli uniknąć wielu błędów na kolejnych etapach budowy.

Jeszcze 10 lat temu koszt budowy domu energooszczędnego był wyższy od standardowego o 38%. Dzięki wprowadzeniu od początku 2014 roku nowych przepisów, ta różnica wynosi obecnie około 4%. W napiętych budżetach to też sporo, a realny wydatek wciąż stanowi znaczne obciążenie dla kieszeni.

Koszty eksploatacji

W domu energooszczędnym zapotrzebowanie na energię do ogrzewania i wentylacji (bez ciepłej wody) jest 3-5 razy mniejsze niż w tradycyjnym - 40-60 kWh/(m2rok). Unowocześniając i usprawniając dom dzięki rozwiązaniom energooszczędnym, można sporo zaoszczędzić na eksploatacji. Na samym ogrzewaniu domu energooszczędnego zaoszczędzimy blisko 50% kosztów utrzymania.

Główną zaletą domu energooszczędnego jest to, że długo zachowuje ciepło i pobiera je z alternatywnych źródeł energii, takich jak słońce, woda czy ziemia. Wydaje się być niemal samowystarczalny. Nic więc dziwnego, że takie naszpikowane nowoczesnymi technologiami domy stają się coraz popularniejsze.

Opinie wykonawców

Na zdjęciu powyżej: dom hybrydowy w Buku.

Przedstawiamy opinie projektantów i wykonawców domów energooszczędnych, których budowy prezentowane były na łamach "Ładnego Domu" w ubiegłym roku.

Wykonawca I

Budowa domu hybrydowego powstaje w oparciu o ściśle przemyślany projekt, ważna jest kolejność wykonywania czynności, a także techniki budowlane. Główne etapy budowy to faza koncepcyjno-projektowa, roboty ziemne i fundamentowe, stan surowy otwarty, prace wykończeniowe zasadnicze, stan surowy zamknięty, prace wykończeniowe finalne. Nad każdym etapem budowy domu czuwają nasi eksperci, którzy nie tylko dobrze znają wykorzystywane materiały, ale osobiście angażują się w proces budowy.

Dzięki temu budowa domu w Buku przebiegała zgodnie z planem. Oczywiście, pojawiły się przerwy technologiczne ze względu na dużą skrupulatność, m.in. podczas stawiania ścian. W czasie trwania tego etapu konieczne były dwie przerwy technologiczne. Krótka po wzniesieniu ścian i przed zabetonowaniem stropu (tak by mury uzyskały odpowiednią nośność) oraz dłuższa - tygodniowa - po wykonaniu stropu. Ostatnia przerwa wymagana była ze względu na czas uzyskania przez beton minimalnej nośności, a przede wszystkim twardości. Ostatecznie budowa domu trwała 10 miesięcy.

Wybudowany dom nie tylko spełnia wymagania energooszczędności, ale również założenia, których celem jest zestawienie sprawdzonych materiałów i technologii, pozwalających osiągnąć maksymalny poziom komfortu przy zachowaniu korzystnego bilansu ekonomicznego. Proponowany standard oznacza wiele korzyści dla inwestora. Jednak biorąc pod uwagę krótki termin, który minął od zakończenia budowy, na szczegółowe parametry i dane musimy jeszcze poczekać.

Przed budową wykonano dokładny kosztorys z wyceną  poszczególnych etapów, który otrzymał inwestor. Założony budżet nie został przekroczony. Z naszych obliczeń wynika, że dom w Buku jest o około 200 tysięcy droższy od domu tradycyjnego, jest to jednak efektem zastosowania energooszczędnych materiałów i nowoczesnych instalacji. W naszym domu używamy specjalnie dobranych okien pasywnych drewniano-aluminiowych, drzwi pasywnych oraz systemu hybrydowego. Składa się on z systemu LWZ (pompa ciepła powietrze-woda, wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła, czyli rekuperacją, zbiornik na ciepłą wodę, kolektory słoneczne, panele fotowoltaiczne i wodne ogrzewanie podłogowe w całym budynku), systemu inteligentnego sterowania, systemu gospodarowania wodą deszczową, systemu bezpieczeństwa z alarmem z własnym zasilaniem, czujek ruchu, dymu, dwutlenku węgla i gazu usypiającego oraz kontaktronu bramowego.

Decydując się na dom energooszczędny trzeba więc pamiętać, że podstawą jest dobrze przygotowany i zweryfikowany projekt wraz z projektem wykonawczym i prowadzenie prac ściśle według wytycznych. Ważne jest też, aby nie używać zamienników i budować dom zgodnie z założeniami. Daniel Rokosz, dyrektor sprzedaży domów hybrydowych.

Wykonawca II

Budowa w Zbierkowie od samego początku miała bardzo napięty harmonogram. Przy bardzo zróżnicowanej technologii i rozczłonkowaniu brył dotrzymanie terminów nie było zadaniem prostym. Powtarzalność czynności i prosta bryła generuje znacznie mniej prac oraz możliwości zachwiania wstępnych założeń. Elementem, który najczęściej się zmieniał ze względu na bardzo deszczowe lato, był harmonogram.

Na zdjęciu poniżej: dom w Zbierkowie.

Fot. Piotr Wojtaszek

Przed realizacją projekt został pozytywnie zweryfikowany przez eksperta z listy NFOŚiGW, a cały proces budowy podlegał ciągłej kontroli. Po wybudowaniu obiekt został poddany testowi szczelności, którego wyniki n50 spełniły główny wymóg weryfikacji budynku pasywnego.

Porównanie kosztu domu pasywnego i tradycyjnego jest jak zestawienie marek aut (mercedesa i dacii). Ze względu na jakość, zastosowane materiały i dbałość o każdy detal, budynek pasywny zawsze będzie droższy od zwykłego. Trzeba mieć świadomość tego, że jakość i dobrze wykonana praca mają swoją cenę, a poszukiwanie najtańszych rozwiązań do osiągnięcia założonej ceny nie ma sensu.

Inwestorzy powinni brać pod uwagę przy budowie domu pasywnego efekt końcowy, a nie jedynie poślizgi w czasie, które są nieuniknione, jeśli produkt ma być wysokiej jakości. Miejsc, w których łatwo o błąd niedoświadczonej ekipy, jest bardzo wiele. Są to głównie mostki termiczne i szczelność.

Warto budować pasywnie, mimo że koszty wydają się większe; dobrze je rozpatrywać w perspektywie czasu, jako długoterminową inwestycję w komfort. Piotr Wojtaszek, projektant, wykonawca.

Projektant

Prace poszły zgodnie z planem. Elementem, którego nie udało się zrealizować w przewidzianym budżecie, były żaluzje zewnętrzne osłaniające południowe przeszklenia. Głównym założeniem była bowiem budowa domu pasywnego w polskich warunkach bez kredytu. Żaluzje zostały zamontowane po sprzedaży obiektu.

Dom na etapie stanu surowego zamkniętego przeszedł pomyślnie próbę szczelności oraz badanie kamerą termowizyjną. Później podczas funkcjonowania domu prowadzone były testy zużycia prądu, a ponieważ było to jedyne źródło energii wykorzystywane w budynku, łatwo można było zweryfikować zużycie na potrzeby ogrzewania. Było ono niewiele większe od obliczeniowego, głównie ze względu na to, że obiekt służył jako pokazowy (nie mieszkała tam 3-osobowa rodzina, jak było założone w obliczeniach, nie gotowano posiłków, nie działał sprzęt AGD itp).

Na zdjęciu poniżej: dom w Smolcu.

Fot. Miłosz Lipiński

W 2007 roku, kiedy obiekt powstawał, budowa domu pasywnego była około 38% droższa od domów w standardzie podstawowym (EUco powyżej 120 kWh/(m2rok). Obecnie różnica ta byłaby dużo mniejsza, na poziomie około 10%. Teraz domy w standardzie podstawowym mają zazwyczaj EUco na poziomie poniżej 100 kWh/(m2rok), na rynku jest dużo więcej materiałów i rozwiązań energooszczędnych, a ich ceny są niższe niż wówczas.

Jeśli moglibyśmy wprowadzić zmiany, to dotyczyłyby one lokalizacji pomieszczenia gospodarczego z pompą ciepła i rekuperatorem. W trakcie użytkowania okazało się, że należałoby je wydzielić od części mieszkalnej ze względów akustycznych.

Najtrudniejsze okazało się dobre uszczelnienie budynku. Jedynie tego dotyczyły problemy wykonawcze, być może spowodowane to było brakiem doświadczenia ekipy budowlanej. Wszyscy budujący domy energooszczędne powinni wiedzieć, że warto zainwestować w dobre rozwiązania architektoniczne i przypilnować dokładności prac, bo podczas budowy wiele rzeczy można jeszcze poprawić. Warto też wykonać przynajmniej badanie kamerą termowizyjną, bo pokaże ono mostki termiczne, do których eliminacji ekipa budowlana powinna być zobowiązana już na etapie umowy. Test szczelności jest natomiast niezbędny przy realizacji domów pasywnych, gdzie wysoka szczelność jest koniecznością. Miłosz Lipiński, architekt, współautor domu w Smolcu.