Dachówki ceramiczne

Wbrew powszechnej opinii pokrycie ceramiczne nie wymaga szczególnych rozwiązań konstrukcji dachowej. W porównaniu z "lekkimi" pokryciami na więźbę dachową pod dachówkę potrzeba nie tak wiele więcej drewna jakby się mogło wydawać. Najbardziej niekorzystne (czyli największe) obciążenia, jakie działają na dach, nie pochodzą od pokrycia czy też innych warstw dachu (obciążenia stałe), lecz są to siły spowodowane działaniem wiatru i śniegu (tzw. obciążenia zmienne).

Inna sprawa, że obecnie projektowane więźby mają zwykle krokwie o takim przekroju, by zmieściła się między nimi odpowiednio gruba warstwa materiału termoizolacyjnego (15-20 cm). Może się zatem okazać, że wykonana zgodnie z tym zaleceniem więźba pod pokrycie "lekkie", będzie odpowiednia również pod dachówki ceramiczne. Oczywiście planowaną zmianę pokrycia dachowego na cięższe należy zawsze skonsultować z projektantem.

Co pod dachówki

Pod pokrycie z dachówek nie potrzeba deskowania, niezbędne jest jednak ułożenie na krokwiach folii wysokoparoprzepuszczalnej lub - lepiej - nowoczesnej membrany dachowej. Nie przepuszczają one wody z ewentualnych nieszczelności pokrycia, ale przepuszczają parę wodną, która może przedostawać się z wewnątrz pomieszczeń. Po ułożeniu membrany lub folii przygotowuje się ruszt (inaczej - ołatowanie), składający się z wzajemnie prostopadłych listew - kontrłat i łat, na którym to ruszcie można już układać dachówki. Kontrłaty trzeba zamocować wzdłuż krokwi, aby nie utrudniały spływania wody, którą silny wiatr może wdmuchiwać pod dachówki. Do tak ułożonych kontrłat przybija się łaty - równolegle do okapu i kalenicy dachu. Dachówki mają na spodzie wyprofilowane uchwyty, dzięki którym utrzymują się na łatach. Kolejny rząd dachówek dociska poprzedni i osłania miejsca mocowania.

Jak mocuje się dachówki

Sposób mocowania dachówek ceramicznych zależy od ich rodzaju:

Karpiówki - to płaskie dachówki, znane od 5 tys. lat. Nazwa ich pochodzi od kształtu przypominającego łuski karpia. Najpopularniejsze obecnie są karpiówki półokrągłe, ale istnieją też inne kształty (np. proste, sześciokątne, segmentowe, łukowe). Nie mają zamków; na łatach mocuje się je dzięki zaczepom na dolnej powierzchni, a jeśli zamiast zaczepów są otwory, dachówki przybija się do łat. Karpiówki można układać na dwa sposoby: w łuskę (każdy rząd dachówek wisi na pojedynczej łacie) lub w koronkę (na jednej łacie wiszą dwa rzędy dachówek, przesunięte względem siebie o połowę szerokości dachówki).

Zakładkowe - mają od spodu zaczepy, które zahacza się o łaty, a na bokach i od strony czoła - specjalnie wyprofilowane zamki, które podczas układania dachówek na dachu wzajemnie się zazębiają. Zamki ułatwiają układanie na sobie dachówek i poprawiają szczelność pokrycia. W zamkach są zazwyczaj pewne luzy, pozwalające na regulację rozstawu dachówek, dlatego ich zużycie jest zmienne i zależy od wielkości tolerancji zamków. Korzystne jest stosowanie dachówek z dużą tolerancją na zamkach - zwłaszcza, gdy więźba została wykonana z niesezonowanego drewna i będzie "pracować", a dach jest skomplikowany, z dużą liczbą płaszczyzn, lukarn i innych "atrakcji" (takie dachy lepiej też wyglądają pokryte małymi dachówkami). Do grupy dachówek zakładkowych należą między innymi renesansowe, marsylki, romańskie (inaczej śródziemnomorskie, greckie lub toskańskie).

Tradycyjne, bez zamków:

- esówki (czyli holenderki). Mają charakterystyczny przekrój, przypominający literę S. Tradycyjne esówki nie mają zamków, tylko wyprofilowane zaczepy, które zahacza się na łatach; jednak są też dostępne nowoczesne esówki z zamkami;

- mnich-mniszka. Do układania parami - na wklęsłe mniszki układa się wypukłe mnichy, które do łat mocuje się klamrami lub drutem. Pokrycie takie jest mniej szczelne niż z dachówek zakładkowych, jest też ciężkie i niestety dość drogie. Najczęściej stosuje się je do renowacji obiektów zabytkowych.

Kąt nachylenia połaci

Minimalny zalecany kąt nachylenia połaci zależy od tego, jaki rodzaj dachówki wybierzemy (tabela 1). Informację o tym znajdziemy w kartach technicznych producentów. Jednak uwaga: nie znaczy to, że wybranej dachówki nie będzie można ułożyć na dachu o nieco mniejszym spadku - ów minimalny kąt nachylenia określa, na jakim dachu mogą być układane bez żadnych dodatkowych zabezpieczeń.

Tabela 1. Rodzaje dachówek a nachylenie połaci dachu

	Rodzaj dachówki	Dopuszczalny minimalny kąt nachylenia połaci
	Karpiówka	30°
	Zakładkowa	22-30°
	Esówka	40°
	Mnich-mniszka	40°

Na dachu nad poddaszem użytkowym powinna być ułożona folia lub membrana wysokoparoprzepuszczalna. Jeśli jednak połacie dachu mają mniejsze nachylenie niż podane w karcie technicznej dachówki, zamiast folii lub membrany należy zastosować sztywne poszycie szczelnie przykryte papą. Wtedy dachówki można będzie układać na dachu o spadku 10° lub nawet mniejszym.

W kartach technicznych podane są również maksymalne nachylenia połaci, przy których wystarcza standardowe mocowanie dachówek spinkami. Minimalna liczba mocowań na 1 m2 powierzchni dachu zależy m.in. od takich czynników jak: kąt dachu, rodzaj dachówki, strefa wiatrowa, wysokość kalenicy. Średnio zakłada się 5-6 spinek na 1 m2 połaci. Niezależnie od tego należy mocować wszystkie dachówki: szczytowe, okapowe, kalenicowe (czyli w obrysie dachu), a także gąsiory, jak również dachówki przy elementach przecinających połać dachu (okna połaciowe, kominy, kosze, wole oczka itp.)

Na dachach o nachyleniu powyżej 65o należy mocować mechanicznie każdą dachówkę.

Wykończenia dachówek

Najważniejszy surowiec potrzebny do wyrobu dachówek ceramicznych to glina o bardzo małej zawartości margla. Do przygotowanej z niej masy dodaje się jeszcze "uszlachetniaczy", poprawiających jakość (np. kwarc, mączka ceglana). Od rodzaju gliny, dodatków i substancji nanoszonych na ich powierzchnię przed wypalaniem, zależy kolor dachówek.

Naturalne. Dachówki w kolorze naturalnym są przeważnie ceglastoczerwone; barwę taką nadają im zawarte w glinie związki żelaza. Inne naturalne kolory to odcienie żółci i szarości. Uzyskanie innych kolorów niż naturalne wymaga angobowania lub glazurowania.

Angobowane. Angobowanie polega na powlekaniu dachówek przed wypalaniem barwioną gliną z dodatkami uszlachetniającymi (tzw. szlachetną glinką). Angobowane dachówki są gładsze i odporniejsze na zabrudzenia niż naturalne, mają też więcej kolorów (najpopularniejsze to odcienie czerwieni i brązu, ale są też antracytowe, czarne, zielone; można też - stosując dwa rodzaje angoby - otrzymywać dachówki cieniowane; są także angoby bezbarwne, pełniące jedynie funkcję ochronną). Dachówki z angobą szlachetną (z większą zawartością kwarcu) są bardziej błyszczące niż te z angobą zwykłą.

Najtańsze dachówki angobowane są ok. 10-15% droższe od dachówek naturalnych. Za najtańsze dachówki z angobą szlachetną trzeba zapłacić ok. 30% więcej niż za naturalne.

Szkliwione, czyli glazurowane. Szkliwienie polega na pokryciu wysuszonej dachówki szkliwem i jej wypaleniu. Glazura - w porównaniu z angobą - ma więcej domieszek szklanych, które nadają dachówkom silniejszy połysk. Może być bezbarwna (nie zmienia naturalnej barwy, ale ją pogłębia i nadaje połysk) lub kolorowa (oprócz typowych kolorów "dachówkowych" dachówki szkliwione bywają - podobnie jak angobowane - niebieskie, granatowe czy czarne). Dachówki szkliwione są jeszcze odporniejsze na wilgoć i zabrudzenia niż angobowane. Są droższe od naturalnych o 70-100%.

Ile będzie kosztować pokrycie

Zużycie dachówek zależy w dużym stopniu od ich rodzaju, dlatego nie warto porównywać bezpośrednio ich cen, lecz jedynie koszt gotowego pokrycia. Miarodajne jest porównywanie dla różnych dachówek pełnego kosztu pokrycia, z uwzględnieniem nie tylko kosztu dachówek podstawowych, lecz także następujących danych:

- liczby potrzebnych dachówek kształtowych, systemowych i gąsiorów;

- ilości niezbędnego asortymentu dodatkowego, takiego jak spinki, klamry, uchwyty, taśmy, uszczelnienia itp;

- w całości obróbek blacharskich;

- liczby okien połaciowych;

- strat montażowych (związanych z cięciem dachówek);

- akcesoriów przeciwśnieżnych (płotki, drabinki, bale, rozpruwacze śniegu) oraz ułatwiających poruszanie się po dachu (ławy i stopnie kominiarskie);

- dla chętnych - ozdób kalenicowych (np. figury zwierząt);

- wynagrodzenia dla dekarza - będzie zależeć od rodzaju dachówki i stopnia skomplikowania dachu, warto więc uzgodnić je z wykonawcą jeszcze przed zakupem pokrycia. Uwaga: kontakt z wykonawcą pomoże też uwiarygodnić kosztorys przygotowany przez sprzedawcę. Tylko dekarz zauważy bowiem wszystkie szczegóły, które mogą wpłynąć na cenę.

Konserwacja dachówek

Naprawa uszkodzonej dachówki nie jest trudna; wystarczy po prostu ją wymienić na nową. Możliwe jest nawet zdjęcie dachówek z całego dachu, oczyszczenie ich i ponowne ułożenie na łatach. Takie rozwiązanie stosuje się na przykład wtedy, gdy więźba jest bardzo stara i wymaga wymiany. W praktyce dachówki czyści się na dachu, na przykład podczas okresowego przeglądu dachu, za pomocą myjki wysokociśnieniowej.

W dłuższej eksploatacji dachówki ceramiczne nie przysparzają zbytnich kłopotów - nawet te niczym niepowlekane długo utrzymują kolor (z czasem ciemnieją, czyli patynują się); jeszcze lepiej sprawują się te powlekane angobą lub glazurowane.

Najczęstszy problem związany z eksploatacją pokrycia z dachówek to pojawianie się na nim mchów i porostów. Często związane jest to z niewłaściwym wykonaniem wentylacji przestrzeni między dachówkami a folią dachową lub deskowaniem i papą. Mchy i porosty najczęściej mogą się pojawić w osłoniętych, zacienionych miejscach, od strony północnej, na dachach usytuowanych w lasach lub terenach zadrzewionych o dużym zawilgoceniu. Trzeba tutaj nadmienić, że proces ten nie zachodzi tylko na pokryciach ceramicznych, ale również na innych rodzajach pokryć dachowych (np. dachówkach betonowych, blachodachówkach, gontach papowych), wszędzie tam, gdzie są sprzyjające ku temu warunki. Na szczęście, szkodliwość tych mikroorganizmów dla funkcjonowania i trwałości pokryć dachowych nie jest duża.

Dach można w pewien sposób zabezpieczać przed mchem, na przykład bezbarwnym impregnatem. Producenci dachówek ceramicznych przestrzegają jednak przed pochopnym ich stosowaniem - nieodpowiednie mogą przynieść więcej szkody niż pożytku. Innym sposobem jest montowanie na dachu miedzianych taśm (woda deszczowa z jonami miedzi niszczy mech). Dachówki już porośnięte mchem zmywa się wodą i czyści specjalnymi preparatami.

Jak z gwarancją dachówek ceramicznych?

Dachówki ceramiczne są sprzedawane na paletach i zabezpieczone folią. Kupując je, nie można zatem obejrzeć każdej sztuki, dlatego warto dowiedzieć się o tryb reklamowania uszkodzonych lub wadliwych. Długość gwarancji nie jest najistotniejsza: ważniejsza jest pewność, że producent będzie ją respektować. A z tym bywa różnie; dlatego dachówki warto kupować u sprawdzonych, znanych producentów.

Zapisz się na NEWSLETTER. Co tydzień najnowsze wiadomości o budowie, remoncie i wykańczaniu wnętrz w Twojej poczcie e-mail: Zobacz przykład

>