Poddasze użytkowe - jak prawidłowo zbudować?

Poddasze użytkowe

Urządzenie przestrzeni poddasza jest znacznie trudniejsze niż kondygnacji nieograniczonych skośnymi połaciami. Trzeba między innymi poznać konstrukcję dachu utworzoną przez krokwie i inne elementy, jak na przykład słupy. Aby planowanie poddasza przebiegło jak najsprawniej, jeszcze na etapie projektu warto przemyśleć, co będzie miało miały największy wpływ na komfort i wygodę korzystania z przestrzeni pod dachem.

Poddasze czyli pomysły jak funkcjonalnie urządzić poddasze>>>

Poddasze użytkowe - wysokie ściany kolankowe

Ścianka kolankowa to ściana konstrukcyjna ustawiona na wieńcu ostatniej kondygnacji. Jej zadaniem jest przenoszenie ciężaru więźby dachowej na strop i niżej położone ściany nośne. Od jej wysokości zależy funkcjonalność poddasza. Choć za standard uznaje się 80 cm, optymalna wysokość ściany kolankowej wynosi 110 cm. Jeśli jest za niska, jej wysokość można zmienić na etapie projektu. Podczas budowy nie powinno się jej podwyższać, ponieważ wpływa to na zwiększenie wysokości budynku i wiąże się z koniecznością zmian dotyczących zgłoszenia lub pozwolenia na budowę.

Wyższe ściany kolankowe potrzebują usztywnienia słupkami żelbetowymi, solidnie zakotwionymi w wieńcu stropowym. Ich przekrój, zbrojenie i rozstaw dobiera konstruktor. Ogólna zasada jest taka, że słupki są tym gęściej rozstawione i mocniej zbrojone, im większa jest rozpiętość dachu, mniejsze nachylenie jego połaci, cięższe pokrycie i wyższe ścianki kolankowe. Słupki żelbetowe powinny być dodatkowo spięte wieńcem na górze. Nie jest to konieczne, jeśli rozstaw słupków jest mniejszy niż 1,5 m.

Poddasze czyli jak podzielić przestrzeń>>>

Poddasze użytkowe - więźba dachowa

Rozkład wnętrz pod dachem często zależy od rodzaju więźby dachowej. W więźbach krokwiowych i jętkowych nie powinno być większego problemu, ale już więźba płatwiowo-kleszczowa ma słupy, których nie można usunąć, ale można na przykład ukryć je w ścianach działowych.

Wpływ na wielkość przestrzeni pod dachem ma kąt nachylenia połaci. Optymalnym rozwiązaniem jest dach dwuspadowy o nachyleniu połaci 35--45°. Mniejszy kąt w połączeniu z niskim ściankami kolankowymi sprawia, że otrzymujemy sporo powierzchni nieużytkowej.

Na poddaszu można wyeksponować jętki, słupy i usztywniające konstrukcję miecze. Planując poddasze z belkami widocznymi od dołu, trzeba zwrócić uwagę na jakość drewna na konstrukcję. Krokwie, płatwie i deski muszą być wykonane z drewna najwyższego gatunku – bez sęków, suszonego komorowo i struganego. Przy takim rozwiązaniu wszystkie warstwy dachu są zamontowane powyżej krokwi. Po wykonaniu konstrukcji nośnej dachu na krokwiach trzeba położyć kolejno: deskowanie, stanowiące wykończenie dachu, folię paroizolacyjną, która ogranicza przenikanie wilgoci do warstwy izolacji cieplnej, izolację termiczną w postaci nakrokwiowej oraz membranę dachową, chroniącą ocieplenie przed przeciekaniem pokrycia i jednocześnie umożliwiającą usuwanie pary wodnej, która przenika z wnętrza domu, a także pokrycie dachowe.

Poddasze użytkowe - podział przestrzeni

Rozkład wnętrz najlepiej jest dokładnie przemyśleć na etapie projektowania. Jeśli podczas budowy konieczna jest zmiana usytuowania ścian działowych lub technologii ich wznoszenia, trzeba wiedzieć, że nie zawsze jest to obojętne dla stropów. Jeżeli zmiany dotyczą lekkich ścian szkieletowych, nie są one istotne. Można je dowolnie ustawiać i przestawiać na każdym stropie. Jednak przesunięcie ściany murowanej mogłoby spowodować ich przeciążenie. Dlatego usytuowanie ścian działowych, zwłaszcza tych najcięższych powinno się zgadzać z projektem.

Na poddaszach często buduje się lekkie ściany działowe. Ich ruszt stawia się na stropie, a układane na nim warstwy wykonuje jako podłogę pływającą. W miejscach połączenia profili rusztu ze stropem i przylegającymi ścianami, układa się taśmę uszczelniającą, ograniczającą przenoszenie dźwięków. Dopiero po tym mocuje się do stropu, przylegających ścian lub elementów więźby dachowej profile obwodowe, a następnie wstawia się profile słupkowe. Po zamontowaniu rusztu pokrywa się go płytami gipsowo-kartonowymi z jednej strony, następnie wypełnia izolacją z wełny mineralnej i na koniec obudowuje z drugiej strony również płytami g-k.

Ścianę murowaną stawia się, układając pierwszą warstwę na materiale oddzielającym ją od stropu, na przykład na pasie papy pokrytej zaprawą. Kolejne warstwy wykonuje się tak, aby ściana była przemurowana z przylegającą do niej ścianą nośną. Można je też połączyć na styk przez umieszczenie metalowych kotew w co drugiej lub co trzeciej spoinie poziomej ściany nośnej. W ścianach z otworami konieczne są nadproża. 

Powierzchnia użytkowa poddasza

Dawniej przestrzeń o wysokości powyżej 2,2 uznawano za powierzchnię pełnowartościową, tę o wysokości 1,4–2,2 m liczono jako 50%, poniżej 1,4 m zaś nie wliczano do powierzchni poddasza. Obowiązująca w projektach budowlanych od 19.09.2020 r. norma PN-ISO 9836:2012-15 podaje powierzchnię 1 m² posadzki, jaką tę powyżej 1,9 m wysokości. Powierzchnię poniżej 1,9 m traktuje się jako pomocniczą.

Poddasze użytkowe - ocieplenie bez mostków cieplnych

Ściany kolankowe ociepla się od zewnątrz, wraz z resztą ścian. Izolacja ta na wysokości murłaty musi zachować ciągłość z izolacją układaną później między krokwiami. 
Aby osiągnąć współczynnik U dachu nie wyższy niż 0,15 W/ (m2K), ważne są nie tylko bardzo dobre parametry termo- izolacyjne materiałów, ale także brak mostków termicznych.

Podczas budowy domu ściany kolankowe i szczytowe ociepla się razem ze ścianami zewnętrznymi. Właściwe zaizolowanie miejsc ich styku z połacią dachu jest bardzo ważne, w przeciwnym razie zostanie tam przerwana ciągłość izolacji cieplnej.

Planując ocieplenie domu, warto wiedzieć, że dobrej izolacji wymagają nie tylko niskiej izolacyjności ściany kolankowe, ale głównie ułożona na nich murłata.

Poddasze użytkowe  - ocieplanie dachu

Przepisy dotyczące termoizolacyjności dachu są surowsze niż dla ścian zewnętrznych czy podłogi na gruncie. Od bieżącego roku maksymalna wartość współczynnika przenikania ciepła U wynosi 0,15 W/(m2K). Wartość współczynnika przenikania ciepła zależy w głównej mierze od grubości izolacji cieplnej. Aby osiągnąć wymaganą izolacyjność dachu, w projekcie zawsze jest określona grubość materiału termoizolacyjnego i jego współczynnik λ.

Na rynku jest wiele produktów pozwalających na skuteczne ocieplenie dachu. Produkty z wełny mineralnej, najchętniej stosowanej do izolacji połaci, mają współczynnik przewodzenia ciepła λ kształtujący się na poziomie 0,030-0,045 W/(mK). Od 2021 roku należy za- stosować 20-30 cm materiału termoizolacyjnego.

Przykładowo jeśli użyjemy bardzo dobrej wełny mineralnej o λ = 0,030 W/(mK) i ułożymy ją warstwą o grubości 30 cm, osiągniemy współczynnik U około 0,10 W/(m2K).

Od kilku lat izolację dachów skośnych wykonuje się z płyt termoizolacyjnych PIR/PUR. Ten rodzaj materiału osiąga bardzo niski współczynnik λ – od 0,023 do 0,028 W/(mK). Wykonana z nich warstwa ma więc grubość do 20 cm, co pozwala zastosować cieńszą termoizolację niż z tradycyjnie stosowanych materiałów, na przykład wełny mineralnej i jednocześnie utrzymać dobre parametry izolacyjne dachu.

Stosunkowo rzadko wybierany materiał, ale często stosowany w drewnianych domach to wełny miękkie z włókien drzewnych, które mają λ od 0,036 do 0,048 W/(mK). Współczynnik U dla warstwy takiego ocieplenia zgodnie z WT 2021 można osiągnąć, stosując 25-32 cm ocieplenia.

Poddasze użytkowe - ocieplenie chroniące przed wilgocią z wnętrza

Warstwa ocieplenia z wełny mineralnej wymaga ochrony. Do jej zabezpieczenia stosuje się folię paroszczelną. Jeśli dach jest osłonięty z zewnątrz membraną wstępnego krycia, od wewnątrz warto zastosować paroizolację o zmiennym oporze dyfuzyjnym Sd = 0,3-25, zależnym od poziomu wilgotności względnej powietrza. Wysoka paroprzepuszczalność uaktywnia się tylko przy nadmiarze pary wodnej we wnętrzu. Taka folia działa jak wentyl bezpieczeństwa i przepuszcza kontrolowane, niewielkie ilości pary wodnej. Zatrzymuje jej część w pomieszczeniu, zaś na zewnątrz odprowadza jedynie jej nadmiar (tyle, ile dalsze warstwy są w stanie przepuścić bez zawilgocenia ocieplenia). 

Z paroizolacji można zrezygnować jedynie wtedy, gdy poddasze znajduje się nad pomieszczeniami suchymi, a do wstępnego krycia zastosowano membranę oraz zainstalowano w domu wentylację mechaniczno-wywiewną z odzyskiem ciepła.

Poddasze użytkowe - ocieplenie chroniące przed wodą opadową i wiatrem

Do ochrony ocieplenia i elementów drewnianych przed wilgocią i wiatrem wnikającymi pod pokrycie dachowe służą membrany dachowe, czyli folie stosowane niemal na każdym dachu skośnym. Jeśli pod pokrycie dachowe – przez jego nieszczelności albo przez strefę okapową – wraz z silnym wiatrem dostaną się śnieg albo deszcz, wstępne krycie je zatrzyma i skieruje do rynny. Membrana dachowa chroni też połać przed wyziębieniem wskutek wiatru. Z drugiej jednak strony, wilgoć, która dostanie do środka dachu z pomieszczeń, jest w stanie przez taką folię odparować, ponieważ folie dachowe są nisko- lub wysokoparoprzepuszczalne.

Poddasze użytkowe - wyciszenie

Pomieszczenia znajdujące się bezpośrednio pod dachem są najbardziej narażone na dźwięki wywołane opadami atmosferycznymi (deszcz, grad), uderzeniami wiatru, pracą konstrukcji, a także hałasem komunikacyjnym, przelotem samolotów i innymi dokuczliwymi zakłóceniami. O stopniu tłumienia docierającego z zewnątrz hałasu w dużej mierze decyduje właściwe rozwiązanie konstrukcyjne dachu i rodzaj jego pokrycia.

Zastosowane materiały pokryciowe ciężkie, takie jak: dachówka beto- nowa, dachówka ceramiczna, łupek naturalny czy strzecha, charakteryzujące się dużą izolacyjnością akustyczną, chronią pomieszczenia przed dźwiękami rozchodzącymi się w powietrzu, powstającymi po drugiej stronie pokrycia dachowego.

Wadą tych materiałów, najczęściej stosowanych na dachach stromych, jest jednak to, że przenoszą fale dźwiękowe. Tak więc sama masa nie wystarczy do zapewnienia dostatecznej izolacji akustycznej. Trzeba dodatkowo wykorzystać inne rozwiązania. Jednym ze sposobów jest zastosowanie przegród wielowarstwowych.

W przegrodach tego rodzaju materiałem izolującym akustycznie i termicznie najczęściej jest wełna mineralna czy szklana, rzadziej styropian lub piana poliuretanowa (PIR). Przegroda warstwowa ma za zadanie jednocześnie odbijać i pochłaniać dźwięk.

Poddasze użytkowe - pomieszczenia chronione przed nagrzewaniem

Aby wnętrze latem nie nagrzewało się nadmiernie przez okna, powinniśmy je w słoneczne dni zasłaniać. Możemy do tego użyć rolet zewnętrznych i wewnętrznych, markiz i żaluzji. Wybór zależy od tego, jak duże są okna i jak bardzo mają chronić pomieszczenia przed słońcem.

Najskuteczniejszą ochronę przed przegrzewaniem wnętrz zapewniają prze- słony zewnętrzne. Ograniczają one dopływ energii słonecznej do szyby, więc ta się nie nagrzewa i nie promieniuje ciepłem do wnętrza. Stopień ochrony zależy też od typu przesłony zewnętrznej. Najlepiej chronią rolety z aluminium, z zamkniętym płaszczem, które w pełni odcinają dostęp światła. Z kolei markizy z siatki o bardzo drobnych oczkach są w tym nieco mniej skuteczne, ale za to zapewniają kontakt wzrokowy z otoczeniem.

Do zaciemnienia pomieszczeń i zasłaniania okien wystarczą przesłony wewnętrzne. Warto zwrócić uwagę na rodzaj materiału, z jakiego są wykonane, oraz jaki stopień zaciemnienia zapewniają. Oferta przesłon wewnętrznych, zarówno co do typu, materiału, jak i wzoru lub koloru, jest bardzo urozmaicona. 

Poddasze użytkowe - okna dobrze rozmieszczone w dachu

Poddasze może być doświetlone przez okna pionowe montowane w lukarnach lub ścianach szczytowych. Najwygodniejsze jednak w użytkowaniu i dające wiele naturalnego światła są okna połaciowe, które wpisują się w każdy rodzaj pokrycia dachowego. W pomieszczeniach   pod   dachem o małym kącie nachylenia bardziej funkcjonalne są okna wyższe, natomiast w tych pod dachami stromymi– niższe.

Zgodnie z przepisami stosunek powierzchni okien, liczonej w świetle ościeżnic, do powierzchni podłogi powinien wynosić min. 1:8 (kuchnia, gabinet, sypialnia), natomiast w innym pomieszczeniu, w którym oświetlenie dzienne jest wymagane ze względu na przeznaczenie, co najmniej 1:12 (np. pomieszczenia gospodarcze).