Instalacja fotowoltaiczna - co musisz wiedzieć, zanim się zdecydujesz?

Co to jest i jak działa instalacja fotowoltaiczna?

Instalacja fotowoltaiczna do pracy potrzebuje jedynie promieniowania słonecznego. Wafle fotowoltaiczne, z których zbudowane są panele, zamieniają energię słoneczną na elektryczną. W przeciwieństwie do solarów, które służą do podgrzewania wody, panele fotowoltaiczne są wydajne zarówno przy niskich temperaturach jak i częściowym zachmurzeniu. Słoneczny, ale zimny dzień to bardzo dobre warunki do pracy instalacji fotowoltaicznej.

Produkowany przez panele fotowoltaiczne prąd nie może od razu trafić do gniazdek w domu. Panele generują prąd stały, czyli taki jak np. w akumulatorze samochodu. Za zmianę na prąd zmienny odpowiedzialny jest inwerter. Również inwerter - za pomocą aplikacji na telefon - daje możliwość sprawdzenia ile energii elektrycznej wytworzyła instalacja.

Wytworzony prąd w pierwszej kolejności zasila działające w domu urządzenia. Ponieważ największa produkcja energii jest w ciągu dnia, warto więc zmienić niektóre codzienne przyzwyczajenia. Zmywarka czy pralka, przeważnie ma możliwość ustawienia opóźnionego startu. Można z tego skorzystać, tak aby maksymalnie wykorzystać darmową energię z instalacji fotowoltaicznej.

Nadwyżka wytworzonego prądu nie jest tracona. Zostaje ona przekazana do sieci elektrycznej. W ten sposób, z ekologicznego prądu ze słońca mogą korzystać nie tylko domownicy, ale i sąsiedzi.

Nieodłącznym elementem instalacji fotowoltaicznej jest dwukierunkowy licznik prądu, który zlicza ile prądu zostało pobrane z sieci oraz ile energii oddano. Dzięki temu możliwe jest rozliczenie z zakładem energetycznym i darmowe odebranie w ciągu roku 80% energii którą oddaliśmy do sieci. Sieć energetyczna jest więc ogromnym akumulatorem, w którym można magazynować energię przez cały rok.

Fotowoltaika - jak dobrać odpowiednią wielkość?

Aby instalacja fotowoltaiczna przynosiła najwięcej oszczędności, musi zostać dobrana do potrzeb konkretnej inwestycji. Mała ilość paneli sprawi, że co prawda każdy wyprodukowany kW zostanie spożytkowany, ale nadal z sieci będzie trzeba czerpać dodatkowy prąd. W związku z tym rachunki za energię będą mniejsze, ale nie zerowe.

 Z kolei zbyt duża ilość paneli sprawi, że instalacja wyprodukuje za dużo prądu, którego nie da się wykorzystać w ciągu roku. Znaczne przewymiarowanie instalacji może się opłacać jedynie w przypadku gdy inwestor planuje montaż dodatkowych urządzeń, np. klimatyzacji. W takim przypadku, tak czy inaczej, najlepiej jest wcześniej policzyć jakie będą nadwyżki wyprodukowanego prądu i pod tym kątem dobierać urządzenia.

Optymalnie dobrana instalacja powinna wyprodukować taką ilość prądu, aby po odliczeniu upustu za net metering, zaspokoić w 100% zapotrzebowanie na energię elektryczną gospodarstwa domowego. Zmagazynowana wiosenna i letnia nadwyżka może zostać wykorzystana jesienią i zimą gdy słońca jest mniej.  Dzięki temu rachunki za energię elektryczną mogą wynosić 0 zł. W takim przypadku, do opłacenia pozostają tylko koszty stałe w wysokości od kilku do kilkunastu zł miesięcznie.

W samodzielnym oszacowaniu mocy instalacji fotowoltaicznej bardzo pomocny jest kalkulator fotowoltaiczny opracowany przez Sunvival Energy. Wystarczy podać koszt miesięcznych rachunków za energię elektryczną, aby dowiedzieć się jaka jest zalecana wielkość instalacji.

Kalkulator uwzględnia również oszczędności na prądzie w skali kilku lat. Biorąc pod uwagę podwyżki cen prądu oraz niskie oprocentowanie lokat bankowych, zakup instalacji fotowoltaicznej może być jedną z bardziej trafionych inwestycji.

Zwrot z inwestycji można dodatkowo przyspieszyć korzystając z ogólnopolskiego programu dopłat „Mój prąd”. Warto sprawdzić również lokalne programy organizowane przez gminy. Należy również pamiętać, że zakup instalacji fotowoltaicznej można odliczyć od podatku w ramach ulgi termomodernizacyjnej. To oznacza potencjalnie, duży zwrot z podatku w kolejnym roku.

Gdzie umieścić panele fotowoltaiczne?

Jeśli chodzi o instalację paneli słonecznych na nieruchomości, dostępnych jest kilka opcji. Można je umieścić na szczycie dachu, na ziemi, a nawet nad parkingami lub korytarzami zewnętrznymi. Najlepsze miejsce do ich zamontowania będzie zależało od warunków panujących na posesji i zapotrzebowania na energię. Inne czynniki to orientacja nieruchomości, kąt nachylenia dachu i przeszkody.

Wybierając miejsce instalacji paneli fotowoltaicznych, należy pamiętać, że należy zatrudnić licencjonowanego instalatora. Instalator powinien być licencjonowanym wykonawcą elektrycznym, a lokalne przepisy budowlane mogą wymagać licencji generalnego wykonawcy. Ważne jest również, aby dokładnie przeczytać instrukcje obsługi i mieć wiedzę na temat kodów budowlanych i standardów bezpieczeństwa.

Wykwalifikowany inżynier sprawdzi strukturę elektryczną Twojego domu i określi, czy Twój dach nadaje się do zainstalowania paneli słonecznych. Oceni również skrzynkę elektryczną, która zazwyczaj znajduje się w piwnicy. Ponieważ nowe panele słoneczne wymagają wyższego natężenia prądu, konieczna będzie modernizacja skrzynki elektrycznej.

Gdzie umieścić falownik?

Falownik to obok paneli fotowoltaicznych najważniejszy element sytemu PV. Dlatego jego miejsce montażu nie może być przypadkowe. Zaleca się umieścić inwerter w pomieszczeniu z dobrą wentylację, uwzględniając zachowanie odpowiednich odległości od elementów z nim sąsiadujących. Trzeba także zapewnić do niego oraz rozdzielnicy (tablicy elektrycznej) łatwy dostęp. Z tego względu bardzo popularną opcją jest montaż inwertera w pomieszczeniu technicznym. Warto też wiedzieć o tym, że niektóre falowniki mogą być głośne z uwagi na wbudowany w nich wentylator. Na rynku dostępne są także falowniki z chłodzeniem naturalnym, które dzięki temu działają znacznie ciszej.

Montaż instalacji fotowoltaicznej

Montaż instalacji fotowoltaicznej zajmuje zwykle jeden dzień lub dwa dni. Zanim to jednak nastąpi, należy znaleźć nie tylko dobry produkt, ale też odpowiednich fachowców – a to wbrew pozorom nie jest takie proste. Czym się kierować, jak sprawdzić firmę instalatorską, abyśmy bez przeszkód mogli się cieszyć niskimi rachunkami za prąd?

Montaż fotowoltaiki - jak wybrać firmę wykonawczą?

Z pewnością warto wybierać fachowców, których doświadczenie i umiejętności są potwierdzone certyfikatami. Należy też obejrzeć realizacje, które są zaprezentowane na ich stronie internetowej. Niestety zdarza się, że część firm umieszcza zdjęcia pobrane z ogólnodostępnych kolekcji w bazach online, a nie z wykonanych przez siebie instalacji fotowoltaicznych (w skrócie PV). Równie ważne jest spotkanie z fachowcami na miejscu inwestycji. Podczas tego spotkania zostanie przeprowadzony audyt, mający na celu doprecyzowanie mocy instalacji i sprawdzenie możliwości montażu paneli. Ma to wpływ na to, jak wydajnie będzie działał system i po jakim czasie nastąpi zwrot poniesionych kosztów. Co prawda, taki audyt może być przeprowadzony np. telefonicznie, ale oględziny miejsca instalacji dają bardziej szczegółowe informacje potrzebne do opracowania projektu. Podczas audytu powinny też zostać omówione wszystkie zapisy, jakie znajdą się w umowie, aby później nie dochodziło do niedopowiedzeń związanych z tym, kto ma np. podłączyć instalację do sieci albo kto przygotuje wniosek o dotację.

Przyzwyczajenia zakupowe Polaków ulegają ciągłym zmianom. Rozwój sklepów internetowych i cyfryzacja przekonały nas do wygody zdalnych zakupów. Rok 2021 pokazał, że prawie wszystko można kupić przez Internet. Zakupy w dowolnym momencie, bez konieczności wychodzenia z domu, oznaczają nie tylko oszczędność czasu, ale też bezpieczeństwo. Kupując przez Internet, każda transakcja jest rejestrowana, dokumenty są wysyłane elektronicznie, a przelew wychodzi z banku tego samego dnia. Szybko, przejrzyście, higienicznie.

Za pośrednictwem strony internetowej można|:

• zamówić instalację fotowoltaiczną jak w sklepie internetowym
• skontaktować się z doradcą przez czat lub telefon i zamówić zdalnie
• umówić się z doradcą energetycznym na wizytę

Wszystkie formalności związane z doborem instalacji, zgłoszeniem do programu „Mój prąd” oraz elektrowni mogą być załatwiane zdalnie. Niestandardowe rozwiązania, takie jak szybki kredyt fotowoltaiczny - oczywiście też można załatwić on-line. Doradcy wypełniają również dokumenty związane z ubezpieczeniem instalacji fotowoltaicznej u ubezpieczyciela. 

Sam montaż całej instalacji fotowoltaicznej trwa najczęściej jeden dzień. Ostatnimi czynnościami jakie musi przeprowadzić ekipa jest montaż i skonfigurowanie inwertera. Po montażu należy poczekać na wymianę prze zakład energetyczny licznika na dwukierunkowy aby móc cieszyć się nieograniczonym akumulatorem energii elektrycznej.

Raz uruchomiona instalacja przynosi korzyści przez kolejne dziesięciolecia, ciesząc niskimi lub wręcz zerowymi rachunkami za prąd. Zwrot z inwestycji jest zależny od wielu czynników, ale profesjonalnie dobrana instalacja zwraca się w ciągu 6-8 lat.

Wybór firmy wykonawczej

Obecnie, kiedy rocznie powstają setki nowych firm zajmujących się fotowoltaiką, a w naszych skrzynkach pocztowych (tych tradycyjnych oraz e-mail) otrzymujemy dziesiątki ofert, należy dokładnie weryfikować specjalistów, których zadaniem ma być wykonanie naszej „przydomowej elektrowni”.
W czasie rozmowy trzeba przede wszystkim wziąć pod uwagę doświadczenie i referencje firmy, a także sprawdzić jej realizacje. Ponadto powinniśmy dowiedzieć się, z jakimi producentami współpracuje dana ekipa. Jednocześnie trzeba zapytać o szkolenia i certyfikaty potwierdzające wiedzę z zakresu montażu i znajomości danego systemu. To ważne zwłaszcza w kontekście wyboru ogniw fotowoltaicznych i falownika (inaczej inwertera, który zamienia dostarczany przez moduły prąd stały na przemienny, gdyż taki jest potrzebny do zasilania urządzeń AGD i RTV, a także oświetlania w domu). Jeżeli fachowiec otrzymał certyfikat autoryzowanego partnera danej marki, mamy pewność, że wie, jak podłączyć dane komponenty, jak skonfigurować falownik oraz jakie dodatkowe akcesoria będą konieczne.
Co więcej, firma instalatorska może także przeprowadzić część formalną naszej inwestycji związaną ze zgłoszeniem instalacji do zakładu energetycznego czy staraniem się o dotację.
Uwaga! Niektórzy producenci modułów fotowoltaicznych podają wykaz firm wykonawczych, które są ich autoryzowanymi partnerami. Dzięki temu możemy liczyć na to, że zostały one przeszkolone oraz sprawdzono ich wiedzę i doświadczenie.

Poniżej przykładowy certyfikat potwierdzający znajomość parametrów technicznych i umiejętność montażu paneli.
Bruk-Bet Solar

Audyt w miejscu inwestycji

Profesjonalna firma wykonawcza powinna ustalić datę audytu, rozumianego jako spotkanie inwestora z doradcą. Audyt może być częściowo przeprowadzony telefonicznie lub mejlowo, ale dobrze opracowany projekt powstanie dopiero po wizycie na miejscu instalacji. Podstawą do określenia rocznego zużycia energii, a co za tym idzie – mocy sytemu, są nasze rachunki za prąd. Należy je zgromadzić z jak najdłuższego okresu – najlepiej rocznego – pozwoli to bowiem dokładnie oszacować nasze zapotrzebowanie na energię elektryczną.
Należy też przemyśleć, na ile zużycie energii może się zwiększyć na przestrzeni lat – planujemy np. montaż dodatkowych urządzeń, takich jak przykładowo pompa ciepła, klimatyzatory, a może ładowarka samochodowa. Dzięki temu będzie można zaprojektować system PV dostosowany do naszych potrzeb. O ile te dane możemy przedstawić telefonicznie czy mejlowo, to już kolejne kroki związane z audytem powinny odbyć się w  miejscu inwestycji. Przedstawiciel firmy instalatorskiej powinien sprawdzić możliwości nośne dachu, jego wymiar, poszycie, kąty nachylenia poszczególnych połaci czy orientację względem stron świata. Taka wizyta pozwoli też przewidzieć ewentualne zacienienie paneli, co w konsekwencji może negatywnie odbijać się na sprawności całej instalacji. W takiej sytuacji należy rozważyć zastosowanie optymalizatorów. Pozwalają one zmniejszyć straty produkcji energii z promieniowania słonecznego, gdy dochodzi do częściowego zacienienia ogniw w niektórych porach dnia.
Ponadto dzięki audytowi uzyskamy informacje na temat optymalnej konstrukcji, na której zostaną ułożone ogniwa PV na dachu, a także ich przewidywanej liczby, wielkości i mocy. Decydując się na konkretne moduły, należy dowiedzieć się, kto udziela na nie gwarancji, co ona obejmuje i jak długi jest to okres.
Audyt związany jest także ze skontrolowaniem przez specjalistę, czy domowa instalacja elektryczna spełnia wymogi techniczne – m.in. czy przekrój przewodu w miejscu przyłączenia inwertera jest odpowiedni do jego mocy. Doradca sprawdzi również, czy wykonana jest instalacja odgromowa.
Po spotkaniu otrzymamy wycenę instalacji fotowoltaicznej i dopiero na tej podstawie można podpisać umowę. Należy w niej zawrzeć także kwestie związane z konfiguracją monitoringu (czy chcemy mieć wgląd w pracę systemu i czy fachowiec ma nam założyć konto w odpowiedniej aplikacji) oraz zgłoszeniem instalacji PV do zakładu energetycznego (najczęściej bierze to na siebie wykonawca). Zwróćmy też uwagę na zapis dotyczący zakresu pomocy w uzyskaniu dotacji na inwestycję, jeśli mamy takie plany.

W czasie spotkania na miejscu inwestycji fachowcy sprawdzą możliwości montażu paneli fotowoltaicznych

Nadzór prac

Po podpisaniu umowy powinniśmy zostać powiadomieni o proponowanej dacie montażu. W zależności od dostępności ekip monterskich czy wybranych komponentów systemu możemy czekać na rozpoczęcie prac od tygodnia do miesiąca. Najczęściej, zanim ekipa monterska pojawi się na miejscu instalacji, dostaniemy zamówiony zestaw PV dostarczony przez producenta albo dystrybutora.
Sam montaż trwa dość krótko – zazwyczaj od jednego do dwóch dni. Zależy to przede wszystkim od skomplikowania i wielkości systemu PV, ale też od pogody. Prawidłowy przebieg prac nie jest możliwy w czasie dużego wiatru lub deszczu. Po przyjeździe ekipy należy sprawdzić, czy jest odpowiednio wyposażona pod względem bezpieczeństwa – np. czy ma uprzęże liny, kaski. Z kolei w czasie prac szczególną uwagę zwróćmy na to, w jaki sposób transportowane są moduły PV na dach – nie powinny się one obijać się o ściany budynku. Takie uderzenia mogą spowodować mikropęknięcia, a co za tym idzie spadek wydajności systemu.
Tuż przed zakończeniem prac należy przeprowadzić ogólne oględziny miejsca montażu, aby ekipa zdążyła uporać się z ewentualnymi niedociągnięciami. Trzeba sprawdzić, czy kable są dobrze zamontowane i nie wiszą nigdzie luźno, a także nie dotykają dachu bez zabezpieczenia w postaci karbonowanych rur osłonowych (tzw. peszli). Ponadto złącza fotowoltaiczne (powszechnie znane jako MC4) nie powinny być narażone na bezpośrednie opady śniegu czy deszczu.

Dokumentacja powykonawcza

Po wykonaniu instalacji powinniśmy otrzymać listę z najważniejszymi elementami systemu – należy zachować przede wszystkim numery seryjne modułów i falownika, certyfikaty oraz gwarancje. Sprawdźmy także, czy w uzyskanej dokumentacji znajduje się protokół zdawczo-odbiorczy, z najważniejszymi pomiarami elektrycznymi (część z nich jest obligatoryjnych, np. pomiar rezystancji izolacji przewodów AC i DC pozwala na wykazanie, czy gdzieś na trasie kablowej przewody nie zostały przecięte).
Jeśli instalacja ma moc większą niż 6,5 kW, to zgodnie z najnowszymi przepisami musimy też otrzymać dokument potwierdzający konsultację projektu i użytych zabezpieczeń ze specjalistą ds. przeciwpożarowych.
Instalator powinien również podłączyć instalację do sieci energetycznej i umożliwić nam monitoring pracy systemu fotowoltaicznego, zakładając konto klienta końcowego/inwestora. Większość falowników udostępnia taką możliwość. Dzięki temu możemy na bieżąco nadzorować pracę swojej instalacji PV – np. sprawdzać dzienne uzyski i porównywać je w skali roku.

Wady i zalety fotowoltaiki - ile oszczędzisz na instalacji?

Ponosząc niemałe nakłady na montaż instalacji fotowoltaicznej, jesteśmy ciekawi, ile na tym zyskamy. Przyjmując, że nasza minielektrownia o mocy 5 kWp zainstalowana jest w domu znajdującym się w województwie mazowieckim, wyprodukuje ona rocznie 4750 kWh prądu. Odpowiada to przeciętnemu zapotrzebowaniu na prąd przez 4-osobową rodzinę.

Zatem, jeśli za prąd płacimy 0,65 zł za kWh (wraz ze wszystkimi opłatami stałymi), to zaoszczędzimy około 3090 zł. Daje to nam zwrot poniesionych kosztów po około 8 latach. Oczywiście nadmiar energii można sprzedawać do sieci. Tą wyprodukowaną przez nas sprzedajemy po około 20 gr za kWh, a kupować musimy drożej. Nie skraca to więc znacząco czasu zwrotu naszej inwestycji.

Wyliczenie to dotyczy aktualnych cen i obowiązujących przepisów. Trudno określić jak to się zmieni zarówno w najbliższej, jak i dalszej przyszłości, biorąc pod uwagę uwolnienie rynku energetycznego oraz nowe programy unijne dofinansowujące OZE.

Fakty i mity o instalacji fotowoltaicznej>>>

Koszty montażu - ile cię wyniesie zakup paneli?

Aby określić orientacyjnie, ile potrzebujemy zamontować modułów słonecznych, zakładamy, że w domu mieszka 4-osobowa rodzina. Zużywa ona około 3000 kWh prądu rocznie (potwierdzeniem tego są rachunki otrzymywane z zakładu energetycznego). Na tej podstawie dobiera się instalację fotowoltaiczną o mocy 5 kWp (gdzie "p" oznacza peak, czyli wartość szczytową, jaką może osiągnąć instalacja w najbardziej sprzyjających warunkach).

Wymagana ilość ogniw w instalacji fotowoltaicznej

W budownictwie jednorodzinnym najczęściej wykorzystuje się panele polikrystaliczne o mocy 240-260 Wp (wyróżniają się one stosunkowo wysoką sprawnością, na poziomie 14-18%, a ich cena nie jest wygórowana). Jeśli wybierzemy moduły o mocy 250 Wp, to potrzebnych będzie 20 paneli fotowoltaicznych, które zajmą około 35 m2 powierzchni dachu.

Uwaga! Panele na dachu należy tak usytuować, aby nie były zacienione przez komin, wysokie drzewo, słup energetyczny lub sąsiedni budynek. Może to spowodować ich przegrzanie i uszkodzenie. Dlatego producenci wyposażają swoje panele w diody bocznikujące (jest ich od jednej do czterech). Przy zacienieniu jednego szeregu ogniw zaczyna działać dioda, wówczas prąd płynie z ich ominięciem.

Koszty inwestycji instalacji fotowoltaicznej

Podane poniżej ceny materiałów są orientacyjne, gdyż duży wpływ na cenę paneli, inwertera czy konstrukcji ma rodzaj wybranych urządzeń (czy będą to najdroższe modele, czy ze średniej półki), marka producenta oraz dostawcy. Ponieważ większość urządzeń jest importowana, znaczenie ma również aktualny kurs euro (przyjęto 1 x = 4,20 zł).

Przykładowe zestawienie materiałów dla instalacji fotowoltaicznej o mocy 5 kWp:

• minielektrownia złożona z 20 modułów o mocy 250 Wp - od 10 500 do 15 750 zł;
• konstrukcja z aluminiowych profili na dachu spadzistym pokrytym dachówką ceramiczną - od 3100 do 4400 zł (podobnie kształtują się ceny dla blachodachówki); gdy będzie to dachówka cementowa - od 4100 do 4750 zł;
• inwerter, który umożliwia sterownie instalacją - 5016-6688 zł;
• rozłączniki i bezpieczniki - 200-300 zł.

Montaż tej instalacji zajmuje od 3 do 5 dni, za co zapłacimy 4000-4500 zł; koszty pracy elektryka wyniosą 350-400 zł.

Uwaga! W zestawieniu tym nie uwzględniliśmy na przykład kosztu akumulatorów, gdyż w instalacji fotowoltaicznej on-grid stanowią one opcję dodatkową.

Natomiast instalacja off-grid dla naszego przykładowego domu, ze względu na konieczność magazynowania prądu, inny rodzaj inwertera oraz większą liczbę paneli, będzie droższa co najmniej 50%.

Jesienią i zimą w czasie pochmurnych dni wydajność instalacji fotowoltaicznej spada do około 30%. Na przykład w grudniu system o mocy 5 kWp wytworzy tylko 110 kWh prądu. Pokryje to około 50% średniego zapotrzebowania na prąd w tym domu.