Cokół na elewacji - jak dobrze go wykonać?

Cokół to najniższa część zewnętrznych ścian budynku. Może być wysunięty lub cofnięty w stosunku do wyższej części ściany. Zwykle jest wyodrębniony kolorystycznie i wykończony innym materiałem niż reszta elewacji.

Cokół nie tylko zdobi budynek. Jego zadaniem jest ochrona dolnej części ścian przed niszczącym działaniem deszczów, śniegu i roślinności, a także przed uszkodzeniami mechanicznymi. Powinien więc być wykończony starannie i z użyciem odpowiednich materiałów - trwałych, odpornych na szkodliwe oddziaływania i łatwych do czyszczenia, jak na przykład okładziny ceramiczne, betonowe lub kamienne.

Rodzaj wykończenia cokołu należy zaplanować z odpowiednim wyprzedzeniem. Inaczej może się okazać, że cokół, który miał być cofnięty w stosunku do elewacji, po wykończeniu grubym materiałem, na przykład kamieniem, zrówna się z wyższą częścią ściany.

Cokół ma zwykle 30-50 cm wysokości. Zbyt niski - poniżej 20 cm - nie spełni należycie swej funkcji ochronnej. Czasem jest bardzo wysoki - zwykle w domach podpiwniczonych, w których piwnica jest tylko częściowo zagłębiona w gruncie. Sięga wtedy do wysokości stropu pod podłogą

Cokół może być wykończony na dwa sposoby. Jeśli materiał użyty do wykonania ściany fundamentowej, zazwyczaj jednowarstwowej, nie jest zbyt estetyczny ani odporny na wilgoć, na cokole można zastosować okładzinę lub tynk. Drugi sposób to wykonanie ściany fundamentowej z kilku warstw, najczęściej jako dwu- lub trójwarstwowej (wtedy z ociepleniem), przy czym zewnętrzna warstwa jest od razu wykończeniem - odpornym na wilgoć, trwałym i estetycznym. Na tę zewnętrzną warstwę używa się najczęściej cegły klinkierowej, różnych rodzajów cegły licowej lub kamienia. Solidni wykonawcy murują tę zewnętrzną warstwę tak starannie, by nie została zanieczyszczona zaprawą i nie wymagała czyszczenia żadnymi żrącymi preparatami, lecz tylko spoinowania.

Cokół z okładziną

Do wykańczania cokołów betonowych lub murowanych z bloczków powszechnie stosuje się najróżniejsze okładziny ceramiczne (terakotę lub płytki klinkierowe), kamienne (naturalne i sztuczne) oraz z tworzyw sztucznych. Aby na cokole można było ułożyć okładzinę, musi być on mocny, równy i czysty; warto go zagruntować - wtedy nie będzie podciągać wody z zaprawy klejowej czy masy tynkarskiej.

OKŁADZINY CERAMICZNE

Płytki klinkierowe. Mają grubość 8-21 mm; pozostałe ich wymiary są zbliżone do wymiarów cegły, dzięki czemu wykończony nimi cokół trudno odróżnić od murowanego, zwłaszcza jeśli zastosuje się płytki narożnikowe. Płytki klinkierowe przykleja się na elastyczną i mrozoodporną zaprawę klejową i wykańcza okładzinę elastyczną zaprawą do spoinowania klinkieru.

Cena 1 m2 płytek klinkierowych: około 50-200 zł.

Terakota (czyli mrozoodporne zewnętrzne płytki ceramiczne podłogowe lub inaczej płytki ceramiczne zwane elewacyjnymi). Ma grubość 3-4 mm. Mocuje się ją elastyczną mrozoodporną zaprawą i wykańcza przez spoinowanie. Na cokoły można stosować tylko płytki mrozoodporne.

Cena 1 m2 terakoty mrozoodpornej: w marketach budowlanych znajdziemy okazje cenowe nawet za kilkanaście złotych, ale średni koszt metra kwadratowego waha się w granicach 25-90 zł.

OKŁADZINY KAMIENNE

Kamień naturalny. Do wykańczania cokołów można stosować najrozmaitsze płytki kamienne (na przykład z wapienia, piaskowca, granitu) o różnych wymiarach i o różnym wykończeniu: szlifowane, fakturowane, łupane i inne. Przykleja się je i spoinuje elastyczną, mrozoodporną zaprawą. Kamienie porowate (wapienie i piaskowce) trzeba zaimpregnować środkiem hydrofobizującym, zabezpieczającym przed wsiąkaniem wody.

Kamień naturalny jest bardzo drogi; granit na obłożenie 1 m2 ściany może kosztować nawet ponad 1000 zł. Ceny 1 m2 okładziny z różnych rodzajów kamienia na elewację:

- granit na elewację kosztuje 150-500 zł/m2,

- wapień - 170-200 zł/m2,

- trawertyn - 185-330 zł/m2,

- łupek - 50-300 zł/m2,

- piaskowiec - 65-300 zł/m2,

- dolomity - 150-250 zł/m2.

Kamień sztuczny. Podobny efekt można uzyskać stosując betonowe płytki lub kształtki imitujące kamień. Są trwałe i mrozoodporne. Przykleja się je na zaprawę klejową zwykłą lub elastyczną (zgodnie z zaleceniami producenta), a następnie spoinuje i impregnuje środkiem hydrofobizującym.

Średnia cena 1 m2 okładziny betonowej: 25-85 zł.

OKŁADZINY Z TWORZYW SZTUCZNYCH

Na cokoły używa się również paneli z PVC imitujących kamienie lub cegły klinkierowe. Robi się je z dodatkami uszlachetniającymi, zwiększającymi ich odporność na czynniki mechaniczne i atmosferyczne. Specjalna powłoka polimerowa sprawia, że panele te są odporne na promieniowanie UV. Ich niewątpliwe zalety to również duża wytrzymałość (nie kruszą się, nie pękają, nie korodują, nie zmieniają koloru), szybki montaż i łatwość w utrzymaniu czystości.

Koszt 1 m2 paneli z tworzyw sztucznych to 60-80 zł..

Cokół otynkowany

Najlepszy do wykańczania cokołów jest żywiczny tynk mozaikowy - wodoszczelny i odporny na uszkodzenia. Zawiera drobne kolorowe kruszywo o ziarnach od 0,8 do 3 mm. Nakłada się go ręcznie, przy użyciu metalowej pacy.

Tynkiem mozaikowym nie można wykańczać ścian pokrytych tynkiem ciepłochronnym ani elementów tworzyw sztucznych.

Cena tynku mozaikowego na 1 m2 ściany: 20-45 zł.

Cokół murowany

Cegła klinkierowa. Do murowania zewnętrznej warstwy cokołu najlepiej wybrać cegłę o gładkiej powierzchni i szkliwioną: będzie wtedy mniej podatny na rozwój porostów i glonów oraz łatwiejszy do utrzymania w czystości. Cegły muruje się na puste spoiny, najlepiej z użyciem listewek dystansowych (po ułożeniu warstwy cegieł listewkę się usuwa). Kiedy zaprawa stwardnieje, puste spoiny trzeba wypełnić zaprawą do spoinowania klinkieru. Spoin nie można pozostawić niewypełnionych (nawet, jeśli wydaje się to ładniejsze) - mogłaby bowiem gromadzić się w nich woda.

Cena cegły klinkierowej: 2-6,60 zł za sztukę.

Kamień. Do murowania cokołów najlepsze są otoczaki lub kamienie łupane. Kamienie - dopasowane pod względem wielkości, kształtu i koloru - łączy się zaprawą cementową w taki sposób, by zostawiać możliwie wąskie spoiny. Zanim spoiny stwardnieją, można je ukształtować specjalną, wypukłą lub wklęsłą szpachlą (tzw. żelazkiem). Cena kamienia powyżej.

Cokół a izolacja przeciwwilgotna ścian

Cokół cofnięty. W Polsce większość domów buduje się na cokołach cofniętych względem lica ścian zewnętrznych. To dobre rozwiązanie, choć nie wszyscy architekci je lubią. Technicznie jest bez zarzutu: woda deszczowa spływająca po elewacji łatwo skapuje na ziemię, nie zawilgacając dolnej, stykającej się z gruntem ściany budynku. Z tego względu - niezależnie od wykończenia - cokół cofnięty jest zawsze lepszy od wysuniętego. Trzeba tylko pamiętać, że tuż nad cokołem niezbędne jest niewielkie podcięcie, zwane kapinosem, które zapobiega spływaniu wody na cokół.

Cokół wysunięty. Jeśli cokół ma być wysunięty, ściana wymaga szczególnie starannego wykonania izolacji przeciwwilgociowej.

Rozwiązanie złe. Jeśli pozioma izolacja przeciwwilgociowa zostanie wykonana tak samo jak w budynkach z cokołem cofniętym, woda deszczowa spływająca po powierzchni ścian zewnętrznych będzie się zatrzymywać na wysuniętym cokole. Część jej - zamiast w dół na ziemię - spływać będzie po izolacji do wnętrza domu, zawilgacając ocieplenie i mur.

Rozwiązanie dobre. Pozioma izolacja przeciwwilgociowa ułożona w dwóch warstwach: pierwsza, tradycyjna - płasko, z zakładem do połączenia z izolacją posadzki, druga - przyklejona do pierwszej - wywinięta od strony wewnętrznej na pierwszą warstwę bloczków lub pustaków ściany nośnej. Dzięki takiemu rozwiązaniu woda spływająca ze ścian na wystający cokół nie będzie wnikać do domu.

Uwaga! Wysunięte cokoły są niewskazane na działkach z dużymi drzewami. Ciągłe zacienienie utrudniać będzie ich wysychanie.

Obróbka blacharska. Jeśli w budynku zaprojektowano cokoły wysunięte, ich górną płaszczyznę trzeba koniecznie zabezpieczyć obróbką z blachy ocynkowanej lub lakierowanej, a jeszcze lepiej - miedzianej (można też stosować do tego obróbkę z płytek ceramicznych, używanych do wykańczania parapetów zewnętrznych). Obróbka powinna być ułożona ze spadkiem (pod kątem co najmniej 10 stopni) i sięgać 3-5 cm poza lico cokołu. Miejsce styku obróbki z elewacją musi być uszczelnione silikonem.