Instalacja elektryczna - jakich wymaga zabezpieczeń?

Aby tak było, należy spełniać aktualne wymogi bezpieczeństwa oraz regularnie sprawdzać stan instalacji. W końcu przeglądy i badania techniczne samochodu wykonujemy regularnie, prawda?

Typowe zagrożenia i usterki

Najczęstszymi źródłami awarii w instalacji elektrycznej są m.in. zaniki zasilania, przeciążenia, zwarcia i przepięcia.

• Zanik zasilania może być spowodowany planowym wyłączeniem lub być skutkiem uszkodzeń linii zasilających dom, np. ze względu na burzę lub wichurę. Wyłączenie zasilania może również nastąpić na skutek zadziałania zabezpieczeń.
• Przeciążenie instalacji występuje, kiedy w obwodzie pobieramy więcej energii niż pozwala na to zabezpieczenie i przekrój przewodów. Zabezpieczenie przeciążeniowe zadziała, aby nie doszło do zapłonu izolacji przewodów i pożaru.
• Zwarcie to sytuacja, w której występuje awaria i przepływ prądu zwarciowego. W takim przypadku zabezpieczenia typu wkładki topikowe lub wyłączniki nadprądowe mają za zadanie zadziałać i wyłączyć prąd zwarciowy, zanim dojdzie do uszkodzenia całej instalacji i urządzeń podłączonych do niej.
• Skoki napięcia, czyli wzrost napięcia z 230 do 400 V, mogą spowodować uszkodzenie sprzętu RTV i AGD w naszym domu. Ograniczniki przepięć oraz UPS-y chronią nas przed tym zjawiskiem.
• Przepięcia lub wyładowania mogą również przyczynić się do uszkodzenia każdego urządzenia elektrycznego w naszym domu. Ograniczniki przepięć i prawidłowo wykonany system uziemienia stanowią remedium na tę przypadłość.
• Porażenie prądem jest groźnym zjawiskiem, jednak chronią nas przed nim wyłączniki różnicowoprądowe montowane w rozdzielnicy.
• Pożar instalacji może być spowodowany przez większość zjawisk opisanych powyżej. Obecnie stosuje się również przeciwpożarowe detektory iskrzenia, aby dodatkowo wyłapywać niebezpieczne iskrzenia między przewodami.

Wszelkie urządzenia elektryczne, także zewnętrzne, jak napęd bramy, oświetlenie ogrodu, automatyka nawadniania, powinny mieć swoje osobne zabezpieczenia, znajdujące się w rozdzielnicy elektrycznej w domu.

Niezbędne zabezpieczenia

Obecnie prawo wymaga prowadzenia osobno przewodu neutralnego i ochronnego oraz by były one wykonane z miedzi, a nie aluminium. Zarówno w nowych instalacjach, jak i starych modernizowanych należy na to zwracać uwagę. Osobne przewody N i PE umożliwiają między innymi zastosowanie wyłączników różnicowoprądowych, które są podstawą ochrony przed porażeniem prądem.

• Wyłączniki nadprądowe zastępują dawne "korki" i ich zadaniem jest ochrona instalacji przed skutkami zwarć i przeciążeń. Takie zabezpieczenie zadziała zarówno wtedy, gdy nasza instalacja jest przeciążona i istnieje ryzyko zapalenia się izolacji przewodów, jak i wtedy, gdy dojdzie do przepływu prądu zwarciowego, a w konsekwencji ryzyka uszkodzenia wszystkich urządzeń elektrycznych.
• Wyłączniki różnicowoprądowe mają za zadanie odcięcie zasilania, gdy dochodzi do porażenia prądem elektrycznym. Aparaty te są wyjątkowo szybkie, ponieważ mogą zadziałać już przy 0,0015 A, uratowując np. nasze dzieci, gdy nieumyślnie będą bawić się przy gniazdkach elektrycznych. Dodatkowo chronią nas, gdy niebezpieczne napięcie pojawi się na elementach metalowych, np. na baterii pod prysznicem czy w zlewie. Popularne zabezpieczenia typu AC nie przystają do obecnych czasów i nie radzą sobie w erze powszechnej elektroniki. Dobrą praktyką jest stosowanie typu A i F – w końcu instalację wykonujemy na lata i szkoda, aby ochrona przed porażeniem była nieskuteczna od samego początku.
• Ograniczniki przepięć chronią sprzęt elektryczny przed uszkodzeniem, co może się zdarzyć podczas wyładowań atmosferycznych. Warto przy tym nadmienić, że osobno zabezpieczamy antenę telewizyjną i kable sygnałowe (internet, telefon). Montaż ograniczników przepięć jest konieczny, zgodnie z przepisami obowiązującymi od roku 2004 w Polsce. Ich brak może skutkować niewypłaceniem ubezpieczenia po wystąpieniu tego typu szkody.

W głównej tablicy dobrą praktyką jest stosowanie ograniczników typu 1+2, czyli takiego, który ochroni przed skutkami bezpośredniego i pośredniego wyładowania. Stosowanie tańszych aparatów typu 2 nie ma sensu – w końcu liczenie, że nie dojdzie do wyładowania bezpośredniego w nasz obiekt jest ryzykiem, którego nie warto ponosić.

Ponadto warto zastosować rozłącznik izolacyjny, aby móc jednym aparatem bezpiecznie odciąć zasilanie od budynku. Lampka trójfazowa może być wykorzystana do sygnalizowania obecności napięcia w każdej z faz. Obecnie nowym trendem w budownictwie są przeciwpożarowe detektory iskrzenia, które są najskuteczniejszym sposobem ochrony przed iskrzeniem spowodowanym uszkodzeniem izolacji przewodów i w konsekwencji pożarem. Takie urządzenia badają częstotliwość napięcia i jeśli ona wzrośnie, bo wiercąc otwór pod kołek na obraz uszkodziliśmy izolację, bądź mechaniczne działanie spowodowało uszkodzenie izolacji, odłączy konkretny obwód od zasilania. Zwykle mocuje się takie aparaty na obwód dedykowany do sypialni i w pomieszczeniach gospodarczych.

• Rozdzielnica elektryczna znajdują się w niej wszystkie zabezpieczenia elektryczne, a czasami też licznik energii elektrycznej. Obecnie standardem są co najmniej dwie rozdzielnice: jedna z zabezpieczeniami instalacji, a druga tzw. silnoprądowa – przeznaczona do automatyki, alarmów czy teletechniki (antena, światłowód).

Odbiór techniczny instalacji

Ukończenie prac elektrycznych, czy to nowej, czy też modernizowanej instalacji, powinno być zakończone pomiarami zgodnymi z przepisami. Elektryk z aktualnymi uprawnieniami (np. SEP) dokonuje pomiarów m.in.: rezystancji izolacji przewodów i uziemienia oraz ciągłości przewodów. Sprawdza także ochronę przed porażeniem, poprawność doboru zabezpieczeń, kolejność faz, spadki napięcia. Następnie spisywany jest odpowiedni protokół, w którym musi się znaleźć również data kolejnego badania. Ustawa o prawie budowlanym z roku 1994 wymaga, aby instalacja elektryczna była badana nie rzadziej niż raz na 5 lat. Ponadto rozdzielnica elektryczna powinna mieć opisy, informujące o tym, jaki obwód dane zabezpieczenie chroni. Finalnie powinniśmy otrzymać również schemat elektryczny instalacji jako dokumentację powykonawczą.

JAK PRZYGOTOWAĆ INSTALACJĘ ELEKTRYCZNĄ POD „ZIELONĄ ENERGIĘ”?

Jeśli zdecydowaliśmy się na montaż fotowoltaiki lub systemu inteligentnego budynku, bardzo ważne jest odpowiednie zabezpieczenie całego układu od skutków przepięć i wyładowań atmosferycznych. Panele na dachu są połączone z całą instalacją, ale zazwyczaj bez ochrony przez instalację odgromową. Czujniki smart home są za to wrażliwe na wzrost napięcia. Dlatego ważne jest, aby instalacja była wyposażona w markowe ograniczniki przepięć – typu 1+2 w głównej tablicy, typu 2 przy tablicy z zabezpieczeniami do fotowoltaiki oraz typu 3 przy centralce smart home.

Z kolei przygotowując instalację elektryczną pod stację ładowania samochodu, powinniśmy mieć na uwadze odpowiedni wyłącznik różnicowoprądowy. Stacja podczas ładowania podłączona jest przewodem z baterią takiego pojazdu, a usterka spowoduje wyjątkowo niebezpieczny dla człowieka prąd rażeniowy DC. Dlatego niezbędna jest profesjonalna ochrona, czyli wyłącznik różnicowoprądowy typu A, a w niektórych przypadkach typu B. Ponadto pamiętajmy o tym, że chcąc wykorzystać pełną moc stacji ładowania, musimy mieć przyłącze o odpowiedniej, dostępnej mocy. Przykładowo instalując popularne stacje mocy 22 kW, potrzebujemy ponad 22 kW dostępnej mocy, a standardowe przyłącze ma 15 kW. Możemy zatem albo złożyć wniosek do zakładu energetycznego o zwiększenie mocy przyłącza, albo ograniczyć moc stacji, co wydłuży czas ładowania auta.

Wreszcie, wybierając pompę ciepła lub magazyn energii, powinniśmy mieć na uwadze ochronę przed skokami napięcia. Zbyt wysokie napięcie może uszkodzić wrażliwe elementy, dlatego dla tych urządzeń zalecany jest albo szybki UPS + markowe ograniczniki przepięć, bądź stabilizator napięcia.