Budowa
Działki budowlane
Usytuowanie domu na działce - cykl ABC dobrego domu

Usytuowanie domu na działce - cykl ABC dobrego domu

Tekst: architekt Janusz Kaczorek, Marcin Śniegowski, pracownia architektoniczna HomeKONCEPT01-10-2010 14:41

Dom powinien być tak zaplanowany, żeby słońce i cień były sprzymierzeńcami przez cały rok i o każdej porze dnia. Tylko jak to osiągnąć? Nie każdemu trafia się idealna działka... ale na każdej można postawić idealny dom.

Zanim zapadnie ostateczna decyzja o miejscu domu na działce, warto poobserwować, jak wędruje po niej słońce

Nie wszyscy lubią być budzeni rano promieniami wschodzącego słońca. Są tacy, którzy chcą lub muszą pospać dłużej i pierwszy kontakt ze słońcem wolą mieć koło południa. Dla nich poranne słońce drażniące oczy to prawdziwe przekleństwo. Ale i odwrotnie: wcale nietrudno spotkać ludzi, którzy słoneczne pobudki bardzo sobie chwalą...

Rytm dnia i codzienne zwyczaje rodziny to bardzo indywidualna sprawa. I trudno znaleźć jednolite reguły, którym można by je podporządkować. Dlatego również ustawienie domu względem stron świata nie do końca daje się takim regułom określić. Uniwersalny zdawałoby się schemat - dom z ulicą od północy i ogrodem od południa - nie wszystkim musi pasować.

Powstrzymam się zatem od serwowania prostych formułek i spiszę jedynie kilka rad, które powinny ułatwić wybór działki czy projektu gotowego.

Jedno jest oczywiste: ustawienie domu względem stron świata ma bezpośredni wpływ na mikroklimat wnętrza domu i nasze samopoczucie. Zła wiadomość jest taka, że zarówno ograniczenie jak i nadmiar światła słonecznego mogą działać przygnębiająco lub irytować. Niekorzystne rozplanowanie okien może prowadzić do schłodzenia czy przegrzania pomieszczeń. Źle ustawiony dom będzie narażony na schładzanie częstymi wiatrami, a jego ściany mogą być stale wilgotne od nawiewanego deszczu. Z tymi i podobnymi konsekwencjami trzeba się liczyć, wybierając działkę lub projekt gotowy.

Szczęśliwie jest też dobra wiadomość dla współczesnych inwestorów: ze względu na postęp technologiczny wpływ ustawienia domu względem stron świata na wnętrze jest obecnie znacznie bardziej ograniczony niż miało to miejsce kiedyś. Dziś, kiedy domy są coraz szczelniejsze i lepiej izolowane, łatwiej jest zneutralizować wpływ słońca oraz wiatru. Na dodatek współczesna architektura dopuszcza rozmaite śmiałe i ciekawe rozwiązania, które rekompensują skutki złego ustawienia domu. Myślę tu m.in. o różnego rodzaju świetlikach, atriach czy tunelach świetlnych wpuszczających światło z góry do wnętrza domu.

Wpływ warunków otoczenia na działkę i dom

Choć współczesne materiały budowlane pozwalają na znacznie większą swobodę planowania domów niż kiedyś, wciąż warto włożyć trochę wysiłku i wybrać właściwą działkę. Właściwą pod względem ustawienia względem stron świata i wielkości, bo wtedy lokalizacja domu nie będzie nastręczała trudności.

Wielkość i kształt. Im większa jest działka - tym lepsza (wiadomo). Łatwiej wtedy ustawić dom (szczególnie taki budowany na podstawie projektu gotowego), bo w razie potrzeby bez kłopotów da się go cofnąć w głąb działki lub ustawić pod kątem do ulicy. Wszystko po to, żeby wnętrze podążało za słońcem.

Jeżeli powierzchnia domu zajmie 1/4 całkowitej powierzchni działki, mamy dużą szansę na prawidłowe ustawienie domu - niezależnie od orientacji wobec stron świata.

Im mniejsza działka (poniżej 700-800 m2), tym większy kłopot. Trudniej wtedy manewrować domem i pomieszczeniami. Ustawianie budynku sprowadza się do realizacji schematu "garaż i wejście od ulicy, pomieszczenia mieszkalne od ogrodu". Nie ma wówczas problemów z doświetleniem głównych wnętrz. Stąd taki popyt na działki z wjazdem i wejściem od północy lub północnego wschodu.

I jeszcze jedno: im bardziej kształt działki zbliża się do kwadratu, tym lepiej. Na kwadratowej działce jest bowiem znacznie łatwiej dobrze poukładać dom niż na długiej i wąskiej.

Zieleń na działce. Szczególną uwagę należy zwracać na duże lub potencjalnie duże drzewa. Cóż bowiem z tego, że będziemy mieli poprawnie ustawioną działkę, kiedy potężny dąb zasłoni latem całe docierające do niej słońce i widoki z domu? Znaczący wpływ na jakość przestrzeni mogą mieć też drzewa rosnące u sąsiada lub po drugiej stronie drogi. Szczególnie te od wschodu czy zachodu - dające długi cień. Najmniejsze zacienienie będą dawać drzewa rosnące wzdłuż północnej granicy działki, dlatego te warto witać z przychylnością - mamy gwarancję, że osłonią, ozdobią, ale nie zacienią.

Sąsiedztwo. Wybierając miejsce pod przyszły dom, należy także brać pod uwagę sąsiednią zabudowę. Może ona zacienić naszą działkę równie mocno, lub nawet mocniej, niż drzewa. Chodzi tu zarówno o zabudowę już istniejącą, jak również tę potencjalną, która z pewnością kiedyś wypełni niezabudowane działki z sąsiedztwa. Przewidując zagospodarowanie pustych działek, warto brać pod uwagę wariant najmniej korzystny, bo to pozwoli zawczasu zapobiec problemom. Dla przykładu - choćby na razie nic na to nie wskazywało, lepiej przyjąć, że kiedyś od południa, w odległości około 4 m, pojawi się ciemna ściana sąsiedniego domu, która rzuci cień na najbardziej atrakcyjny kawałek naszego ogrodu.

Przyszły sąsiad będzie bowiem chciał przybliżyć swój dom do naszej granicy, zastawiając najmniej atrakcyjną - północną część ogrodu. I trudno mu się dziwić!

Zapisz się na NEWSLETTER. Co tydzień najnowsze wiadomości o budowie, remoncie i wykańczaniu wnętrz w Twojej poczcie e-mail: Zobacz przykład

Po podjęciu decyzji o budowie domu pojawia się cała masa pytań i wątpliwości. Na jedne z nich jesteśmy w stanie odpowiedzieć sobie sami, na inne odpowie nam tylko „osoba z branży”, a na jeszcze inne znajdziemy odpowiedzi np. w internecie i prasie branżowej – czyli u nas. Zapraszamy do lektury!

Gdzie postawić dom?

Jedna z pierwszych niewiadomych to ta dotycząca usytuowania domu na działce. Aby zrobić to zgodnie z przepisami prawa i jednocześnie „wyciągnąć” jak najwięcej z projektu domu oraz z działki, trzeba skorzystać z wiedzy i doświadczenia architekta, który wykonuje adaptację lub udać się biura projektowego, w którym kupujemy nasz gotowy projekt domu. To bowiem, w którym miejscu postawimy budynek na działce, jest bardzo istotne. Znaczenie ma naprawdę wszystko – nawet to, gdzie postawimy trampolinę i kosze do segregowania śmieci. Dobrze usytuowany na działce dom i dobrze przygotowane zagospodarowanie terenu sprawią, że będzie nam się żyło łatwiej i przyjemniej.

Czego konkretnie będzie oczekiwał od nas architekt? W zasadzie jedyne, co musimy zrobić, to udostępnić dane swojej działki. Może to być jej numer, lokalizacja, mapka do celów projektowych lub namiary na działkę w Geoportalu. Może też być miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego lub warunki zabudowy.

Rada: Na tym pierwszym, wstępnym etapie warto też przeanalizować najbliższe sąsiedztwo. Najlepiej tak zaplanować usytuowanie salonu i tarasu, aby były jak najdalej od najbliższego sąsiada. Dzięki temu zabiegowi mamy gwarancję ciszy, spokoju i zyskamy na swoim podwórku tak bezcenną intymność.

Ważnym elementem jest też dokładne przemyślenie wjazdu do garażu i ewentualne parkowanie auta przed garażem. Przepisy wymagają odsunięcia bramy garażowej na 4 m od granicy działki. Czasami miejscowy plan narzuca inne odległości i tutaj pamiętajmy o tym, żeby to wcześniej sprawdzić. Natomiast rzeczywistość jest taka, że aby bez problemu zaparkować auto na podjeździe, potrzebujemy minimum 6 m podjazdu przed garażem.

Dom na działce — Właściwe usytuowanie domu i innych elementów domowej infrastruktury ma naprawdę duże znaczenie dla komfortu naszego codziennego życia

Jak postawić dom?

Chodzi tu konkretnie o zorientowanie budynku względem stron świata. Poprawne usytuowanie domu na działce ma bowiem istotny wpływ zarówno na odpowiednie nasłonecznienie wnętrza domu, jak i optymalne wykorzystanie darmowej energii słonecznej do jego ogrzania. Pamiętajmy jednocześnie o otoczeniu wokół budynku, gdyż okoliczne widoki z okien będą nam towarzyszyć przez następne lata.

Jednak rzeczywistość jest taka, że idealnych działek na planie kwadratu jest niewiele i mamy do czynienia z różnego rodzaju parcelami… wąskimi, płytkimi, z wjazdem z różnych stron świata. Ważne jest jednak to, że nie ma rzeczy niemożliwych i na (prawie) każdej działce można wybudować swój wymarzony dom. Jedyny warunek jest taki, że trzeba odpowiednio dobrać projekt domu.

Rada: W tym miejscu mamy ważną informację dla tych, którzy są „zakochani” w konkretnym projekcie domu, a który nie pasuje do posiadanej działki. Jeszcze nic straconego! Często można wprowadzić delikatne modyfikacje w projekcie, dzięki czemu zostaną spełnione wszystkie przepisy. Nie zawsze muszą to być duże zmiany. Czasami wystarczy np. zamienić okna w garażu na luksfery, czyli szklane pustaki albo zwyczajnie z nich zrezygnować. Niekiedy trzeba przenieść drzwi do pomieszczenia gospodarczego na inną ścianę budynku. Razem z architektem adaptującym lub doradcą projektowym będziesz w stanie znaleźć optymalne rozwiązanie sytuacji.

Jaka działka jest najlepsza?

Działka z wjazdem od północy.

Ogólnie opinia jest taka, że to najlepsza parcela. Usytuowanie na niej domu jest bardzo intuicyjne i zazwyczaj bezproblemowe. W tym przypadku najczęściej dom sytuuje się blisko drogi dojazdowej. Na tyłach budynku zyskujemy wówczas przestrzeń, którą możemy zagospodarować na zaciszny taras i ogród.

Rada: Wybierając projekt domu „pod działkę z wjazdem od północy”, dobrze jest wybrać taki, gdzie kuchnia, strefa wejściowa czy też pomieszczenia gospodarcze i garaż będą zlokalizowane od frontu. Przy takim ułożeniu pomieszczeń zyskamy to, na czym nam najbardziej zależy – salon i część dzienna domu będą zlokalizowane od południa, a tym samym będzie tam panowało cudowne światło. Taki układ dodatkowo pozwala na aranżację zewnętrznej części wypoczynkowej wzdłuż całej nasłonecznionej elewacji. W czasie lata mamy wtedy dodatkową słoneczną przestrzeń na tarasie, przedłużenie salonu na świeżym powietrzu albo jadalnię „pod chmurką”. Co kto woli...

Działka z wjazdem od wschodu.

Jeśli wjazd na naszą działkę jest od strony wschodniej, dobrze jest wówczas dom zlokalizować jak najbliższej północnej granicy. Mamy wtedy możliwość zagospodarowania pięknego ogrodu, wyeksponowanego na południe i zachód.

Rada: Jeśli jesteśmy właścicielami takiej parceli, warto się zdecydować na projekt domu, gdzie od strony wschodniej lub południowej będzie kuchnia. Wówczas od wczesnego poranka do godzin południowych będą do niej docierały przyjemne promienie słoneczne. Strefa dzienna będzie doskonale oświetlona od południa do wieczora, gdyż okna będą wychodziły na zachód.

Działka z wjazdem od południa.

Jeśli natomiast mamy działkę z wjazdem od południa, musimy pamiętać o tym, że w tej sytuacji bardzo dobrze oświetlony dziennym światłem będzie front domu. Dlatego dobrze jest zdecydować się na taki projekt, który strefę dzienną będzie miał właśnie od frontu. Podobnie jak taras i strefę ogrodową. Dzięki temu zabiegowi w kuchni, jadalni i w salonie będziemy mieli piękne światło dzienne przez większość dnia. Przy takim układzie na tyłach domu znajdą się sypialnie oraz pomieszczenia gospodarcze.

Rada: W tym przypadku najlepiej będzie, jeśli garaż i inne pomieszczenia techniczne będą zlokalizowane na tyłach budynku i działki. Co prawda wydłużymy wówczas podjazd – ale jednocześnie zyskamy miejsce na słoneczny taras od frontu. Tutaj pozostaje jeszcze do rozwiązania kwestia „odgrodzenia” się od drogi dojazdowej, ale jesteśmy w stanie to zrobić, sadząc np. wysokie rośliny.

Działka z wjazdem od zachodu.

Jeśli mamy działkę z wjazdem od zachodu i usytuujemy wejście do domu od strony drogi wjazdowej, musimy tak rozmieścić pomieszczenia strefy dziennej, aby były jak najlepiej nasłonecznione – idealnie gdyby salon znajdował się po południowej stronie, a garaż i pomieszczenia gospodarcze – od strony północnej. Wówczas na bocznej elewacji można umieścić taras, który latem będzie mógł pełnić funkcję jadalni na świeżym powietrzu lub będzie naturalnym przedłużeniem salonu.

Rada: Przy takim ustawieniu domu względem stron świata dobrze jest wybrać dom z kuchnią po przeciwnej stronie od wejścia. Kuchnia będzie wtedy ulokowana od wschodu. Możemy wówczas liczyć na cudowne poranki pachnące kawą i pełne pierwszych promieni wstającego słońca.

Odległości zgodne z prawem

Aby prawidłowo usytuować dom na działce, należy wziąć pod uwagę trzy elementy: przepisy prawne, zorientowanie działki względem stron świata oraz analizę otoczenia (np. sąsiednie zabudowania, istniejącą infrastrukturę). Wszystkie najlepiej przedyskutować z biurem projektowym, w którym kupujemy projekt domu lub z architektem, który będzie dla nas wykonywał adaptację gotowego projektu domu. Jeśli chodzi o prawne aspekty dotyczące lokalizacji budynku na działce to można go wybudować:

4 m od granicy działki, w przypadku standardowej ściany budynku z drzwiami lub oknami;
w odległości 3 m od granicy działki, gdy dom jest zwrócony w stronę granicy ścianą bez otworów okiennych lub drzwiowych;
w przypadku, gdy działka graniczy z drogą publiczną – często lokalne przepisy narzucają większą odległość od drogi. Niektóre gminy narzucają również nieprzekraczalne lub obowiązujące linie zabudowy wzdłuż dróg. Taką informację znajdziemy w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego lub warunkach zabudowy (czyli popularnej WZ-ce);
w przypadku gdy działka graniczy z lasem lub innymi terenami o specjalnym przeznaczeniu przepisy mogą narzucać inne odległości od granicy działki terenu specjalnego. W takich wypadkach należy się skonsultować z np. z doradcą projektowym lub architektem adaptującym aby omówić indywidualne wymogi dla danej nieruchomości.

Powyższe wytyczne to jeszcze nie wszystko. Każdy projekt domu, każda bryła ma jeszcze dodatkowe ograniczenia w postaci np. tarasów czy ozdobnych murków. Takie poboczne elementy muszą być odsunięte 1,5 m od granicy działki i nie możemy o nich zapominać przy sytuowaniu naszego domu. Jeśli jesteśmy właścicielami działki, która jest wąską działką, czyli jej szerokość nie przekracza 16 m, wówczas możemy przysunąć się z budynkiem bliżej do granicy (1,5 m ścianą bez okien i drzwi) lub można wybudować w granicy działki). W każdej w tych sytuacji należy przeanalizować inne przepisy prawne.

Więcej o: