Osprzęt elektryczny do domu: gniazda i wyłączniki

Co to jest osprzęt elektryczny

Gniazda i łączniki są niezbędnym uzupełnieniem wielu instalacji, ponieważ umożliwiają wygodne korzystanie z nich. Urządzenia te pełnią coraz więcej funkcji, dostosowując się do rozwoju technologii. Producenci oferują osprzęt o prostej formie, pasujący do każdego wnętrza, a także designerski, np. w stylu loftowym czy retro. Stale wprowadzają kolekcje odpowiadające trendom. Pamiętajmy, że warto inwestować w wyroby renomowanych firm – trwałe i bezawaryjne.

• podtynkowy,
• natynkowy,

przystosowany do listew, na przykład w remontowanym domu.

Mechaniczne czy elektroniczne

W sprzedaży dostępne są obecnie łączniki mechaniczne i elektroniczne (sensorowe). W klasycznych konstrukcjach, aby włączyć i wyłączyć światło, trzeba nacisnąć klawisz lub dźwignię; do regulacji jego natężenia służy natomiast pokrętło lub suwak. W modelach elektronicznych klawisze zastępuje gładka płytka (najczęściej szklana) i zamontowane pod nią czujniki (sensory), które pozwalają sterować światłem jak nowoczesnym telefonem - przez dotyk i przesunięcie palcem w odpowiednich miejscach płytki. Łączniki sensorowe produkowane są również w wersjach do sterowania np. żaluzjami, ogrzewaniem itd. Ceny łączników sensorowych wahają się obecnie od kilkudziesięciu do kilkuset złotych za sztukę.

Materiały

Kwestie estetyczne to rzecz gustu, ale na wygląd osprzętu wpływają materiały użyte do jego wytworzenia. Standardowo łączniki, gniazdka, ramki i inne elementy wykonane są z tworzyw sztucznych - najczęściej termoplastycznych oraz utwardzanych duroplastów. Nie zagłębiając się we właściwości fizyczne tych materiałów, warto wspomnieć, że odpowiednie tworzywo decyduje, czy "plastik" będzie odporny na zarysowania, czy ma odcień matowy lub połysk.

Są lepsze i gorsze tworzywa sztuczne, te lepsze używane są do produkcji łączników i gniazd pozycjonowanych w wyższych segmentach, co sprawia, że są bardziej odporne na uszkodzenia mechaniczne i działanie promieniowania UV (nie żółkną pod wpływem słońca).

Oprócz łączników z tworzywa producenci oferują osprzęt wykonany w całości z innych materiałów, takich jak stal nierdzewna, aluminium, szkło, porcelana, drewno, skóra czy materiały typu solid surface (np. corian). Często też łączą materiały - np. tworzywo i szkło. Tego typu produkty dostępne są w segmencie wysokim oraz premium. W niższych segmentach często tworzywo imituje szlachetniejsze materiały.

Do stosowania na zewnątrz należy wybierać osprzęt o zwiększonej odporności na uderzenia. Jaki osprzęt elektryczny do domu?

Gniazda

• "Zwykłe" z bolcem. Zgodnie z przepisami bolec, czyli styk ochronny, powinny mieć wszystkie gniazda wtyczkowe w nowych i modernizowanych instalacjach. Dostępne są też gniazda typu schucko - z dwoma zaciskami ochronnymi zamiast bolca (stosowane w kilku krajach europejskich; u nas na życzenie klientów). Używanie ich pozostaje kwestią sporną, ale od kiedy Polska jest członkiem Unii Europejskiej, a normy unijne nie określają sposobu ochrony - uznaje się, że są do stosowania. Wymagają wtyczek uniwersalnych dostosowanych do gniazdek typu schucko;
• z klapką i w szczelnej obudowie (minimum IP 44) - do pomieszczeń wilgotnych. Elektryk dobiera stopień tej szczelności do warunków, w jakich osprzęt ma pracować;
• bezpieczne dla dzieci - albo z zasłoniętymi otworami, albo z klapką, albo działające tylko po włożeniu do nich wtyczki;
• bez bolca - do wymieniania uszkodzonych gniazdek w starych instalacjach;

Gniazda specjalne

• z wyrzutnikiem wtyczki, który ułatwia jej wyjmowanie i zapobiega wyrwaniu gniazda z puszki;
• z ogranicznikiem przepięć klasy D - przydatne tam, gdzie ma być podłączony czuły sprzęt elektroniczny. Spełniają zadanie, gdy oprócz ograniczników w gnieździe są zastosowane ochronniki klasy B lub C w rozdzielnicy elektrycznej albo złączu;
• z wyłącznikiem różnicowoprądowym - do zwiększania bezpieczeństwa użytkowania starych instalacji elektrycznych, które nie mogą być całościowo zmodernizowane. Umożliwiają przynajmniej miejscową ochronę przed porażeniem - na przykład w łazience, kuchni oraz przy korzystaniu z wiertarki albo urządzeń elektrycznych, które mogą mieć kontakt z wilgocią, jak żelazko lub kosiarka ogrodowa.
• gniazdko i wyłącznik w jednym
• Gniazda wtykowe
  Najpowszechniejsze są gniazda wtykowe – kontakty, jednak w pomieszczeniach, w których znajduje się sprzęt grający lub kino domowe, warto przewidzieć multimedialne HDMI, głośnikowe, antenowe, komputerowe, wszystkie przeznaczone do montażu w standardowych puszkach. Umożliwiają one łączenie oddalonych od siebie urządzeń, bez plątaniny kabli. Przewody zasilające i sygnałowe ukrywa się w ścianach. Gniazda HDMI pozwalają przesyłać treści multimedialne np. z komputera czy odtwarzacza DVD do telewizora. Jeśli jesteśmy na etapie urządzania wnętrz, musimy wiedzieć, gdzie będą stały poszczególne sprzęty, aby w odpowiednich miejscach zamontować osprzęt. Przydają się też gniazda wyposażone w porty USB, służące do ładowania urządzeń mobilnych oraz komunikowania ich ze sprzętem grającym albo domową siecią komputerową. W kuchniach i gabinetach planuje się też bloki zasilające – zestawy gniazd elektrycznych czy multimedialnych, wysuwane z blatu szafki lub biurka. W pokojach dzieci montowane są zwykle wyroby z przesłoną torów prądowych, uniemożliwiającą włożenie do środka przedmiotów innych niż wtyczka. W łazience, w pralni oraz w kuchni nad blatem zalecany jest osprzęt bryzgoszczelny, oznaczony symbolem IP44, wyposażony w klapkę i uszczelkę, które zapobiegają przenikaniu wilgoci i drobnych zanieczyszczeń do urządzenia. W garażu, w kotłowni i na tarasie bez zadaszenia zalecana jest jeszcze wyższa klasa szczelności, np. IP65. Wyroby takie mają hermetyczną obudowę, zabezpieczającą przed kurzem i strugami wody. Każde gniazdo i łącznik ma dwucyfrowy kod IP, określający stopień ochrony przed wnikaniem ciał stałych (w tym pyłu) – pierwsza cyfra oraz wody – druga cyfra.

Włączniki, łączniki oświetleniowe

Przy zakupie łączników oświetleniowych należy zwrócić uwagę m.in. na liczbę przycisków. Model z dwoma klawiszami umożliwia obsługę dwóch źródeł światła, potrójny – trzech żarówek. Oprócz wersji klawiszowych dostępne są z dźwigienką, pokrętłem (obrotowe) albo szklaną płytką (dotykowe i sensorowe, reagujące na zbliżenie dłoni).

• Jednoklawiszowe - jedno- lub dwubiegunowe. Po naciśnięciu klawisza zapalają jedną lampę albo kilka żarówek w jednym żyrandolu lub też lampy w dwóch niezależnych obwodach.
• Dwuklawiszowe - albo jednobiegunowe, zwane też świecznikowymi (każdy klawisz włącza inną grupę żarówek w żyrandolu - w jednym obwodzie), albo dwubiegunowe (każdy klawisz włącza inną lampę, czyli odrębne obwody świetlne).
• Trzyklawiszowe - zwykle jednobiegunowe (każdy klawisz włącza odrębną grupę żarówek w żyrandolu) lub trzybiegunowe (każdy klawisz obsługuje inny obwód).
• Schodowe, zwane też korytarzowymi - do włączania obwodu z dwóch miejsc, na przykład oświetlenia w salonie z dwoma wejściami, w długim przedpokoju lub na schodach.
• Krzyżowe - potrzebne, gdy chcemy włączać i wyłączać światło z trzech lub więcej miejsc. Stosuje się je razem ze schodowymi - na przykład w długim korytarzu: na końcach korytarza instaluje się wtedy włączniki schodowe, a w środku między nimi - jeden lub więcej włączników krzyżowych.
• Żaluzjowe. Włączniki tego rodzaju, jak sama nazwa wskazuje, służą do opuszczania i podnoszenia żaluzji. Mogą mieć jeden, dwa lub trzy klawisze.
• Zwierne - do włączania sygnału dźwiękowego, otwierania furtek, czy czasowego włączania oświetlenia. Tych włączników używa się do dwóch celów. W pierwszej wersji uruchamia on dzwonek po naciśnięciu klawisza i wyłącza sygnał, kiedy puścimy przycisk. W wersji z włącznikiem czasowym natomiast montowany jest w miejscach, w których światła potrzebujemy tylko przez krótki, określony czas (np. klatki schodowe, korytarze). W obu wersjach ma pojedynczy klawisz.
• Ściemniacze. Umożliwiają regulację natężenia światła pokrętłem, suwakiem lub przez odpowiednio długie dotknięcie płytki dotykowej; można nimi również sterować za pomocą pilota.

  Łączniki, nazywane popularnie włącznikami światła, mogą pełnić różne funkcje. Zależnie od przeznaczenia dzielimy je na następujące grupy:

  Pojedyncze. Mają jeden klawisz, którym włącza się i wyłącza oświetlenie w jednym obwodzie.
  Świecznikowe. Wyposażone są w dwa klawisze, pozwalające włączać oddzielnie dwie lampy w jednym pomieszczeniu (np. dwa kinkiety) lub uruchamiać wybrane grupy żarówek w żyrandolach z kilkoma źródłami światła.
  Schodowe. Przydają się tam, gdzie chcemy mieć możliwość włączania i wyłączania światła niezależnie z dwóch miejsc – np. w długich korytarzach i przy schodach. Mają jeden klawisz, najczęściej oznaczony symbolem schodów.
  Z czujnikiem ruchu. Dzięki nim nie trzeba włączać, ani gasić światła. Dzieje się to automatycznie, gdy ktoś wchodzi do pomieszczenia i odpowiednio – gdy przez dłuższą chwilę nikogo w nim nie ma. Rozwiązanie to bardzo sprawdza się w korytarzach i na klatkach schodowych.

Osprzęt elektryczny w postaci modułów

Współczesny osprzęt sprzedawany jest często w postaci modułów do dowolnego łączenia. Podstawą są ramki, w których montuje się poszczególne łączniki, gniazda i inne elementy systemu. Jaki osprzęt elektryczny do domu?

Obecnie łączniki i gniazdka instaluje się w ramkach wielokrotnych, mieszczących od dwóch do nawet sześciu elementów. Są też serie osprzętu, których elementy – dzięki złączom i listwom maskującym – można łączyć w dowolne zestawy. Takie rozwiązania są potrzebne, bo współczesny osprzęt to nie tylko łączniki i gniazda elektryczne, ale również gniazda telefoniczne, komputerowe, głośnikowe, HDMI, USB, ściemniacze, regulatory temperatury, sterowniki rolet i markiz. Dawniej, tam gdzie była potrzeba zastosowania kilku elementów, montowało się obok siebie kilka pojedynczych łączników lub gniazd. Ramki wielokrotne rozwiązały ten problem.

Jak dobrać osprzęt elektryczny

Osprzęt elektryczny - łączniki montuje się na ogół 120-140 cm ponad posadzką. Gdy są umieszczone na wysokości 70-90 cm, mogą je bez problemu dosięgnąć dzieci. Jest to nietypowe, lecz wygodne rozwiązanie, bo zapalanie światła nie wymaga podnoszenia ręki. Łączniki światła górnego umieszcza się najczęściej wewnątrz pomieszczeń, przy drzwiach, po stronie klamki. W przypadku łazienki oraz garderoby – przed wejściem. Przyciski do obsługi dodatkowych opraw, np. kinkietów ściennych, najlepiej zamontować blisko nich.

Gniazda umieszcza się zwykle 20-30 cm nad posadzką. Te, które mają znaleźć się nad blatem w kuchni i w łazience – na wysokości 110-140 cm. Kontakty i łączniki należy montować co najmniej 60 cm od prysznica lub wanny.

Jeżeli gniazd będzie odpowiednio dużo, nie ma konieczności stosowania rozgałęziaczy i przedłużaczy. W kuchni planuje się minimum cztery nad blatami – do zasilania, ekspresu, tostera czy czajnika. Niezbędne są też osobne – każde jako wyodrębniony obwód – do lodówki, zmywarki, piekarnika i kuchenki mikrofalowej.

W salonie oprócz gniazd wtykowych do podłączenia lamp albo sprzętu audio i wideo warto przewidzieć np. multimedialne. Z kolei w łazience jedno należy zarezerwować do pralki. Potrzebne są też przy lustrze do zasilania np. suszarki. W przedpokoju zaplanujmy przynajmniej jeden kontakt – do zasilania odkurzacza.

Osprzęt elektryczny - sposoby montażu

Łączniki i gniazda produkowane są w wersji przeznaczonej do montażu natynkowego lub podtynkowego. Ten drugi sposób jest najbardziej rozpowszechniony. Wymaga on zastosowania osadzanych w ścianie puszek instalacyjnych. W każdej z nich mocuje się odpowiedni mechanizm łącznika, potem klawisz, a na końcu ramkę. Oprócz popularnych puszek ściennych, na rynku znajdziemy również wersje podłogowe. Sprawdzają się one w dużych wnętrzach, gdzie sprzęt audio, wideo czy lampy stoją w znacznej odległości od ścian. Puszki takie są szczelne, bez obaw można czyścić posadzkę na mokro. Specjalne, wodoodporne wersje montuje się na tarasach. Gniazda i łączniki natynkowe są fabrycznie kompletowane z puszkami. Mocuje się je do ściany i doprowadza do nich przewody. Stosowane są głównie w garażach i piwnicach. Gniazdka nablatowe montuje się w blacie kuchennym. Kiedy chcemy z nich skorzystać, wysuwamy je, a potem z powrotem wsuwamy – są wtedy niewidoczne, nie przeszkadzają nam w pracy, nie zaleje ich również woda.

Z czego wykonuje się osprzęt?

Wybierając osprzęt elektroinstalacyjny, należy zwrócić uwagę m.in. na jakość materiałów. Na rynku dostępne są przede wszystkim bezhalogenowe materiały termoplastyczne formowane przez wtrysk i wytłaczane na gorąco. Wśród nich wyróżnia się szczególnie ABS, tworzywo o bardzo dużej twardości i odporności na zarysowania. Nie bez znaczenia jest również odporność termiczna (w zakresie od –40 do +70o C) oraz zachowanie swoich właściwości mimo kontaktu z rozcieńczonymi kwasami, olejami czy tłuszczami. Poliwęglan z kolei charakteryzuje się wysoką odpornością na promieniowanie słoneczne UV. Powszechnie wykorzystuje się również termoplasty (PC).

Osprzęt elektryczny -nowoczesna stylistyka

Równie ważny jak funkcjonalność osprzętu jest jego wygląd. Ramki w dwóch kolorach – zazwyczaj białym i brązowym – to już przeszłość. W sprzedaży znajdziemy modele w szerokiej gamie wzorów i kolorów. Można je bez problemu dopasować do charakteru wnętrz.

Wymienne ramki pozwalające na tworzenie dowolnych zestawień barw to nowości w dziedzinie designu. Drewno, skóra, ceramika, szkło, materiał, kamień, włączniki okrągłe, trójkątne, służące jako lusterko lub ramka na zdjęcie – osprzęt stał się istotnym elementem przemyślanej aranżacji wnętrza. Wersje z miedzi, stopów miedzi albo z materiałów z dodatkiem jonów srebra wykazują właściwości antybakteryjne.

Przyciski i gniazda delikatnie podświetlane diodami LED bez problemu można zlokalizować, gdy w pomieszczeniu jest ciemno. Diody występują w różnych kolorach. W niektórych modelach działają cały czas, w innych tylko wtedy, gdy światło jest zgaszone.

Jak rozplanować osprzęt elektryczny do domu? 

Ty planujesz, jak będą użytkowane pomieszczenia w domu, aby w odpowiednich miejscach została zamontowana odpowiednia liczba gniazdek. Pomyśl, gdzie będą łóżka, sofy, telewizor, sprzęt do odtwarzania muzyki czy komputer, gdzie przyda się dodatkowa lampa stojąca. Pamiętaj o tym, co wygodnie mieć podłączone na stałe (np. czajnik w kuchni albo radio w łazience),a oprócz nich zaplanuj kilka gniazdek do sprzętu włączanego sporadycznie. Nie zapomnij o gniazdkach na zewnątrz - do podłączania kosiarki, nożyc elektrycznych, pompy do oczka wodnego czy innych urządzeń potrzebnych w ogrodzie.

Uwaga! Jeśli w jednym miejscu będzie stało kilka urządzeń, zaplanuj w ścianie kilka gniazdek obok siebie. Nie planuj stosowania przedłużaczy ani "złodziejek", czyli rozdzielaczy!

Ty obmyślasz udogodnienia: w ilu miejscach chcesz włączać światło w korytarzu, na schodach, dużym salonie z kilkoma wejściami. Czy chcesz mieć ściemniacze do światła, a może też czujnik ruchu włączający oświetlenie - zamiast włącznika światła w łazience lub przedpokoju?

Osprzęt elektryczny do domuwybierasz wzornictwo, ale zanim cokolwiek kupisz, sprawdź, czy wybrana seria zawiera wszystkie potrzebne elementy. Czasem lepiej dokupić jakiś brakujący element z innej, droższej serii niż zmieniać całą serię na droższą.

Elektryk dobiera elementy osprzętu do twoich potrzeb oraz do warunków, w jakich mają działać (w pomieszczeniach wilgotnych i na zewnątrz muszą być bryzgoszczelne).

Elektryk rozmieszcza je zgodlnie z zasadami.

Elektryk, jeśli to dobry fachowiec, podpowie Ci rozwiązania i udogodnienia, o których nie wiesz.

Elektryk zwykle proponuje kilka serii różniących się wzornictwem.

Osprzęt elektryczny - Co to znaczy IP xx - stopień ochrony

W miejsce x wstawiana jest cyfra. Pierwsza (od 0 do 6) oznacza stopień zabezpieczenia obudowy przed wnikaniem kurzu i ciał stałych określonej wielkości, druga (0-8) - stopień zabezpieczenia przed wnikaniem wody. Im wyższa cyfra, tym lepsze zabezpieczenie.

Inne elementy osprzętu elektrycznego 

• włączniki do rolet i żaluzji - umożliwiające ich automatyczne zasuwanie i rozsuwanie;
• włączniki do urządzeń grzewczych - służące do ich włączania i wyłączania; lampka
• sygnalizująca informuje, czy urządzenie jest włączone;
• gniazda: antenowe - R, TV, SAT, telefoniczne i podobne do nich - komputerowe, głośnikowe itp.
• termostaty i regulatory temperatury;
• czujniki ruchu powodujące włączanie światła w pomieszczeniu po wykryciu ruchu;
• czujniki takie mogą współpracować ze ściemniaczem, wówczas zapalanie i gaszenie światła jest powolne;
• czujnik gazu, również z alarmem;
• pokrętła do sterowania wentylacją lub klimatyzacją;
• programowalne włączniki i przyciski do "instalacji inteligentnych", umożliwiające kompleksowe, zautomatyzowane sterowanie różnymi urządzeniami w domu.
• Producenci osprzętu wychodzą naprzeciw oczekiwaniom klientów. Włączniki i gniazdka mogą zostać wyposażone w mocniejsze podświetlenie, które zastąpi lampkę do czytania. Specjalne modele nowoczesnego osprzętu posłużą jako ładowarki bądź stacje dokujące np. do smartfonów (są montowane w standardowych puszkach instalacyjnych). Tego typu ładowarkę można montować wraz z modułem głośnikowym lub zainstalować moduł oddzielnie. Ponadto stacja ma wyjścia do podłączenia aparatury HiFi, systemów typu „multiroom” oraz wejście dla zewnętrznych źródeł dźwięku. Nowością nie są już także stacje pogodowe, podtynkowe radio włączające się wraz z włączeniem światła w łazience czy możliwość sterowania iPhonem, tabletem.

Osprzęt elektryczny - ceny