Jak wygląda budowa domu z bali?

Coraz więcej Polaków buduje domy z bali

O ile domy z bali świetnie wpasowują się w leśne, wiejskie otoczenie, o tyle w mieście tego rodzaju budynki mogą się nie sprawdzić. Trzeba wziąć pod uwagę, że zupełnie nie pasują do miejskiego (polskiego) otoczenia.

Jak wygląda budowa domu z bali?

Takie domy stawia się bardzo szybko - montaż bali do stanu surowego nie trwa dłużej niż 4 tygodnie. Gdy jest już przygotowany fundament i podłoga na gruncie, nie wymagają żadnych prac mokrych, dlatego można je wznosić nawet zimą.

Domy z bali znajdują się w ofercie coraz większej liczby firm. Najczęściej mają one swoje projekty, ale budują też na indywidualne zamówienie inwestora, dopasowując się do jego potrzeb. Zazwyczaj firmy budują domy z drewna na terenie całej Polski, a jedynie za transport materiałów dalej niż 100 km trzeba zapłacić (np. 5000 zł za 24 tony).

Przed przystąpieniem do prac producent ustala z klientem dwie najważniejsze sprawy: zakres robót oraz rodzaj wykończenia. Trzeba wiedzieć, że zamawiając taki dom, nie musimy martwić się o materiały, ani pilnować terminów. Producent przygotowuje surowiec, dostarcza go na budowę i montuje całość konstrukcji, udzielając przy tym wieloletniej gwarancji.

Rodzaje bali

W przypadku budowy domu z bali, drewno często sprowadza się z zagranicy, na przykład ze Skandynawii czy nawet z odległej Syberii, a do wykonania potrzebni są doświadczeni fachowcy. Całoroczne domy z drewna wznoszone są z bali o średnicy 36-42 cm, które nie muszą być izolowane termicznie, domki letniskowe zaś z bali o średnicy 25-32 cm. Większość domów buduje się z bali z drewna świerkowego lub sosnowego, a wśród surowców syberyjskich oprócz sosny, pojawia się również modrzew i cedr.

Rodzaje bali do budowy domów drewnianych: Pełne

Bale pełne są wykonane z litego drewna. Mogą mieć klasyczny przekrój okrągły albo od zewnątrz wyokrąglony, a od wewnątrz prosty. Bale pełne są też prostokątne lub ze ściętymi pod dowolnym kątem krawędziami. Na rynku znajdziemy bale prostokątne o grubości od 28 mm oraz okrągłe o średnicy od 14 cm.

Rodzaje bali do budowy domów drewnianych: Klejone

Bale klejone to alternatywa dla tych, którzy chcą mieszkać w domu z drewna, ale nie chcą, aby ściany były okrągłe. Takie bale tworzy się dzięki sklejeniu cieńszych elementów, które kompensują siły skręcające elementy drewniane. W tych balach, poza mniejszym osiadaniem, do 3% praktycznie nie występuje ich skręcanie.

Rodzaje bali do budowy domów drewnianych: Izolowane

Bale izolowane to bale o różnym kształcie przekroju, najczęściej zbliżone do prostokąta. Aby wykonane z nich ściany zewnętrzne spełniały wymagania obowiązującej izolacyjności termicznej, współczynnik U powinien być mniejszy niż 0,23 W/(m?K). Dlatego konieczna jest odpowiednio gruba warstwa ocieplenia.

Rodzaje bali do budowy domów drewnianych: Warstwowe

Bale warstwowe to bale, które mają jedynie okładzinę drewnianą, a w większości wypełnione są termoizolacją z pianki poliuretanowej, styropianu lub wełny mineralnej. Pojawiają się też nowe rozwiązania, na przykład bale izolowane pustką powietrzną, z przewierconym na całej długości otworem.

Fundament i podłoga na gruncie

W drewnianych domach z bali mogą być klasyczne ławy betonowe, ale mniejsze niż dla domów murowanych i tradycyjna betonowa podłoga na gruncie, którą czasem trzeba wymienić na płytę fundamentową. Fundament pod dom z bali powinien być bardzo starannie wykonany, a jego wymiary - zgodne z tymi, które są podane w projekcie architektonicznym. Jego powierzchnia powinna być wypoziomowana, gładka oraz bez wybrzuszeń, co pozwoli uzyskać maksymalnie dobrą szczelność oraz wypoziomowanie całej konstrukcji. Ponadto teren wokół fundamentu powinien zapewniać swobodny dostęp ekipy montażowej, co wiąże się z usunięciem szalunków oraz zasypaniem wykopów wokół fundamentów. Za każdym razem, przed montażem konstrukcji budynku, konsultant firmy wykonawczej sprawdza prawidłowość wykonania i wymiary fundamentu. Dodatkowo, blisko budowanego domu należy przygotować miejsce na składowanie elementów oraz wjazd dla samochodu ciężarowego.

Ściany zewnętrzne w domach z bali

W domach wykonanych bali, ściany zewnętrzne muszą zaczynać się nie niżej niż 30 cm nad poziomem terenu. Ściany zewnętrzne wykonuje się z bali układanych poziomo jeden na drugim. W domach z bali pierwszą belkę, czyli tzw. podwalinę układa się z półbala, dzięki czemu - szczególnie w domach z bali okrągłych - ściana opiera się na całej szerokości bala.

Przed ułożeniem podwaliny, zakotwionej do fundamentów, fundament izoluje się przeciwwilgociowo papą lub folią budowlaną. Przestrzeń pomiędzy balami uszczelnia się, wypełniając sznurem, pakułami, wysuszonym mchem lub cienkimi wiórami bądź stosuje uszczelki gumowe. Ścianę wieńczy bal oczepowy, na którym opierają się belki stropowe lub krokwie dachowe.

Ściany z bali wznosi się w konstrukcji wieńcowej (węgłowej), na zrąb lub na zamek. Ułożone poziomo bale łączy się ze sobą drewnianymi kołkami (tyblami), gwoździami lub metalowymi kotwami, a w narożnikach, czyli węgłach - na wręby. Końce bali mogą wystawać w narożnikach.

Ocieplenie w domach z bali

Wymagany przepisami współczynnik przenikania ciepła U dla ściany zewnętrznej od 2017 roku powinien być mniejszy niż 0,23 W/(m?K). Uwzględniając w obliczeniach współczynnik przewodzenia ciepła drewna = 0,13-0,18 W/(mK), okazuje się, że wymagania te spełniają tylko ściany z bali pełnych lub klejonych o grubości powyżej 60 cm. Dlatego często całoroczne domy z bali buduje się z drewna litego z ociepleniem, by uzyskać odpowiednią stateczność cieplną przegród zewnętrznych, a w konsekwencji komfort cieplny domu.

Oprócz drewna i ocieplenia na współczynnik U całej ściany wpływają pozostałe jej elementy, takie jak wiatroizolacja, paroizolacja, okładzina zewnętrzna czy wewnętrzna z płyt gipsowo-kartonowych. Współczynnik ten może się nieco wahać w zależności od zastosowanego drewna, jego warunków wilgotnościowych oraz rodzaju izolacji cieplnej.

Ocieplenie można układać zarówno od zewnątrz, jak i od wewnątrz. Decyduje o tym przede wszystkim gust właścicieli. Ocieplenie od zewnątrz można wykonać, stosując tynk zakrywający bale lub oblicówkę drewnianą, która pozwoli zachować charakter domu drewnianego. Podobnie od strony wnętrza - na warstwę ocieplenia można ułożyć płyty g-k lub imitację bali.

Okna i drzwi w domach z bali

W domach z bali zmniejsza się wysokość budynku, ponieważ drewno kurczy się wskutek wysychania, a także zgniatania bali. Trwa to kilka lat - w ciągu pierwszych pięciu wysokość ściany może zmniejszyć się o 6%. Osiadanie uwzględnia się więc przy montowaniu okien, drzwi, kominów i rynien oraz instalacji.

Do stolarki otworowej przeznaczone są specjalne ramy ościeżnicowe. Dzięki nim od góry pozostaje przestrzeń wypełniona sprężystą uszczelką zgniataną przy osiadaniu. Przestrzeń tę maskuje się drewnianymi listwami lub obróbkami blacharskimi.

Instalacje w domu z bali

W takich domach bardzo trudno jest estetycznie rozprowadzić instalacje. Większość z nich wprawdzie można ukryć w stropie, ale przewody elektryczne (poprowadzone w peszlach) trzeba również doprowadzić do gniazdka lub włącznika na ścianie. By nie były widoczne, można na przykład wydrążyć w drewnie rowki i zamaskować je listwami.

Jeśli do budowy domu zostaną użyte bale mokre, bezwzględnie należy uwzględnić ich osiadanie przy projektowaniu wszystkich przewidzianych w domu instalacji: elektrycznej, wodno-kanalizacyjnej, grzewczej, gazowej.

Ściany działowe

Wnętrze domu z bali zazwyczaj dzieli się lekkimi ścianami szkieletowymi. Aby nie zostały zniszczone, ruszt buduje się w specjalny sposób. Musi on mieć wzdłużne otwory o długości co najmniej przewidywanego osiadania budynku, dzięki którym wkręcona w bal śruba będzie mogła swobodnie się przesuwać. Płyty obudowy zaś wsuwa się w nacięcia wykonane w balach. Efektów ewentualnego skrzypienia spowodowanego ocieraniem się o siebie elementów drewnianych unika się, oddzielając ruszt od bali miękkim materiałem, na przykład filcem.

Suche czy mokre bale - jakie wybrać?

Do wznoszenia domów z bali wykorzystuje się zarówno drewno suche, jak i mokre. Zanim osiągnie ono odpowiednią wilgotność, może pękać. Niestety nawet suszenie komorowe nie chroni przed późniejszą pracą drewna. Taka jest natura tego materiału - drewno zawsze pęknie w wyniku skurczu. Jedynym wyjściem jest zastosowanie bali z drewna klejonego.

Bale suche

Wykonuje się je z drewna o wilgotności poniżej 19%. Osiąga się ją przez sezonowanie (dawniej robiono to przez co najmniej 10 lat) lub suszenie komorowo. Ten drugi sposób nie tylko przyspiesza proces wysychania drewna, ale również eliminuje zarodniki grzybów i larwy owadów, które mogą zachować się w drewnie sezonowanym, a w przyszłości zaszkodzić konstrukcji domu. Budowanie z bali suchych nie stwarza większych komplikacji - dom nie osiada, a drewno nie pęka pod wpływem skurczu wskutek wysychania. Mogą się na nim pojawić jedynie drobne zarysowania, spowodowane zmianą wilgotności powietrza. Nie mają one jednak większego wpływu na konstrukcję domu, jego izolacyjność czy wygląd.

Bale mokre (zielone)

Mają wilgotność powyżej 19%. Budując z bali mokrych, należy więc uwzględnić efekt osiadania konstrukcji budynku, wskutek zmniejszania się średnicy lub wysokości bala podczas wysychania drewna. Kurczenie się bali spowoduje ostatecznie osiadanie domu. Przyjmuje się, że może wynosić do 6%, co daje nawet 15 cm na wysokości kondygnacji. Decydując się na dom z bali, trzeba więc mieć świadomość, jakie są konsekwencje budowania z bali mokrych - czyli wysychanie elementów drewnianych i osiadanie budynku.
Efektem schnięcia drewna są też spękania wzdłuż włókien. Jeśli są one liczne i duże, mogą mieć wpływ na konstrukcję i izolacyjność cieplną domu. Dlatego, aby ograniczyć pęknięcia, wykonuje się wzdłuż bali, w dolnej ich części, nacięcia pozbawiające drewno wewnętrznych naprężeń.

Doświadczenia właścicieli drewnianych domów z bali

Katarzyna i Ryszard z okolic Bydgoszczy: 

O domu z bali marzyliśmy od długiego czasu. Mieliśmy dokładnie przemyślane różne szczegóły. Architekt nie miał więc większych kłopotów przy zamianie naszej wizji na gotowy projekt. Budowa przebiegała niezwykle sprawnie. Pomiędzy sierpniem a listopadem 2016 roku wykonany został fundament, a potem na placu budowy pojawili się przedstawiciele firmy wykonawczej. Postawienie domu zajęło im cztery dni. Nie było nawet czasu, aby nacieszyć się budową. Takie tempo było możliwe dzięki temu, że budynek został najpierw wykonany w siedzibie producenta, a później rozłożony na pojedyncze, ponumerowane bale i przewieziony na plac budowy. Elementy konstrukcji łączone są na tzw. zamek. Jest to prosty sposób, do którego nie używa się nawet gwoździ. Kolejnym plusem takiej metody jest to, że nie ma potrzeby stosowania dodatkowych uszczelnień. Połączenia bali są bardzo zwarte i tworzą konstrukcję, która znakomicie chroni przed utratą ciepła. Ponadto bale użyte do budowy domu mają po około trzydzieści centymetrów średnicy. Drewno jest bardzo dobrym izolatorem termicznym, więc budynek nie potrzebuje dodatkowej izolacji cieplnej. Termoizolacja z wełny mineralnej została zastosowana wyłącznie na dachu, pod dachówką.

Ile kosztuje dom z bali?

Zazwyczaj mniej niż budynek w tradycyjnej technologii murowanej. Cena za stan surowy otwarty waha się od 1500 zł do 2500 zł netto za m2, zaś za stan surowy zamknięty wynosi do 3500 zł za 1 m2 powierzchni użytkowej. Na cenę domu z bali wpływa między innymi powierzchnia budynku (w większym domu m2 kosztuje mniej; standardowa powierzchnia użytkowa domu z bali wynosi 70-200 m2), ale też architektura i konstrukcja, rodzaj pokrycia dachowego, rodzaj, liczba i wymiary okien i drzwi. Jeśli zamawia się domy z bali pod klucz, na cenę wpływa standard wykończenia ścian wewnętrznych, rodzaj i kształt schodów drewnianych, rodzaj drewna na podłodze, liczba drzwi wewnętrznych.