Płytki ceramiczne - alfabetyczny przewodnik

Przedstawiamy przewodnik po płytkach ceramicznych. Układ pojęć jest alfabetyczny, więc ich kolejność nie zawsze odpowiada ważności cech oraz właściwości istotnych przy ich zakupie i układaniu.

Antypoślizgowość

Ta cecha jest ważna w każdym pomieszczeniu, w którym posadzka może być zachlapana wodą, a więc w kuchni, łazience i wiatrołapie oraz na zewnątrz - na schodach. Producenci dbają o nasze bezpieczeństwo, oznaczając płytki symbolem od R9 do R13 (płytki poniżej R9 nie są antypoślizgowe). Symbole te odnoszą się do kąta nachylenia powierzchni z płytek polanych olejem, po której zsunie się człowiek w wymaganym przepisami obuwiu.

Antypoślizgowość zwiększają reliefy, czyli wypukłe wzory na całej powierzchni, albo ryfle - wypukłe lub wklęsłe elementy prostoliniowe przy jednej z krawędzi płytki. Płytki mogą być też pokryte szkliwem antypoślizgowym lub impregnatem.

Czytaj także:

Jak połączyć podłogę drewnianą z płytkami ceramicznymi

Cięcie płytek

Zwykle bywa konieczne, ponieważ rzadko kiedy udaje się tak dobrać format płytek, by wymiar ściany lub podłogi - zarówno szerokość, jaki długość - był ich dokładną wielokrotnością.

O ile stosunkowo miękką glazurę można nacinać nożem szklarskim i łamać podobnie jak szkło, to w ten sposób nie da się przeciąć twardych płytek gresu i terakoty. Używa się do tego przecinarki lub specjalnej maszynki, która najpierw zarysowuje powierzchnię płytki, a potem łamie ją wzdłuż nacięcia. Do przycinania dużych płytek i do wycinania prostokątnych otworów dopasowanych do gniazdek lub wyłączników lepiej jest używać piły tnącej na mokro. Ma ona diamentowe ostrze i nastawną prowadnicę, która zapewnia dużą dokładność cięcia.

By w płytce wykonać okrągłe lub półokrągłe nacięcia, odpowiednim wiertłem (węglowym lub wolframowym) robi się otwory przy wyznaczonym obwodzie. Następnie szczypcami do ceramiki delikatnie wyłamuje się niepotrzebną część płytki, a nierówne brzegi spiłowuje. Dużo łatwiej jest jednak okrągłe nacięcia wykonać wiertarką z odpowiednim frezem.

Cotto

Są to płytki podłogowe o grubości 15-25 mm. Formuje się je ręcznie z czystej gliny z rejonów Morza Śródziemnego i Ameryki Środkowej. Kolorystyka takich płytek (czerwienie, brązy), nierówne brzegi, spękania i zarysowania nieszkliwionej, matowej powierzchni sprawiają, że idealnie wpisują się one we wnętrza rustykalne. W odróżnieniu od płytek szkliwionych cotto z upływem czasu zyskują swoistą patynę, dodającą podłodze wiele uroku.

Format

Inaczej wymiar płytek. Decyduje przede wszystkim o wyglądzie powierzchni, ale też o rodzaju zapraw użytych do jej klejenia i spoinowania oraz o tym, jak długo potrwają prace. Wydawać by się mogło, że duże elementy układa się łatwiej i szybciej niż mniejsze, tymczasem przy układaniu wymagają one większej staranności i dokładności. W rezultacie prace posuwają się wolniej.

Informację o wymiarze płytek producenci zamieszczają na kartonach. Trzeba przy tym uważać: wymiar nominalny podany w centymetrach określa ogólny format płytek i zwykle różni się od podawanego w milimetrach wymiaru rzeczywistego (roboczego), zgodnego z tabelą kalibracji danego producenta.

Glazura

To płytki wykonane w technologii wypalania plastra ceramicznego (czerepu) i jego glazurowania (pokrywania szkliwem) w oddzielnym procesie. Inaczej mówiąc, jest to cegła polana lakierem. Szkliwo, które pokrywa glazurę, z reguły jest mało odporne na ścieranie, dlatego stosuje się ją wyłącznie na ściany. Oprócz tego takie płytki są miękkie (przez to łatwe w obróbce) i mają dużą nasiąkliwość - 10-20%.

Gres

Ten rodzaj płytek ściennych i podłogowych ma grubość 6-30 mm. Wytwarza się je z mieszanki naturalnych surowców: glin, kaolinu, skaleni, piasku kwarcowego oraz barwników mineralnych. Po wymieszaniu tych składników płytki formuje się na prasach o bardzo dużej sile nacisku, a następnie wypala w temperaturze powyżej 1200°.

Powierzchnia gresu może być nieszkliwiona lub szkliwiona, a przy tym fakturowana i ozdabiana w najróżniejszy sposób. Spośród wszystkich rodzajów płytek ceramicznych gres jest dostępny w największej palecie kolorów i wzorów. Doskonale imituje kamienie naturalne, drewno i blachę.

Gruntowanie podłoża

Polega na nałożeniu środka gruntującego, który zmniejsza chłonność i poprawia przyczepność podłoża. Jeśli nie mamy pewności, że podłoże zostało zagruntowane, lepiej zabezpieczyć je ponownie. W przeciwnym razie klej nie będzie się dobrze trzymał, co może być przyczyną odpadania nowej okładziny.

Klasa ścieralności

Określa się ją dla płytek szkliwionych według metody PEI. Im jest wyższa, tym wolniej ściera się powierzchnia płytek. Parametr ten powinno się dobierać do intensywności użytkowania posadzki. Jeśli w pomieszczeniu chodzimy boso lub w kapciach, wystarczy I klasa ścieralności. W łazience potrzebna będzie II, a w przedsionku, holu oraz kuchni - III lub IV klasa ścieralności. Na opakowaniu ścieralność oznacza się takim oto piktogramem.

Kaliber

Jest to rzeczywisty format w zawężonym przedziale wymiarowym, oznaczony w milimetrach. Każda fabryka ma swój indywidualny system oznaczania, który jest nadrukowany na paczkach z płytkami. Kaliber może więc być wyrażony liczbami (1, 2, 3...) albo literami (A, B, C...). Lepiej nie kupować płytek, które nie mają kalibracji. Ich wymiary mogą się znacznie różnić (dla płytek 300×300 mm - nawet do 5 mm).

Klejenie do podłoża

Pod okładziną nie może być przestrzeni niewypełnionej zaprawą klejącą - nanosi się ją na ścianę lub podłogę gładką stroną pacy, a później przeczesuje stroną ząbkowaną (zobacz zdjęcie). Dodatkowo zaprawą pokrywa się spodnią stronę płytek. Po przyłożeniu płytek do ściany - szczególnie wielkoformatowych - należy je mocno docisnąć, by usunąć ewentualne pęcherze powietrza (zobacz zdjęcie). Nie jest to konieczne na podłodze - już przy niewielkim przesunięciu płytki zaprawa wypełnia przestrzeń pod nią.

Ważna jest też kolejność układania płytek: najpierw mocuje się je na ścianach (zwykle od dołu do góry, choć są zaprawy pozwalające na montaż od góry do dołu), a dopiero później na podłodze (zaczynając od najbardziej eksponowanego miejsca). Dzięki temu, gdy podczas układania na ścianie płytka spadnie, nie uszkodzi posadzki.

Masy do spoinowania

Rodzaj elastycznych silikonów. Wypełnia się nimi spoiny dylatacyjne oraz miejsca, w których płytki mogą się odkształcać, na przykład narożniki ścian.

Nasiąkliwość

Określa stopień chłonności płytek - dla ściennych wynosi około 10%, dla podłogowych - 3-6%. Niską nasiąkliwość zapewnia płytkom mała porowatość, a dodatkowo warstwa szkliwa lub impregnacja po ułożeniu. Na opakowaniu nasiąkliwość oznacza się takim piktogramem.

Odcień

Zwany też tonacją płytek - to barwa charakteryzująca daną ich partię. Uzyskanie w toku produkcji wszystkich płytek o jednakowym odcieniu jest praktycznie niemożliwe. Odcienie w jednej kolekcji stanowią akceptowalne odstępstwa kolorystyczne, nie zmieniające charakteru płytki. Dlatego by ułatwić dokupienie płytek o takim samym lub podobnym odcieniu, producenci podają na opakowaniu ich odcień.

Odporność na plamienie

Wynika ze struktury płytek i gładkości ich powierzchni. Im jest większa (wyraża się ją w skali od 1 do 5), tym łatwiej okładzinę utrzymać w czystości. To cecha ważna szczególnie w kuchni i łazience, ponieważ w tych pomieszczeniach najczęściej używa się silnie działających detergentów i plamiących produktów. Płytki mało odporne na plamienie (dotyczy to płytek polerowanych), warto po ułożeniu zaimpregnować. Na opakowaniu odporność na plamienie oznacza się takim piktogramem.

Podłoże pod płytki

Wymaga starannego przygotowania. Musi być równe, mocne i czyste. Podczas remontu najlepiej zdecydować się na usunięcie starego wykończenia ścian i podłóg - choć podnosi to koszty i wydłuża czas trwania prac. Dzięki temu jednak zyskamy pewność, że nowa okładzina nie odpadnie od podłoża. Po skuciu zniszczonych płytek ceramicznych, lastryka lub zdjęciu parkietu, trzeba wyrównać podłoże zaprawami. Można też ułożyć na nim wodoodporne płyty gipsowo-kartonowe (zobacz zdjęcie), gipsowo-włóknowe albo płyty OSB (zobacz zdjęcie).

Położenie nowych płytek ceramicznych nie musi jednak wiązać się ze zrywaniem starego wykończenia. Nowe płytki można ułożyć na starych (zobacz zdjęcie), lastryku, a nawet na drewnie. Eliminuje to konieczność kucia i uwalnia od problemu, co zrobić z gruzem - dzięki czemu znacznie skraca się czas remontu. By można było zastosować takie rozwiązanie, stare warstwy wykończeniowe muszą być mocno związane z nośnym podłożem. W przeciwnym razie nowa okładzina mogłaby się odspajać - bo choć klej trwale połączy ją ze starą, to nie z ukrytym pod nią podłożem. Trzeba też pamiętać, że jeśli nowa okładzina podłogi będzie ułożona na starej, poziom podniesie się o około 2 cm. O grubość okładziny z warstwą kleju zmniejszy się też odległość między ścianami.

Rektyfikacja

Docięcie krawędzi płytek na określony wymiar, zwykle z dokładnością do 0,2 mm. Dzięki temu płytki rektyfikowane (zobacz zdjęcie) można ułożyć, stosując spoiny o bardzo małej szerokości (min. 1 mm) oraz łącząc formaty w obrębie kolekcji przy zachowaniu tej samej szerokości fugi.

Spoina

Popularnie nazywana fugą - to wypełnienie szczeliny między płytkami, które umożliwia im odkształcanie się pod wpływem naprężeń termicznych i konstrukcyjnych podłoża. Wprawdzie swobodne odkształcanie się płytek zapewniłoby pozostawienie pustej szczeliny między nimi, ale wtedy pomiędzy płytki dostawałyby się woda i brud.

Szerokość spoin musi być dostosowana nie tylko do upodobań użytkownika, ale przede wszystkim do wymiarów płytek i różnic temperatury w pomieszczeniu. Im są one większe, tym szersze powinny być spoiny. Choć nie ma jednej uniwersalnej recepty, która określa szerokość fug, to ogólnie przyjmuje się dla mozaiki - 1 mm, płytek średnich - 3-5 mm, a dla płytek wielkoformatowych - 7-10 mm. Podczas układania zachowanie tej samej szerokości spoin ułatwiają krzyżyki dystansowe.

Spoinowanie

Wypełnianie szczelin między płytkami. Można do niego przystąpić dopiero po stwardnieniu zaprawy klejowej, ponieważ spoiny utrudniają wysychanie zaprawy klejowej. Fugowanie można więc rozpocząć - zależnie od użytych materiałów - po 6-48 godzinach. Wtedy należy odpowiednio przygotować spoiny: z przestrzeni między płytkami usuwa się krzyżyki montażowe (zobacz zdjęcie) i resztki kleju (zobacz zdjęcie), a krawędzie płytek zwilża wodą.

Jeżeli okładzinę wykonuje się z płytek nieszkliwionych, o szorstkiej albo porowatej powierzchni, to jest to dobry moment na sprawdzenie, czy zaprawa nie przebarwi płytek. Jeśli zostawia ona na nich niezmywalne plamy, wykończenie warto przed spoinowaniem zagruntować odpowiednim preparatem.

Zaprawa do spoinowania płytek podłogowych powinna mieć konsystencję półpłynną, do ściennych - gęstoplastyczną, która nie wypłynie ze spoin. Dlatego podczas rozrabiania zaprawy należy dodać tyle wody, ile zaleca producent. Nadmiar wody powoduje różnice kolorystyczne, kruchość fugi, jej pękanie i zmniejszenie twardości.

Rozrobioną zaprawę nakłada się szpachelką lub pacą, rozprowadzając ją najpierw ruchem ukośnym (zobacz zdjęcie), a potem prostopadłym do jednej z krawędzi płytek. Masę należy zużyć w ciągu 30-60 minut od przygotowania. Po zgarnięciu nadmiaru zaprawy powierzchnię płytek czyści się, a po przeschnięciu spoin (10-15 minutach) nadaje się im kształt. Aby uniknąć różnych odcieni spoiny, kolorowe fugi należy czyścić gąbką o takiej samej wilgotności i z taką samą intensywnością oraz wygładzać je w tym samym czasie. Dotyczy to przede wszystkim zapraw o bardzo intensywnych barwach.

Po zakończeniu prac płytki przeciera się lekko wilgotną gąbką, uważając przy tym, by nie wymyć świeżej fugi. Zaprawa lepiej zwiąże, jeśli w ciągu kilku pierwszych dni będzie lekko zwilżana wodą.

Terakota

Trochę już historyczna nazwa odnosząca się do płytek kamionkowych, najczęściej pokrytych szkliwem. Mocno spieczone tworzywo, z którego uzyskuje się terakotę, charakteryzuje się niską nasiąkliwością oraz odpornością na działanie silnych roztworów kwasów i zasad. Terakota jest bardziej krucha od gresu, a zatem mniej odporna na uderzenia. Dziś najczęściej używana jako płytka podłogowa.

Twardość

Decyduje o odporności płytki na zarysowania. Twardość określa się wartościami liczbowymi od 1 do 10 w skali Mohsa. W warunkach domowych wystarczy wartość 5-6. Trzeba pamiętać, że im twardsze są płytki, tym trudniej się je przycina. Na opakowaniu trwałość oznacza się takim piktogramem.

Zaprawy do klejenia

Najpopularniejsze są uniwersalne zaprawy cementowe przeznaczone do rozrabiania wodą. Nadają się do większości okładzin ściennych i podłogowych. Czas ich wiązania wynosi przeciętnie 6 godzin. Na równe podłoża wystarczą zaprawy cienkowarstwowe, zaś do podłoży nierównych oraz do mocowania płytek o wysoko profilowanym spodzie używa się zapraw grubowarstwowych (zobacz zdjęcie).

Na starych okładzinach oraz na ogrzewaniu podłogowym (zobacz zdjęcie) powinno się stosować zaprawy o zwiększonej elastyczności i przyczepności. By sprawdzić trafność zastosowanej zaprawy na starym podłożu, należy przed wykonaniem okładziny przykleić w kilku miejscach pojedyncze płytki i zerwać je po kilku dniach.

Czas trwania remontu znacznie skrócą zaprawy szybkoschnące, które twardnieją już po 4 godzinach.

Niektóre zaprawy są też przeznaczone specjalnie do rodzaju okładziny. Wynika to z różnic pomiędzy poszczególnymi płytkami. Kleje do gresu umożliwiają przyklejanie dużych i ciężkich płyt bez ryzyka ich osuwania się ze ścian. Mają też wydłużony czas korygowania położenia płytek, co ułatwia precyzyjne ustawienie elementów.

Zaprawy do spoinowania

Dobiera się je stosownie do przewidywanych warunków eksploatacji, kleju użytego do mocowania okładziny ceramicznej oraz szerokości spoiny.

Ze względów użytkowych nie zaleca się stosować na posadzkach zapraw do fugowania o jasnych barwach. Narażone na silne zabrudzenia prędzej czy później nabiorą szaroburego odcienia.

Przy doborze fugi musimy zwracać uwagę na rodzaj zastosowanego do okładzin kleju. Gdy stosuje się kleje trwale elastyczne, spoina także powinna charakteryzować się podobnymi własnościami. Użycie w takich miejscach tańszych, sztywnych fug, może spowodować ich pękanie.