"Sposoby widzenia": nowa wystawa stała w Muzeum Sztuki w Łodzi

Panorama sztuki XX i XXI wieku

„Sposoby widzenia” to przekrojowa wystawa, która w wyjątkowy sposób prezentuje sztukę XX i XXI wieku. Ekspozycja stanowi wielowątkową opowieść nie tylko o samych dziełach, ale także o Muzeum Sztuki w Łodzi jako instytucji awangardowej – miejscu dialogu, eksperymentu i solidarności artystycznej.

Kolekcja, na której oparta jest wystawa, uchodzi za jedną z najważniejszych w Europie. Zgromadzone prace tworzą panoramę najważniejszych zjawisk artystycznych ubiegłego stulecia i współczesności. Wystawa pokazuje też, jak muzeum – powołane w latach 30. XX wieku przez samych artystów – od początku było centrum europejskiej awangardy.

– To jeden z najważniejszych polskich projektów muzealnych o zasięgu międzynarodowym w 2025 roku. „Sposoby widzenia” łączą tradycje awangardy z aktualną debatą o sposobach prezentowania sztuki i roli percepcji – podkreśla Daniel Muzyczuk, dyrektor Muzeum Sztuki w Łodzi. – Pokazujemy kolekcję w ujęciu panoramicznym i przekrojowym, najszerszym w Polsce.

Widzenie jako temat sztuki

Motywem przewodnim wystawy jest fenomen widzenia – zarówno jako biologicznej funkcji, jak i aktu kulturowego oraz politycznego. Ekspozycja została podzielona na trzynaście rozdziałów tematycznych, w których sztuka ukazana jest jako narzędzie poznania, refleksji i stawiania pytań o to, jak i dlaczego patrzymy.

Zamiast chronologii, kuratorzy postawili na problemowe ujęcie tematu. Poszczególne części wystawy eksplorują relacje między wzrokiem a pamięcią, społeczne konteksty patrzenia, percepcję jako formę wiedzy i narzędzie oporu, a także tożsamość, cielesność i zmysłowe doświadczanie rzeczywistości.

Nazwy rozdziałów – takie jak „Opis zdjęcia”, „Portret wielokrotny”, „Koło przyspieszenia”, „Superobiekty” czy „Spojrzenie jest mostem” – pochodzą z tytułów dzieł prezentowanych na wystawie. Wśród mediów obecnych w ekspozycji znajdują się malarstwo, rzeźba, instalacja, film, fotografia, performance, obiekty dźwiękowe i działania konceptualne.

Inspiracje Bergera i Strzemińskiego

Tytuł „Sposoby widzenia” nawiązuje do słynnego programu telewizyjnego i książki Johna Bergera, a także do „Teorii widzenia” Władysława Strzemińskiego. To właśnie Strzemiński – współtwórca łódzkiego muzeum – był jednym z tych, którzy rozumieli, że patrzenie nigdy nie jest neutralne. Każdy akt widzenia jest uwarunkowany kulturowo, historycznie i emocjonalnie.

Wystawa nie ma jednak na celu ilustracji teorii, lecz pokazanie, jak wiele istnieje artystycznych sposobów reprezentowania, odczuwania i rozumienia rzeczywistości.

– Zawarte w tytule wystawy „sposoby widzenia” odzwierciedlają kalejdoskop praktyk i postaw artystek i artystów na przestrzeni ostatniego wieku – mówi Franciszek Smoręda z zespołu kuratorskiego. – Podważają one nieomylność pierwszego spojrzenia i pokazują, że proces patrzenia to coś więcej niż bierne postrzeganie świata.

Program publiczny i towarzyszące wydarzenia

Otwarciu „Sposobów widzenia” towarzyszy rozbudowany program publiczny – oprowadzania kuratorskie i gościnne, warsztaty rodzinne i edukacyjne, program szkolny „Laboratoria widzenia”, a także program mentorski „Sposoby tworzenia” dla półprofesjonalistów. Nie zabraknie także działań performatywnych, muzycznych i międzynarodowych spotkań dyskusyjnych.

Dodatkowo ukażą się dwie publikacje towarzyszące wystawie: albumowy katalog z esejami Mieke Bal i Łukasza Zaremby, oraz antologia tekstów artystów o widzeniu, percepcji i współtworzeniu sensów.

Wystawa pełna gwiazd światowej i polskiej sztuki

Na wystawie zobaczymy prace zarówno klasyków awangardy, jak i współczesnych twórców. Wśród artystów i artystek znajdą się m.in.: Jankel Adler, Josef Albers, Jean Arp, Joseph Beuys, Max Ernst, Katarzyna Kobro, Władysław Strzemiński, Alina Szapocznikow, Andrzej Wróblewski, Paul Klee, a także przedstawiciele współczesnej sceny, tacy jak Lita Albuquerque, Wojciech Bąkowski, Agnieszka Polska, Joanna Rajkowska, Bridget Riley, IRWIN, Natalia LL, Zuzanna Janin, Łódź Kaliska, Haegue Yang czy Liliana Zeic.

Weekend otwarcia – performanse, koncerty i nagrody

• Uroczyste otwarcie wystawy odbędzie się w piątek, 17 października 2025 roku o godz. 18.00 w ms² przy ul. Ogrodowej 19. Wydarzeniu towarzyszyć będą performanse Cezarego Bodzianowskiego i Anny Rimmel, a wieczór zakończy koncert Antona Lukoszevieze – wiolonczelisty, kompozytora i twórcy interdyscyplinarnego, który zaprezentuje projekt inspirowany twórczością Strzemińskiego. Noc zamknie DJ set Daisy Cutter, warszawskiej artystki dźwięku.
• W sobotę, 18 października, o godz. 15.00 odbędzie się pierwsze oprowadzanie kuratorskie, a o 17.00 w Kamienicy Hilarego Majewskiego – performans Ewy Zarzyckiej, laureatki Nagrody im. Katarzyny Kobro 2024. Kulminacją dnia będzie wręczenie tegorocznej Nagrody im. Katarzyny Kobro – wyjątkowego wyróżnienia przyznawanego przez środowisko artystyczne za postawy eksperymentalne i zaangażowane. Gala rozpocznie się o 18.30, a o 19.30 odbędzie się koncert Gary Gwadera, solowego projektu Piotra Gwadery – kompozytora i improwizatora z Łodzi.
• Niedziela, 19 października, upłynie pod znakiem wernisażu dla dzieci. O 12.30 najmłodsi staną się głównymi gośćmi muzeum – wezmą udział w zabawnym oprowadzaniu, grach i niespodziankach przygotowanych specjalnie dla nich. Na zakończenie przewidziano słodką atrakcję. O 14.00 wystawę oprowadzą kuratorzy w towarzystwie tłumacza PJM.

Nowy rozdział w historii Muzeum Sztuki w Łodzi

„Sposoby widzenia” to nie tylko nowa ekspozycja, lecz także nowy rozdział w historii miejsca, które od blisko stu lat inspiruje, edukuje i prowokuje do myślenia o sztuce w sposób otwarty i odważny.

• Zespół kuratorski: Jakub Gawkowski, Daniel Muzyczuk, Paweł Polit, Katarzyna Różniak-Szabelska, Franciszek Smoręda
• Koordynacja wystawy: Martyna Dec, Ewelina Strynowicz
• Centrum Muzeologiczne: Wanda Janakiewicz, Natalia Słaboń
• Architektura: Maciej Siuda Pracownia (Adrianna Gruszka, Maciej Siuda)
• Koordynacja wydawnicza: Agata Dzirba, Matylda Makowska, Izabela Wojtyczka
• Identyfikacja wizualna: Kaja Kusztra
• Mecenas: Fundacja Rodziny Staraków

Patronat honorowy nad wystawą objęły Marta Cienkowska, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Joanna Skrzydlewska, Marszałkini Województwa Łódzkiego.