Okna inne niż zwykle

Tekst: Michał Mikołajski03-02-2009 01:00

Okna okrągłe, łukowe, trójkątne lub trapezowe mogą urozmaicić elewację, a i wnętrzom dodają charakteru. Dla wielu inwestorów to wystarczająca zachęta, by włożyć więcej zachodu niż zwykle w ich wbudowanie.

W projektach współczesnych domów często pojawiają się okna o niestandardowych wymiarach i kształcie. Zdobią one nie tylko reprezentacyjne pomieszczenia, ale też hole, gabinety czy sypialnie - jako duże przeszklenia ścian, naświetla nad standardowymi oknami prostokątnymi lub jako dodatkowe, nieotwierane okna w pomieszczeniu. Okna o niewielkiej powierzchni w kształcie trójkąta, pięciokąta (np. otwartej koperty) lub półkola stosuje się przeważnie do doświetlania pomieszczeń na poddaszu. Montuje się je wtedy w ścianach szczytowych albo lukarnach.

Większość nietypowych okien można już dzisiaj bez problemów zamówić, i to razem z fachowym montażem. Coraz łatwiej też znaleźć wykonawców mających doświadczenie w wykonywaniu konstrukcji umożliwiających ich wbudowanie.

Możliwości projektowe

Okna o nietypowym kształcie wykonywane są na zamówienie. Mogą być drewniane, plastikowe, aluminiowe, a także stalowe. To, czy projekt okien da się zrealizować, zależy od rodzaju profilu, a także możliwości konkretnej wytwórni. Konstruując takie okna, producenci muszą bowiem brać pod uwagę:

minimalny promień przy wyginaniu profili w łuk - od 25 do 40 cm, zależnie od ich rodzaju;

minimalny kąt połączenia profili w narożach - od 15 do 30°, zależnie nie tylko od rodzaju profili, ale też od urządzenia zgrzewającego, jakim dysponuje producent okien.

Właściciele domów jednorodzinnych zamawiają najczęściej okna nietypowe z drewna klejonego, rzadziej - z profili PVC. Drewno jest co prawda droższe, ale ze względu na większą sztywność ułatwia konstruowanie okien o nietypowych kształtach - zwłaszcza łukowych i okrągłych. Rozmiary okien drewnianych są więc ograniczone przede wszystkim wielkością dostępnej szyby zespolonej (w oknach nieotwieranych) albo wytrzymałością okuć (w oknach otwieranych). Możliwe jest na przykład wyprodukowanie nieotwieranego okna okrągłego o średnicy 200 cm albo otwieranego, w którym długość łukowej części skrzydła wynosi 240 cm.

Inaczej jest z okrągłymi i łukowymi oknami z PVC. Nie mogą one mieć zbyt dużej powierzchni, ponieważ nie da się ich odpowiednio usztywnić.

Po prostu w ich łukowej części nie można zamontować usztywnienia, jakie stosuje się w oknach wykonanych z prostych odcinków profili (a więc prostokątnych, trójkątnych czy trapezowych). Przykładowo: okno okrągłe nieotwierane może mieć do 130 cm średnicy, ze skrzydłami rozwieralnymi - do 100 cm, a uchylne - tylko do 70 cm.

Uwaga! Żadne okno, bez względu na rodzaj materiału, z jakiego są wykonane jego ramy, nie może być zbyt duże, bo byłoby zbyt wiotkie i podatne na odkształcenia. Przeszklenia o dużej powierzchni korzystnie jest więc dzielić na mniejsze pola.

W domach murowanych

Nietypowe okna wymagają wykonania nadproży o szczególnej konstrukcji, dużo bardziej pracochłonnych niż zwykłe.

Tradycyjne nadproża łukowe muruje się z cegieł pełnych, które mają nie tylko dobrą nośność, ale też bardzo efektownie wyglądają. Kiedyś wykonywano je również z kamieni, ale obecnie większość łuków kamiennych to imitacje z odpowiednio przyciętych płytek elewacyjnych z naturalnego lub sztucznego kamienia, naklejonych na nadproża ceglane. Najpopularniejsze spośród nadproży łukowych są łuki półkoliste i łuki odcinkowe.

Tradycyjne nadproża łukowe wykonuje się w ścianach nośnych grubości co najmniej 1 cegły, czyli 25 cm, a czasami również w ścianach osłonowych - wtedy muszą być zespolone odpowiednimi łącznikami (strzemionami) z nadprożem w ścianie nośnej. Nie wymagają zbrojenia, ponieważ ich kształt zapewnia optymalne wykorzystanie wytrzymałości materiałów: pełnych cegieł ceramicznych, ewentualnie wapienno-piaskowych. Muruje się je na zaprawę cementowo-wapienną, a jeśli nadproże ma przenosić duże obciążenia - na mocniejszą zaprawę cementową. Spoiny między cegłami mogą mieć kształt klina (o szerokości maksymalnie 2 cm w górnej części oraz 0,5 cm w dolnej) albo - jeśli zastosuje się cegły klinowe - jednakową grubość. Do odpowiedniego ukształtowania nadproża niezbędne są krążyny, czyli wzorniki wycięte na przykład ze sklejki zgodnie z krzywizną łuku. Mocuje się je w deskowaniu, a całość podpiera stojakami drewnianymi. Aby umożliwić regulację poziomu deskowania i jego opuszczenie po wykonaniu łuku, pomiędzy stojakami a krążynami trzeba umieścić kliny drewniane.

Murowanie rozpoczyna się jednocześnie od obu końców łuku i postępuje ku jego szczytowi. Jako ostatni powinien być klinowany element w najwyższym punkcie łuku, nazywany zwornikiem. Dopiero po związaniu zaprawy łączącej cegły można wypełnić nią puste miejsca w spoinach i powierzchnię grzbietową sklepienia. Deskowanie usuwa się po 10-14 dniach od wymurowania łuku.

Nietypowe nadproża żelbetowe. Stosuje się, jeśli nadproże łukowe ma przenosić duże obciążenia, lub gdy ma mieć kształt inny niż łukowy (np. trójkąta). Wykonuje się wtedy belki żelbetowe z odpowiednio zaprojektowanym zbrojeniem. Niezbędne są do tego krążyny (lub inne szablony) oraz deskowanie i odpowiednie podstemplowanie, podobnie jak przy murowaniu tradycyjnego nadproża łukowego.

Nietypowe nadproża prefabrykowane. Można je zamówić do budynków z betonu komórkowego albo z ceramiki. Gotowe nadproża łukowe z betonu komórkowego przenoszą jedynie ciężar własny, zatem konieczne jest umieszczenie nad nimi belki nośnej (np. żelbetowej), ona to bowiem będzie dźwigać ciężar ścian i stropów nad otworem. Gotowe nadproża ceramiczne mają dużą nośność, wystarczy je więc oprzeć na ścianach i obmurować.

W domach szkieletowych

Bez względu na to, czy mają konstrukcję drewnianą czy stalową, montaż nietypowych okien niewiele się różni od montażu zwykłych i przeważnie nie przysparza trudności. Jako nadproże wykorzystuje się poziomą belkę (drewnianą lub stalową - tak jak cała konstrukcja domu). Zazwyczaj - aby belce tej zapewnić odpowiednie usztywnienie - wystarczy przymocować do niej od spodu drewniane lub metalowe ukośne rozpórki. Rzadko potrzebne jest wykonywanie bardziej skomplikowanych konstrukcji.

Na dachu

Niewielkie okna łukowe lub półkoliste najczęściej są umieszczane w specjalnej konstrukcji zwanej wolim okiem lub powieką. Jest to rodzaj lukarny ukształtowanej tak, by pokrycie dachu było nad nią tylko lekko uniesione, a więc przebiegało bez załamań, jedną falistą płaszczyzną. Konstrukcja ta nawiązuje do stylu dawnych domów, dlatego najczęściej towarzyszy jej tradycyjne pokrycie dachu: strzecha, gont drewniany lub dachówka karpiówka. Okna wbudowuje się w ściankę frontową lukarny - pionową lub prostopadłą do połaci dachu.

Proporcje wymiarów. Projektując wole oka, powinno się zachować odpowiednie proporcje, w przeciwnym razie linia dachu zostanie załamana i lukarna zamiast zdobić dom, będzie go szpeciła. Stosunek podstawy wolego oka do wysokości powinien wynosić od 4:1 do 6:1.

Konstrukcja. Kształt daszku nad wolim okiem może być walcowy lub stożkowy. Trzeba do niego dopasować łaty, które kiedyś wyginało się w tym celu na parze, a obecnie najczęściej po prostu lekko nacina się je od góry. Odstępy między łatami zależą od ukształtowania lukarny - żeby nie były zbyt małe (i kolejne rzędy dachówek układanych na lukarnie nie nachodziły zbytnio na siebie), kąt między linią poprowadzoną wzdłuż grzbietu lukarny a linią spadku połaci dachu nie powinien przekraczać 12°.

Odpowiedni spadek. Zbyt łagodne spadki daszku nad wolim okiem mogą być przyczyną przeciekania dachu. Aby do tego nie dopuścić, należy albo dostosować projekt wolego oka do planowanego rodzaju pokrycia (a więc minimalnego spadku, jaki jest wymagany dla tego materiału), albo wybrać takie pokrycie, które nawet przy niewielkim spadku zapewni szczelność.

Ile to kosztuje

Okna łukowe - dopłata 40-70% do ceny okna o wymiarze prostokąta opisanego na oknie zamawianym.

Okna ze skosami - dopłata 30-60% ceny okna o wymiarze prostokąta opisanego na oknie zamawianym.

Okna nietypowe są wykonywane wyłącznie na zamówienie, ale ich przykłady można znaleźć w katalogach produktów. Cena zależy od trudności wykonania. Zwykle producenci żądają wpłacenia przedpłaty nawet w wysokości 100% wartości okna, chociaż niektórzy w zamian udzielają rabatu. Czas oczekiwania na zamówienie może wynieść nawet 2-3 tygodnie.

Więcej o: