Piwonie krzewiaste (Paeonia suffruticosa) - królewskie krzewy ozdobne

Niezrównana uroda piwonii krzewiastej sprawiła, że w Chinach krzew ten uważany jest za króla kwiatów, a gatunkom bylinowym przyznawano rangę jedynie jego ministrów. Według chińskiej mitologii roślina zrodziła się ze związku pięknych pasterzy i niebiańskich boginek.

W Państwie Środka piwonie krzewiaste do dziś uważane są za element dziedzictwa narodowego. Tradycja ich uprawy sięga czasów dynastii Sui i trwa nieprzerwanie od ponad 1800 lat. Pod koniec VI w. n.e. cesarz Yang Ti ogłosił dekret, w którym objął je ochroną. Już wówczas należały do najbardziej lubianych ogrodowych krzewów, a niektóre egzemplarze osiągały wartość stu uncji złota. Urodę kwiatów o płatkach delikatnych niczym jedwab wysławiali poeci i malarze. Nazwy wielu chińskich odmian często mają poetycki charakter, a motyw piwonii pojawiał się na ceramice, tkaninach i wyrobach z laki.

 

W Rezerwacie Dziesięciu Tysięcy Kwiatów w górach prowincji Shaanxi kwitnienie krzewów piwonii co roku przyciąga rzesze zwiedzających. W całym kraju odbywają się wystawy i festiwale poświęcone tym roślinom.

W VI n.e. wieku piwonie trafiły z Chin do Japonii, gdzie zaczęto tworzyć kolejne odmiany. Szczególnie cenione były te o kwiatach pojedynczych ze złocistymi pręcikami i czerwonymi, zielonymi lub białymi słupkami. Coraz większą popularność zawdzięczały rozprzestrzenianiu się buddyzmu zen, gdyż często były sadzone w przyświątynnych ogrodach. Stały się ulubionymi kwiatami zamożnej arystokracji. Obok wiśni i lotosu piwonię krzewiastą uznano za jeden z trzech kwiatów o randze królewskiej. W XVIII wieku skatalogowano w Japonii ponad 600 odmian!

W Europie pierwsza wzmianka o krzewiastych gatunkach piwonii pojawia się w 1656 roku w doniesieniach wysłańca Holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej do Pekinu. Zachwyciły go krzewy o kwiatach dwukrotnie większych od europejskich róż, a w dodatku bez kolców. Blisko sto lat później, w 1789 roku, sir Joseph Banks, dyrektor Ogrodu Botanicznego w Kew, po pierwszych nieudanych próbach sprowadził do swego ogrodu pierwsze egzemplarze. Po 40 latach osiągnęły one wysokość 2,5 m. Ich pierwotna nazwa, Paeonia moutan banksii, odnosiła się do chińskiej nazwy Mudan, którą określano te krzewiaste gatunki. Jako rośliny rzadkie i kosztowne były pilnie strzeżone i pokazywane jedynie nielicznym.

W połowie XIX wieku duży wkład w rozpowszechnienie piwonii krzewiastych w Europie miał Robert Fortune, słynny łowca roślin, który na zlecenie Królewskiego Towarzystwa Ogrodniczego w 1846 roku wysłał z Chin 25 egzemplarzy najpiękniejszych odmian. W 1844 roku kolekcję 42 odmian, ponoć z cesarskich ogrodów, próbował także pozyskać z Japonii do swej szkółki w Holandii Philipp Franz Balthasar von Siebold. Tylko nieliczne przeżyły długą podróż.

 

Spośród około 30 gatunków piwonii znanych z regionu Morza Śródziemnego, Ameryki Północnej, Azji i Europy Wschodniej tylko sześć to gatunki krzewiaste. W naturze spotkać je można wyłącznie w Chinach, w rejonach górskich, na małym obszarze od środkowego Yunannu i wschodniego Xizang (Tybet) do Anhui i Shaanxi.

Rośliny uprawiane obecnie w ogrodach występują pod zbiorczą nazwą Paeonia suffruticosa. Były one jednymi z pierwszych sprowadzonych i poznanych w Europie gatunków tych roślin. Warto wiedzieć, że te odmiany to mieszańce, które powstały przez krzyżowanie tego gatunku z kilkoma spokrewnionymi. Zatem nazwa ta powinna być stosowana jedynie dla czystego gatunku uprawianego w chińskich ogrodach.

Krzewiaste piwonie kwitną w maju i czerwcu. Na starych rozrośniętych egzemplarzach może się rozwinąć nawet 200-300 kwiatów. Niektóre odmiany zakwitają ponownie jesienią. Istnieje niezliczona liczba odmian, nie tylko o wyrafinowanej bogatej kolorystyce, ale także o różnych formach kwiatów: pojedynczych, półpełnych i pełnych. Wiele z nich pięknie pachnie. Dekoracyjne są też gładkie, powcinane liście, które rozwijając się, mają czerwonawe zabarwienie.

Krzewy piwonii krzewiastej należą w Polsce do rarytasów, a ilość dostępnych odmian jest dość skromna. Jedną z przyczyn jest to, że mnożenie ich wymaga sporych umiejętności, a produkcja trwa stosunkowo długo. Rośliny mogą być mnożone przez szczepienie na siewkach gatunków krzewiastych, a także na korzeniach gatunków bylinowych (ta ostatnia technika, stosowana głównie w Japonii, wymaga ogromnego doświadczenia) lub przez podział roślin matecznych (daje ograniczoną ilość roślin). W uprawie amatorskiej można próbować rozmnażać krzewy przez kopczykowanie okładów - ukorzeniają się po trzech latach. Dlatego piwonie krzewiaste to rośliny dla koneserów. Ich sadzonki bywają bardzo kosztowne, a uprawa wymaga czasu, zaangażowania i cierpliwości.

Te szlachetne krzewy wymagają szczególnie starannego i rozważnego doboru miejsca oraz odpowiedniego wyeksponowania. Wspaniale prezentują się pojedynczo lub w grupach na trawniku. Można je również sadzić na rabatach w otoczeniu niewysokich i niezbyt ekspansywnych bylin - takich jak np. funkie, żurawki, tawułki czy bergenie - a także w towarzystwie zimozielonych bukszpanów oraz mahonii.

Miejsca osłonięte, słoneczne lub nieco ocienione. Potrzebują conajmniej 4-5 godzin bezpośredniego nasłonecznienia. Sadzimy je w dużym dołku ze żwirowym drenażem na dnie, w ziemi próchniczno-gliniastej wzbogaconej mączką kostną. Na uformowanym w stożek podłożu układamy korzenie sadzonki, zasypujemy do połowy, delikatnie ugniatamy i podlewamy. Dosypujemy resztę ziemi i podlewamy ponownie. Po posadzeniu szyjka korzeniowa musi się znajdować 15 cm pod powierzchnią ziemi. Rośliny przyjmują się przez 3-4 lata.

Krzewy nawozimy raz w roku, gdy przekwitną. Lepiej znoszą niedobór nawozów niż ich nadmiar. Nie stosujmy świeżego obornika i mocnych nawozów azotowych. Nie lubią nadmiaru wody. Wytwarzają długie korzenie (2-4 m), są więc odporne na upały i susze. Na zdrowotność krzewów korzystnie wpływa mikoryza (symbioza zachodząca między grzybami i korzeniami). Warto je więc zaszczepić grzybnią, kupując specjalistyczny preparat (np. Mykoflor).

W pierwszym roku usuwamy pąki kwiatowe (kwitnienie bardzo osłabia młodą roślinę).

Dorosłe okazy są odporne na mróz (nawet do -30 st. C). Okrywania (w całości) wymagają młode egzemplarze przez pierwsze lata po posadzeniu. W sprzyjających warunkach piwonie krzewiaste żyją ponad 100 lat!