Drewno na zewnątrz domu: jak dobrać i zabezpieczyć drewno

Walory estetyczne, łatwość obróbki, a nierzadko także tradycja decydują o wyborze drewna jako materiału wykończeniowego. Jest ono naturalnym i zarazem ekologicznym materiałem stosowanym na zewnątrz. Z drewna robi się ogrodzenia, tarasy, elewacje, altany, opaski piaskownic, konstrukcje huśtawek i zjeżdżalni, stałe i przenośne meble ogrodowe, donice, podjazdy, powierzchnie alejek i wiele innych.

Drewno jest zdecydowanie łatwiejsze w obróbce i montażu niż beton, kamień i metal. Poza tym jest ładne i "ciepłe w dotyku" (ze względu na niską przewodność cieplną doskonale izoluje). Niezależnie od warunków pogodowych na dworze, śmiało możemy przysiąść na drewnianej ławce lub oprzeć się o drewnianą balustradę, bez uczucia dyskomfortu, jaki odczuwaliśmy przy powierzchniach betonowych, kamiennych i metalowych.

Co szkodzi drewnu: woda, temperatura i grzyby

Drewno zastosowane na zewnątrz domu narażone jest na wiele czynników destrukcyjnych:

abiotycznych - czyli szkodliwe warunki atmosferyczne: opady deszczu i śniegu, wahania temperatury i wilgotności, podmuchy wiatru z unoszonymi drobinami piasku i kurzu, promieniowanie słoneczne),

biotycznych - czyli głównie grzyby, owady, glony, porosty.

Na zniszczenia szczególnie podatne są te miejsca, gdzie drewno ma bezpośredni kontakt z gruntem. Dlatego już na etapie projektowania planuje się różne sposoby na odseparowanie drewna od podłoża. Stosuje się betonowe lub metalowe wsporniki oraz podkładki i fundamenty unoszące je nad powierzchnię gruntu. Unika się też sytuacji, w których na poziomych powierzchniach drewna zbierałaby się woda z opadów atmosferycznych i topniejącego śniegu: aby temu zapobiec, wykonuje się niewielkie spadki do spływu wody w powierzchniach tarasowych, pochyla siedziska ławek, skośnie profiluje elementy elewacyjne, fazuje krawędzie, struga powierzchnie elementów pracujących na zewnątrz itd.

Aby drewno długo zachowało swoje pełne walory użytkowe, trzeba odpowiednio dobrać jego rodzaj, a później właściwie je zabezpieczyć i nie zapominać o okresowej konserwacji.

Jak dobrze dobrać gatunek drewna

Kluczową sprawą dla trwałości drewna na zewnątrz jest dobranie surowca o odpowiednich parametrach. Obecnie na polskim rynku obecnych jest kilkadziesiąt różnych gatunków i rodzajów drewna krajowego i egzotycznego. Różnią się one właściwościami, kolorem i rysunkiem, a także ceną.

Na zewnątrz domu najlepiej jest stosować drewno o najwyższej naturalnej trwałości (czyli odporności na najgroźniejszy czynnik destrukcyjny, jakim są grzyby). Pod tym względem wyróżnia się 5 klas drewna: od bardzo trwałego (klasa 1) do nietrwałego (klasa 5).

Do pierwszej klasy trwałości należą wybrane rodzaje i gatunki drewna tropikalnego, na przykład bilinga (badi), afzelia (doussie), paduk, mansonia i iroko z Afryki, tatażuba, tankowiec wonny (cumaru), ipe i pigwica właściwa (massaranduba) z Ameryki Południowej oraz teak i merbau z Azji. Dla porównania: twardziel krajowego drewna dębowego ma klasę 2, a twardziel sosnowa klasę 3, podczas gdy strefa bielasta (najmłodsze słoje przy obwodzie pnia) zupełnie takiej odporności nie mają (klasa 5).

Uwaga! W pniach większości żyjących drzew powstaje tak zwana twardziel - są to najstarsze przyrdzeniowe słoje, które obumierają i w tym procesie są naturalnie impregnowane, zwykle zmieniając swój skład chemiczny i barwę na ciemniejszą.

Procesy te wyjątkowo intensywnie zachodzą w drzewach ze strefy tropikalnej, dlatego ich twardziel jest tak trwała. Ponadto w pniach drzew tropikalnych strefa bielu jest zwykle wąska; przeważnie usuwa się ją w procesie przerobu.

U krajowej sosny zwyczajnej biel jest szeroki, nierzadko stanowi ponad połowę średnicy pnia i w związku z tym jest w pełni wykorzystywany. Sztuczna impregnacja polega na zwiększeniu trwałości drewna bielastego, bo w twardziel nawet ciśnieniowo środki zabezpieczające wnikają słabo.

Jakie drewno do jakich zastosowań

Wymagania dotyczące właściwości drewna stosowanego na zewnątrz są częściowo wspólne (szczególnie w zakresie trwałości i impregnacji), a częściowo - zależne od jego przeznaczenia. Przykładowo drewno stosowane:

- drewno na elewacjach - często musi spełniać dodatkowe wymogi przeciwpożarowe, stąd konieczność dodatkowego zabezpieczenia antypirynami.

- drewno na taras - ze względu na wymaganą odporność na wgniecenia, musi mieć odpowiednią gęstość. Minimalna gęstość drewna liściastego w stanie powietrzno-suchym (o wilgotności 12 proc.) powinna wynosić co najmniej 600 kg/m3, a iglastego - 450 kg/m3;

- drewno jako elementy konstrukcyjne - objęte jest rygorystycznymi przepisami budowlanymi: tu używa się tarcicy sortowanej wytrzymałościowo, mającej status wyrobu budowlanego;

- drewno na placach zabaw dla dzieci lub ciągach komunikacyjnych - musi spełniać odrębne wymagania w zakresie bezpieczeństwa, zabezpieczeń antypoślizgowych itp.

Klasy drewna do zastosowania na zewnątrz domu

Drewno na zewnątrz domu pracuje w 4 lub 3 klasie zagrożenia. O tym, czy dany gatunek drewna wymaga impregnacji, informuje norma PN-EN 460:1997. Zawarte tam dane oparte są na wieloletnich, szczegółowych i zarazem rzetelnych badaniach, i warto z nich korzystać. W praktyce, niestety, wygląda to zwykle tak, że wierzymy w marketingowe opisy niezwykłych właściwości (czy wręcz doskonałości) danego gatunku drewna - choć bywa, że opisy te z rzeczywistością nie mają nic wspólnego.

Dla przykładu - drewno ipe, massaranduba, cumaru i teak może być użyte na zewnątrz domu bez impregnacji, natomiast krajowe drewno sosnowe i świerkowe wymaga impregnacji ciśnieniowej (podobnie jak większość innych krajowych rodzajów drewna, które naturalnie nie wytwarzają twardzieli, np. olcha i brzoza). Z powyższych względów lepszym rozwiązaniem jest zakup drewna impregnowanego w warunkach przemysłowych niż dokonywanie tego we własnym zakresie zdecydowanie mniej skutecznymi metodami (malowanie lub natrysk).

Do impregnacji należy dobierać środki ochrony drewna o potwierdzonej skuteczności działania.

Większość właściwości drewna zależy od jego gęstości. Im jest ona wyższa, tym większa jest trwałość, wytrzymałość oraz twardość drewna, ale jednocześnie niższa izolacyjność cieplna i mniejsza stabilność wymiarowa. Im większa jest kurczliwość drewna, tym większa jest jego skłonność do pękania; można ją znacząco zmniejszyć przez zastosowanie środków hydrofobujących.

Rysunek drewna i jego kolor: zabezpieczanie i malowanie drewna

Drewno na zewnątrz tworzy stylistyczną całość z otoczeniem, dlatego ważny jest jego rysunek i barwa - przy czym jego naturalny kolor może być niemal dowolnie zmieniany przez aplikację środków do wykańczania i uszlachetniania powierzchni. Warto pamiętać, że zdecydowanie lepsze są środki hydrofobujące drewno (zabezpieczające przed wnikaniem wody), ale nie tworzące szczelnych powłok na jego powierzchni, czyli środki na bazie olejów i wosków do drewna.

Niestety, naturalna barwa drewna użytkowanego na zewnątrz (tym bardziej ta sztucznie nadana) dość szybko ulega zmianom na skutek oddziaływań atmosferycznych i biotycznych

- drewno płowieje, szarzeje i żółknie. Ponadto każdy z rodzajów i gatunków drewna wykazuje stosunkowo wysoką zmienność barwy wyjściowej i innych właściwości fizycznych i mechanicznych. Wynika to z szerokiego rejonu występowania drzew, z których jest ono pozyskiwane (lasy naturalne i plantacje np. eukaliptus, strefa klimatu tropikalnego i subtropikalnego np. mahonie, tajga jasna i ciemna - modrzew syberyjski). Inna przyczyna zmienności koloru to pozyskiwanie danego rodzaju drewna nawet z kilku, a nawet kilkunastu gatunków drzew np. meranti, mengkulang, durian.

Zmiany barwy drewna zależą też od intensywności oddziaływania różnych czynników, która uzależniona jest, np. od stron świata, czy wysokości nad poziomem gruntu, co doskonale widać na drewnianych elewacjach budynków. Ułożone od północy drewno jest zwykle ciemniejsze i pokryte zielonkawym nalotem mikroorganizmów, a od południa silniej płowieje i pokrywa się drobnymi pęknięciami. Najintensywniejsze zmiany zachodzą w dolnych częściach, gdzie zabezpieczająco nie działają już okapy dachowe, a śnieg przylega zimą do ściany.

Jednak ta zmienność i niepowtarzalność drewna stanowi o jego pięknie. Drobny sęk, zawój włókien, pastelowe przebarwienie, urozmaicają rysunek przełamując "plastikową" powtarzalność i monotonię. Zmiany barwy w czasie też są naturalne i współgrają z otoczeniem. Dom z drewnianą elewacją, drewniany płot otaczający plac czy drewniana altana posadowiona w ogrodzie po kilku latach nie rażą nowością - kolory są nieco przytłumione, wypłowiałe, stanowiąc szlachetne i neutralne tło dla coraz bujniejszej roślinności.

Zapisz się na NEWSLETTER. Co tydzień najnowsze wiadomości o budowie, remoncie i wykańczaniu wnętrz w Twojej poczcie e-mail: Zobacz przykład