Okucia okienne

Wybierając okna, zwykle najwięcej uwagi poświęcamy ich wyglądowi. Czasem tylko sprawdzamy takie parametry, jak szczelność, izolacyjność akustyczną czy termiczną. Tym, czy okna mają trwałe i niezawodnie działające okucia, interesujemy się najmniej. Tymczasem bez takich okuć na nic by się zdały nawet najlepsze profile i oszklenie. Współczesne okucia umożliwiają zresztą nie tylko otwieranie skrzydeł na rozmaite sposoby, ale też pełnią wiele innych funkcji, dzięki czemu obsługę okien można w najdrobniejszych szczegółach dopasować do własnych potrzeb. Zanim kupi się okna, warto zatem znać najważniejsze rozwiązania techniczne oferowane przez producentów okuć, a porównując ich oferty - sprawdzić, jakie okucia są standardowym wyposażeniem okien, a za jakie trzeba będzie dopłacić. Elementy dodatkowe możemy dokupić nawet po kilku latach, bo okucia w wersji standardowej są przystosowane do ich montażu.

W komplecie z oknem

Bardzo wysokie wymagania stawiane obecnie oknom sprawiają, że w ich produkcji konieczna jest specjalizacja. Dlatego też producenci okien składają je zazwyczaj z elementów pochodzących od innych wytwórców, z których jedni specjalizują się w produkcji profili, inni - szyb, a jeszcze inni - okuć czy uszczelek. Okucia jednego wytwórcy można zatem spotkać w oknach wielu firm. Jeśli są one dobrej marki, zwykle jest to podkreślane, ponieważ świadczy o dobrej jakości okien. Kupujący je otrzymuje często osobną gwarancję na okucia.

Chociaż produkcją okuć zajmują się różne firmy, ich konstrukcja i funkcje są zbliżone. We współczesnych oknach montuje się bowiem wyłącznie wewnętrzne okucia obwiedniowe, czyli inaczej: obwodowe; nazywane tak, bo są montowane na całym obwodzie skrzydła wewnątrz ramy. Zapewniają one oknom szczelność, bo po zamknięciu skrzydła dokładnie dociskają je do ościeżnicy i mocują w kilku miejscach na obwodzie, a jeśli są odpowiednio wzmocnione - stanowią też skuteczną ochronę przed wyważeniem. A co najważniejsze w codziennym użytkowaniu - umożliwiają kompletną obsługę okien przy użyciu jednej klamki: otwieranie (rozwieranie) skrzydeł, uchylanie, ustawianie w różnych położeniach i korzystanie z funkcji dodatkowych.

Regulacja położenia skrzydła

W oknach starego typu często montowano element, który pozwalał zablokować otwarte skrzydło w kilku różnych położeniach. W dawniejszych był to przymocowany u dołu ościeżnicy płaskownik z grubej blachy z otworami lub blaszany "grzebień" z nacięciami - w otwory lub nacięcia trzeba było ręcznie wprowadzić zaczep przymocowany z kolei do skrzydła. Taka blokada uniemożliwiała zatrzaśnięcie się skrzydła i często służyła jako zabezpieczenie przed szerszym otwarciem okna przez małe dziecko. Dodatek to bardzo przydatny, ale ze względu na ówczesne niedokładności wykonawstwa - niezbyt wygodny w użyciu. Później zastąpiła go plastikowa dźwigienka na skrzydle, która szybko się psuła. Współczesne okucia obwiedniowe umożliwiają blokowanie skrzydeł okiennych w różnych położeniach - prosto, wygodnie i naprawdę skutecznie.

Stopniowanie uchyłu. Umożliwia zablokowanie uchylonego skrzydła w jednej z kilku pozycji (może ich być nawet 10), zależnie od tego, ile świeżego powietrza chcemy wpuścić do domu podczas wietrzenia.

Mikrowentylacja z regulacją. Jest bardzo potrzebna, bo bez niej - ze względu na szczelność współczesnych okien - niemożliwe byłoby napływanie do pomieszczeń świeżego powietrza. Mikrowentylacja polega na utworzeniu - bez otwierania czy uchylania okna - niewielkiej szczeliny między ościeżnicą a skrzydłem.

Blokady otwarcia. Przy wietrznej pogodzie, kiedy tworzą się przeciągi, a także na czas mycia okien, dobrze jest zablokować otwarte skrzydło w wybranej pozycji, ale oczywiście nie przez wkładanie przypadkowych przedmiotów pomiędzy skrzydło a ościeżnicę (bo może to spowodować uszkodzenie okna), lecz przez skorzystanie z odpowiednich dodatków do nowoczesnych okuć: hamulca okiennego, ogranicznika otwarcia lub stabilizatora uchyłu.

Wszystko dla wygody

Producenci okuć zadbali również o wygodę korzystania z okien. Niektóre z zapewniających to funkcji dodatkowych są zaawansowane technologicznie, kosztowne i przeznaczone dla najbardziej wymagających klientów, jednak inne - prostsze, za to praktyczne i bardzo przydatne na przykład osobom niepełnosprawnym.

Domknięcie drzwi balkonowych. Zamontowanie specjalnego uchwytu i zatrzasku przy drzwiach balkonowych umożliwi ich domknięcie po wyjściu na balkon czy werandę oraz ułatwi otwarcie, by można było z powrotem wejść do domu. Funkcja ta pozwala zapobiegać zatrzaskiwaniu drzwi balkonowych przez przeciąg.

Wspomaganie zamykania. Jeśli planujemy w domu duże okno rozwierno-uchylne, przyda się funkcja wspomagania jego zamykania z pozycji uchylnej. Dzięki niej do zamknięcia okna nie trzeba będzie używać dużej siły, ponieważ okucie samoczynnie przyciągnie skrzydło do ościeżnicy, gdy znajdzie się ono w niewielkiej odległości od niej (odległość tę można regulować). We wspomaganie zamykania warto też wyposażyć okna z bardzo twardymi uszczelkami albo narażone na działanie silnego wiatru.

Otwieranie okna na siedząco. Z tej funkcji korzystać mogą osoby poruszające się na wózku inwalidzkim, ponieważ dla nich proste otwarcie lub zamknięcie okna może być barierą nie do przekroczenia. Odpowiednie rozwiązania pozwalają osobom niepełnosprawnym zamykać i otwierać okno z pozycji siedzącej bez większego wysiłku - umożliwia to klamka o wydłużonym kształcie umieszczona w dolnej części skrzydła okiennego. Zamiast klamki na skrzydle może być zamontowana specjalna korbka albo gałka, które również ułatwiają otwieranie lub zamykanie okna "na siedząco".

Elektroniczna obsługa. To rozwiązania, które pozwalają otwierać i zamykać okna za pomocą pilota albo zaprogramować samoczynne wietrzenie precyzyjnie dostosowane do potrzeb - wentylacji, temperatury czy wilgotności powietrza. Często włącza się je w system inteligentnego domu, ale mogą też funkcjonować niezależnie. Na naszym rynku są obecnie oferowane skromniejsze wersje z centralką i przewodowymi bądź bezprzewodowymi elementami montowanymi w ościeżnicy i skrzydle okiennym, które służą zwiększeniu bezpieczeństwa domu, a więc alarmują o próbie wyważenia skrzydła, jego otwarciu czy manipulowaniu przy klamce. Mogą też współpracować z czujnikami dymu, gazu, wody lub zagrożenia pożarem. Innym, bardzo ekonomicznym rozwiązaniem jest element elektroniczny, który umożliwia zintegrowanie wietrzenia pomieszczeń z pracą grzejników, a konkretnie - z elektryczną głowicą termostatyczną w grzejniku pod oknem. Jego działanie polega na przesłaniu do termostatu sygnału powodującego po otwarciu okna natychmiastowe odcięcie dopływu ciepłej wody do grzejnika lub wyłączenie ogrzewania elektrycznego (normalnie napływ zimnego powietrza jest sygnałem do zwiększenia mocy). Zapobiega to stratom energii cieplnej.

Zabezpieczenia dla użytkowników okien

Otwieranie okien na różne sposoby przy użyciu tej samej klamki jest bardzo wygodne, ale stwarza ryzyko wypadnięcia skrzydeł z zawiasów lub nawet uszkodzenia okuć na skutek błędów w obsłudze okna. Zapobiegają temu odpowiednie blokady klamki, które po uchyleniu bądź otwarciu skrzydła uniemożliwiają ustawienie jej w niewłaściwym położeniu. Jeśli elementy te nie są zamontowane jako standardowe wyposażenie okien, na pewno warto od razu je dokupić. Mogą być one zintegrowane z takimi udogodnieniami, jak podnośnik skrzydła lub specjalny wślizg ułatwiający zmianę pozycji skrzydła.

Producenci okuć proponują też różnorodne zabezpieczenia zaprojektowane z myślą o małych dzieciach. Do ich pokoju polecają okna uchylno-rozwieralne, w których zastosowane są rozwiązania utrudniające im samodzielne otwieranie okien:

- blokadę, którą trzeba zwolnić, aby rozewrzeć okno; samo okno z taką blokadą ma zamienioną kolejność otwierania (uchylanie jest przed rozwieraniem);

- klamki z przyciskiem blokującym lub kluczykiem - są to proste zabezpieczenia uniemożliwiające dzieciom otwieranie okna.

Sposoby na włamywaczy

Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, jak łatwo włamywaczowi sforsować okna, w których są zwykłe okucia - niewyposażone w zabezpieczenia antywyważeniowe. Często wystarczy, że mocno naprze on ramieniem na skrzydło, aby zostało wypchnięte z zawiasów - wszystko odbywa się szybko, bez użycia narzędzi, hałasu (jaki by powstał przy wybijaniu szyby), a więc i przy minimalnym ryzyku wykrycia. Ponieważ zdecydowanej większości włamań dokonują pospolici, przypadkowi przestępcy, którzy nie mają ani wiedzy o pokonywaniu zabezpieczeń, ani specjalistycznych narzędzi, już podstawowy zestaw utrudniający wyważenie okien zwykle zniechęca ich do dalszego działania albo wydłuża czas potrzebny na dokonanie włamania (co z kolei daje nam większą szansę na przyłapanie złodzieja). Niekiedy taki zestaw jest montowany w standardowej wersji okien, jeśli jednak zabezpieczeń nie ma, warto w nie okna wyposażyć.

Okucia antywyważeniowe różnią się od zwykłych, dlatego najczęściej zamawia się je od razu przy zakupie okien. Niektóre ich elementy można jednak dokupić i zamontować później, rozszerzając zakres ochrony.

Zabezpieczenia antywyważeniowe. Przede wszystkim są to specjalne, bardzo trwałe elementy ryglujące:

- trzpienie bądź rolki grzybkowe - które mocno trzymają skrzydło w antywłamaniowych zaczepach ościeżnicy. Mają one cylindryczny kształt, co gwarantuje, że nie wysuną się z zaczepów podczas próby włamania, ani wtedy, gdy skrzydło jest zamknięte, ani gdy jest uchylone. W letnie noce można więc będzie bezpiecznie spać przy rozszczelnionym lub uchylonym oknie. Dobrze jest je jednak wyposażyć również w:

- klamkę zamykaną na klucz, której po zamknięciu nie można przekręcić, co z kolei uniemożliwia otwarcie skrzydła,

- osłonę przed rozwierceniem klamki od zewnątrz.

Im bogatszy zestaw elementów antywyważeniowych oraz im solidniejsza ich konstrukcja (i zamocowanie), tym okno będzie lepiej zabezpieczone - oczywiście pod warunkiem, że inne jego elementy też będą miały odpowiednią odporność. Zabezpieczenia powinno się bowiem planować kompleksowo, ponieważ tylko wtedy naprawdę są skuteczne.

Do ochrony przed włamaniem można też stosować elektroniczne systemy zabezpieczeń. Wspierają one zabezpieczenia mechaniczne, jednak o ich przydatności decyduje to, czy alarm wywoła odpowiednio szybką reakcję agencji ochrony lub zaprzyjaźnionych sąsiadów, albo przynajmniej włamywacz będzie przeświadczony, że tak się stanie. Im więcej czasu potrzeba na interwencję, tym solidniejsze powinny być mechaniczne zabezpieczenia okien.

Okno 1. klasy. Aby uzyskać 1. klasę odporności antywyważeniowej (WK1), okno musi mieć następujące zabezpieczenia:

- elementy ryglujące we wszystkich narożnikach,

- specjalne wzmocnienie zawiasu dolnego zapobiegające podniesieniu i wyważeniu skrzydła,

- klamkę z kluczykiem oraz osłoną przed rozwierceniem.

O okucia trzeba dbać

Nawet najlepsze okucia wymagają troskliwości, aby mogły działać bezawaryjnie przez lata. Producenci zalecają:

- smarowanie raz w roku wszystkich elementów ruchomych i miejsc ryglowania, do czego wolno stosować wyłącznie smary lub oleje maszynowe bez zawartości żywic i kwasów, ponieważ składniki te mogłyby uszkodzić powłokę antykorozyjną okuć;

- systematyczne kontrolowanie stanu okuć, aby można było w porę dokręcić poluzowane elementy albo wymienić je, jeśli są uszkodzone.

Nie ryzykujmy jednak samodzielnej regulacji, napraw, nawet niewielkich, czy też zdejmowania skrzydła z ościeżnicy i jego zawieszania, bo może to spowodować utratę gwarancji na okucia. Wszystkimi tymi pracami powinna się zająć wykwalifikowana ekipa.

A oto pięć najważniejszych zaleceń, jak obchodzić się z okuciami, aby nie dochodziło do ich uszkodzeń:

1. Uważaj, by na skrzydło okna nie oddziaływały żadne dodatkowe obciążenia, czyli nie wieszaj na nim płaszczy, torebek i innych przedmiotów.

2. Nie dociskaj otwartego skrzydła do ościeża.

3. Nie blokuj go przy użyciu przypadkowych przedmiotów, które mogą uszkodzić ramiak.

4. Podczas silnego wiatru nie zostawiaj otwartych okien, nawet gdy mają one ogranicznik otwarcia lub odpowiednią blokadę.

5. Przed malowaniem wnęk okiennych albo ram okien zewnętrzne elementy okuć dokładnie oklejaj taśmą, aby uchronić je przed zamalowaniem.

Zapisz się na NEWSLETTER. Co tydzień najnowsze wiadomości o budowie, remoncie i wykańczaniu wnętrz w Twojej poczcie e-mail: Zobacz przykład

>