Oświetlenie zewnętrzne: wejście po zmroku

Oświetlona wieczorową porą przestrzeń przed domem nie tylko ułatwia bezpieczne dotarcie do niego, znalezienie klucza w torebce, ale też odstrasza złodziei. Światłem można tworzyć pełne uroku efekty wokół budynku i w ogrodzie. Rozświetlony ogród staje się dopełnieniem i kontynuacją wnętrza domu, a w ciepłe wieczory sprzyja wypoczywaniu i biesiadowaniu na zewnątrz.

Zanim jednak zaczniemy rozmieszczać lampy w ogrodzie, trzeba wszystko zaplanować i spróbować przewidzieć, jak to będzie wyglądało. Warto przy tym skorzystać z pomocy projektanta i poprosić go o wizualizację oświetlenia wokół domu. Dzięki dostępnym programom komputerowym można obejrzeć efekty, jakie dadzą lampy w zależności od ich rodzaju i ustawienia. Samą instalację elektryczną najlepiej wykonać jeszcze przed założeniem ogrodu. Nie trzeba będzie wtedy rujnować nawierzchni i rabat, aby położyć kable i inne elementy infrastruktury oświetleniowej.

Co oświetlać?

Wejście do domu. O tym nie trzeba przekonywać nikogo - chyba że znajduje się ono w zasięgu światła latarni ulicznych.

Numer domu. Jest często niewidoczny po zmroku, a oświetlony znacznie ułatwi odnalezienie domu gościom. Lampa z numerem domu może też służyć jako oświetlenie drzwi wejściowych.

Elewację. Światło i cienie na niej mogą tworzyć ciekawe efekty. Aby źródła światła nie oślepiały domowników, powinny być kierowane na ściany budynku, a nie na okna.

Ścieżki i schody. Podświetlone są nie tylko bezpieczniejsze, ale i ładniejsze. Pamiętajmy, że lampy nie powinny oślepiać przechodniów, a oświetlenie schodów nie powinno rzucać cienia na poszczególne stopnie schodów, bo może to grozić upadkiem.

Taras i balkony. W blasku światła będą służyły również po zapadnięciu zmroku. Warto pamiętać, że niezbyt intensywne światło skupione da bardziej kameralny klimat niż rozproszone. Dobrze, gdy można regulować jego natężenie.

Detale i krzewy w ogrodzie. Światło umieszczone od spodu eksponuje kształt krzewu lub rzeźby, oświetlając jednocześnie duży fragment ogrodu. Aby oprawa nie rzucała się w oczy, można ją osłonić roślinami, murkiem lub ukryć w oprawie imitującej kamień. Niskie rośliny można natomiast oświetlać wyższymi lampami.

Instalacja elektryczna

Jej założenie należy powierzyć uprawnionemu elektrykowi. Zanim ją rozprowadzi, warto przygotować projekt lub przynajmniej szkic ogrodu z zaznaczonymi drzewami, ozdobnymi krzewami, rabatami i wyznaczonymi ścieżkami, które chcemy podświetlić.

Instalacja zasilająca oświetlenie ogrodu powinna stanowić oddzielny obwód chroniony dwoma rodzajami wyłączników:

- nadmiarowoprądowym, dobranym do mocy obciążenia,

- przeciwporażeniowym (różnicowoprądowym).

Jeśli w ogrodzie ma być kilka obwodów oświetleniowych (np. kilka włączanych odrębnie grup lamp lub lampy zasilane różnym napięciem), należy wyodrębnić je z głównego obwodu, podłączyć do odpowiednich aparatów sterujących, a w obwodach z lampami niskonapięciowymi (na 12 lub 24 V) podłączyć transformatory i dodatkowe bezpieczniki montowane za transformatorem (po stronie niskonapięciowej). Wszystkie te urządzenia i bezpieczniki można zamontować w rozdzielnicy elektrycznej - głównej lub dodatkowej, umieszczonej w dogodnym miejscu, a przewody zasilające wyprowadzić na zewnątrz w rurkach poprowadzonych po ścianie domu.

Przystępując do prac instalacyjnych, warto przewidzieć późniejszą rozbudowę oświetlenia.

Napięcie sieciowe 230 V. Wymaga użycia kabli, które mają odporność napięciową izolacji do 1 kV (symbol YKY), a przekrój żył - 2,5 mm2. Kable nie mogą przebiegać blisko dużych drzew, fundamentów i w odległości mniejszej niż 80 cm od rur wodociągowych. Trzeba je układać w linii prostej, a w razie konieczności zakrzywiać pod kątem prostym. Przewody układa się w wykopie na głębokości około 70 cm, a 30 cm nad nimi umieszcza niebieską taśmę ostrzegawczą. Do zasilania pojedynczego obwodu wystarczy kabel trójżyłowy, ale taki z pięcioma żyłami umożliwi niezależne sterowanie trzema obwodami. Poszczególne lampy można podłączać na stałe - za pośrednictwem puszek przyłączeniowych o odpowiednim stopniu ochrony (min. IP 67) lub do gniazdek (min. IP 44), które mogą też służyć do zasilania innych urządzeń ogrodowych, na przykład kosiarki elektrycznej.

Niskie napięcie. Jest bezpieczne nawet w razie uszkodzenia kabla lub oprawy oświetleniowej. Przekrój żył w przewodzie należy dobrać do długości instalacji oraz jej obciążenia. Do dłuższych linii (ponad 25 m) potrzebny jest kabel o większym przekroju niż standardowy. Liczba żył zależy od tego, iloma obwodami będziemy chcieli niezależnie sterować. Kable można układać na powierzchni gruntu lub w rowkach na dowolnej głębokości i w dowolny sposób. Aby nie zostały uszkodzone podczas prac w ogrodzie lub przez gryzonie, warto umieścić je w karbowanej rurce ochronnej, na głębokości około 30 cm. W miejscach przewidzianych do zamontowania lamp przewody wyprowadza się ponad grunt na wysokość około 1 m.

Niestety, w lampach niskonapięciowych nie można stosować energooszczędnych źródeł światła, a łączna moc źródeł nie może przekraczać mocy transformatora, do którego będą podłączone. Sterowanie takimi lampami jest bardziej skomplikowane niż lampami na napięcie sieciowe.

Sterowanie

Aparaturę sterującą oświetleniem ogrodu potrafi dobrać każdy dobry elektryk. Można też kupić lampy z wbudowanym czujnikiem włączającym oświetlenie. Do najczęściej stosowanych aparatów sterujących należą:

- czujnik zmierzchowy, który jest podstawowym elementem sterującym, uruchamiającym stan gotowości działania pozostałych aparatów,

- zegary sterujące, włączające oświetlenie w określonych godzinach,

- programowane włączniki czasowe (o czasie działania od kilku minut do 24 godzin),n aparaty sprzężone z dzwonkiem przy furtce lub z przyciskiem otwierającym furtkę (powodują włączenie oświetlenia np. ścieżki po przyciśnięciu dzwonka lub otwarciu furtki),n czujniki ruchu włączające światło po wykryciu ruchu osób, samochodów, ale również zwierząt. Czujniki ruchu montowane są bezpośrednio pod lampami lub w dowolnej odległości od nich,

- włączniki do ręcznego sterowania, używane wówczas, gdy trzeba zmienić nastawiony tryb pracy. Powinny współdziałać z przekaźnikami, które umożliwiają powrót układu do pierwotnej konfiguracji w następnym cyklu dobowym.

Bardziej skomplikowane układy umożliwiają regulację natężenia światła sterowanego czujnikiem ruchu: gdy ktoś się zbliża, żarówka rozbłyska pełną mocą, a gdy się oddala - światło przygasa, lekko podświetlając na przykład numer budynku.

Lampy

Do oświetlenia zewnętrznego stosuje się oprawy o wyższych parametrach niż wewnętrzne. Muszą bowiem być szczelne, odporne na urazy mechaniczne, długotrwałą wilgoć i strugi deszczu, zmiany temperatury, mróz i podmuchy wiatru.

Lampy z tworzyw sztucznych są lekkie i nie korodują. Są najtańsze, ale i mniej trwałe. Bardziej odporne są oprawy wykonane ze stali nierdzewnej, stopów aluminium lub żeliwne. Te można dodatkowo pokryć ochronnym farbami.

Lampy mogą być przystosowane do zasilania napięciem sieciowym (230 V) lub niskim (12 lub 24 V).

Lampy słoneczne

Tam, gdzie nie przewidziano wcześniej instalacji, można też stosować wolno stojące lampy z diodami, czerpiące energię z baterii słonecznych ładowanych za dnia. Dają one jednak zwykle dużo słabsze światło niż lampy podłączane do instalacji elektrycznej. Długość świecenia lampy zależy od pory roku, zachmurzenia, położenia geograficznego i miejsca zainstalowania. Lampy najlepiej umieszczać w miejscach nasłonecznionych. W zacienionych będą krócej świeciły nocą. Prawidłowo naładowany akumulator zwykle wystarcza na 8 godzin pracy lampy.

Źródła światła

- Energooszczędne świetlówki - warto je stosować zawsze, a zwłaszcza w lampach włączanych na długi czas, bo zużywają kilkakrotnie mniej energii niż tradycyjne żarówki i służą 5-8 razy dłużej.

- Reflektory halogenowe - dają mocne perliste światło, idealne do eksponowania detali.

- Diody LED - dobrze sprawdzają się do dyskretnego podświetlania ścieżek i schodów oraz roślin. Mogą dawać światło białe lub kolorowe.

Zapisz się na NEWSLETTER. Co tydzień najnowsze wiadomości o budowie, remoncie i wykańczaniu wnętrz w Twojej poczcie e-mail: Zobacz przykład

>