Kleić każdy może...
Skleić można niemal wszystko. Kleje - dzięki zastosowaniu syntetycznych żywic o dużej przyczepności i wytrzymałości - wyparły w wielu miejscach śruby, wkręty i gwoździe
Dzięki syntetycznym spoiwom nie ma już problemu ze sklejeniem porcelany, kamienia czy metalu. Powierzchnia nie musi być już chłonna i porowata. Może być błyszcząca i całkiem nieprzepuszczalna. Sklejanie szkła jest najlepszym tego przykładem.
Niestety, niektóre z substancji w klejach mogą być bardzo szkodliwe dla zdrowia. Lotne, o nieprzyjemnym, często duszącym zapachu rozpuszczalniki wymagają pracy w przewiewnym miejscu. Czasami mogą także drażnić skórę i błony śluzowe. Niestety, nie ma na to rady.
Bardzo często skuteczność kleju ma związek z występowaniem w jego składzie niebezpiecznych substancji. Są one przeważnie groźne w płynnej postaci kleju. W czasie jego twardnienia odparowują i zaschnięta spoina nie jest już niebezpieczna dla zdrowia.
UWAGA! Na opakowaniach muszą znajdować się informacje o zawartości szkodliwych substancji, przeciwwskazania do używania w określonych warunkach. Wielu klejów nie można używać w pokojach dziecinnych, do sklejania zabawek czy sklejania w miejscach narażonych na kontakt z żywnością. Zakres stosowania potwierdzają atesty i świadectwa Państwowego Zakładu Higieny (powinny być wymienione na opakowaniu).
Jedno- i dwuskładnikowe
Kleje można podzielić na jedno- i dwuskładnikowe. Pierwsze są od razu gotowe do użycia, drugie wymagają wymieszania dwóch składników, najczęściej żywicy i utwardzacza, przed użyciem.
Kleje jednoskładnikowe twardnieją dzięki odparowaniu rozpuszczalnika lub w wyniku reakcji chemicznych w spoinie klejowej (pod wpływem zmian temperatury, oddziaływania wilgoci z powietrza itp.). Twardnienie spoiny preparatów dwuskładnikowych zachodzi zawsze w wyniku reakcji chemicznej.
Kleje twardniejące przez wysychanie (zaliczamy do nich znaczną część preparatów jednoskładnikowych), czyli odparowanie rozpuszczalnika lub wody, służą do łączenia chłonnych podłoży, np. drewna, papieru.
UWAGA! Brak chłonności elementów nie eliminuje całkowicie możliwości zastosowania takiego kleju; przy małej powierzchni złącza rozpuszczalnik ma możliwość odparować na boki.
Popularnym klejem tego typu jest wikol.
Kleje twardniejące w wyniku reakcji chemicznych w spoinie pod wpływem czynników zewnętrznych nie wymagają chłonnych podłoży, zakres ich stosowania jest zazwyczaj bardzo szeroki. Służą do łączenia różnych materiałów (również ze sobą): drewna, metali, szkła ceramiki.
Do dwuskładnikowych klejów tego typu zaliczamy kleje epoksydowe, a do jednoskładnikowych - kleje twardniejące pod wpływem wilgoci atmosferycznej, np. poliuretanowe i silikonowe.
Błyskawicznie, kontaktowo
Wśród klejów jednoskładnikowych są jeszcze dwa charakterystyczne rodzaje klejów - błyskawiczne i kontaktowe.
Błyskawicznych używa się do łączenia małych elementów, gdzie nie można zapewnić długotrwałego docisku.
Są to kleje na bazie cyjanoakrylatu typu superglue. Twardnieją w kilka sekund. Utwardzają się zwykle chemicznie, np. w wyniku reakcji z wilgocią w powietrzu. Dla ułatwienia pracy mają bardzo płynną konsystencję.
UWAGA! Mogą być niebezpieczne, bo w kilka sekund mogą skleić skórę. W czasie pracy trzeba więc bardzo uważać, aby nie zabrudzić oczu i rąk. Nie powinny ich używać dzieci.
Z kolei kleje kontaktowe oparte są na żywicach, do których rozcieńczenia używa się bardzo lotnych i bardzo szkodliwych rozpuszczalników. Takich preparatów używa się tam, gdzie skleja się materiały nieporowate i odparowanie oraz wyschnięcie kleju może być utrudnione.
Klejenie polega na powleczeniu obu łączonych elementów równomierną warstwą środka, a następnie odczekaniu czasu niezbędnego do odparowania rozpuszczalnika. Suche w dotyku powierzchnie mocno dociska się do siebie.
UWAGA! Po dociśnięciu, a nawet zetknięciu elementów, nie ma już możliwości korekcji ich położenia. Dlatego konieczne jest dokładne dopasowanie elementów.
Niestety, niektóre z substancji w klejach mogą być bardzo szkodliwe dla zdrowia. Lotne, o nieprzyjemnym, często duszącym zapachu rozpuszczalniki wymagają pracy w przewiewnym miejscu. Czasami mogą także drażnić skórę i błony śluzowe. Niestety, nie ma na to rady.
Bardzo często skuteczność kleju ma związek z występowaniem w jego składzie niebezpiecznych substancji. Są one przeważnie groźne w płynnej postaci kleju. W czasie jego twardnienia odparowują i zaschnięta spoina nie jest już niebezpieczna dla zdrowia.
UWAGA! Na opakowaniach muszą znajdować się informacje o zawartości szkodliwych substancji, przeciwwskazania do używania w określonych warunkach. Wielu klejów nie można używać w pokojach dziecinnych, do sklejania zabawek czy sklejania w miejscach narażonych na kontakt z żywnością. Zakres stosowania potwierdzają atesty i świadectwa Państwowego Zakładu Higieny (powinny być wymienione na opakowaniu).
Jedno- i dwuskładnikowe
Kleje można podzielić na jedno- i dwuskładnikowe. Pierwsze są od razu gotowe do użycia, drugie wymagają wymieszania dwóch składników, najczęściej żywicy i utwardzacza, przed użyciem.
Kleje jednoskładnikowe twardnieją dzięki odparowaniu rozpuszczalnika lub w wyniku reakcji chemicznych w spoinie klejowej (pod wpływem zmian temperatury, oddziaływania wilgoci z powietrza itp.). Twardnienie spoiny preparatów dwuskładnikowych zachodzi zawsze w wyniku reakcji chemicznej.
Kleje twardniejące przez wysychanie (zaliczamy do nich znaczną część preparatów jednoskładnikowych), czyli odparowanie rozpuszczalnika lub wody, służą do łączenia chłonnych podłoży, np. drewna, papieru.
UWAGA! Brak chłonności elementów nie eliminuje całkowicie możliwości zastosowania takiego kleju; przy małej powierzchni złącza rozpuszczalnik ma możliwość odparować na boki.
Popularnym klejem tego typu jest wikol.
Kleje twardniejące w wyniku reakcji chemicznych w spoinie pod wpływem czynników zewnętrznych nie wymagają chłonnych podłoży, zakres ich stosowania jest zazwyczaj bardzo szeroki. Służą do łączenia różnych materiałów (również ze sobą): drewna, metali, szkła ceramiki.
Do dwuskładnikowych klejów tego typu zaliczamy kleje epoksydowe, a do jednoskładnikowych - kleje twardniejące pod wpływem wilgoci atmosferycznej, np. poliuretanowe i silikonowe.
Błyskawicznie, kontaktowo
Wśród klejów jednoskładnikowych są jeszcze dwa charakterystyczne rodzaje klejów - błyskawiczne i kontaktowe.
Błyskawicznych używa się do łączenia małych elementów, gdzie nie można zapewnić długotrwałego docisku.
Są to kleje na bazie cyjanoakrylatu typu superglue. Twardnieją w kilka sekund. Utwardzają się zwykle chemicznie, np. w wyniku reakcji z wilgocią w powietrzu. Dla ułatwienia pracy mają bardzo płynną konsystencję.
UWAGA! Mogą być niebezpieczne, bo w kilka sekund mogą skleić skórę. W czasie pracy trzeba więc bardzo uważać, aby nie zabrudzić oczu i rąk. Nie powinny ich używać dzieci.
Z kolei kleje kontaktowe oparte są na żywicach, do których rozcieńczenia używa się bardzo lotnych i bardzo szkodliwych rozpuszczalników. Takich preparatów używa się tam, gdzie skleja się materiały nieporowate i odparowanie oraz wyschnięcie kleju może być utrudnione.
Klejenie polega na powleczeniu obu łączonych elementów równomierną warstwą środka, a następnie odczekaniu czasu niezbędnego do odparowania rozpuszczalnika. Suche w dotyku powierzchnie mocno dociska się do siebie.
UWAGA! Po dociśnięciu, a nawet zetknięciu elementów, nie ma już możliwości korekcji ich położenia. Dlatego konieczne jest dokładne dopasowanie elementów.
Zaletą klejów kontaktowych jest silne złączenie elementów krótko po ich dociśnięciu. Popularnym klejem tego typu jest butapren.
Klej z pistoletu
Kleje sa również w postaci stałej do łączenia na gorąco. Używa się do tego klejów w postaci cienkich prętów oraz urządzenia do podgrzewania (przypomina pistolet).
Wkład klejowy roztapia się w pistolecie w temp. ok. 150-200 st. C. Następnie naciskając "spust" pistoletu, wyciskamy klej przez dyszę.
Zaletą tego systemu jest to, że wkłady klejowe są w całości złożone z substancji klejącej i nie zawierają żadnych szkodliwych rozpuszczalników.
Wkłady mogą mieć różny skład i kolor. Można kupić takie do papieru, drewna, metalu, tworzyw sztucznych, materiałów ceramicznych i mineralnych. Specjalne wkłady umożliwiają też wykonanie izolacji na nieosłoniętych częściach przewodów elektrycznych. Można za ich pomocą łączyć małe i duże elementy, np. panele podłogowe.
Sklej to sam
PRZYGOTOWANIE. Powierzchnia do klejenia musi być czysta i równa. Wszelkie zabrudzenia z tłuszczu, farb, starych klejów powinny być zmyte lub zeskrobane. Do usuwania zabrudzeń i powłok lakierniczych służą specjalne preparaty chemiczne.
Jeśli podłoże - np. świeże drewno, gips, tynki, wylewki podłogowe - ma dużą chłonność, przed klejeniem należy zastosować preparat gruntujący. Są to też preparaty z zawartością żywic syntetycznych (np. akrylowych, winylowych), które wzmacniają i zmniejszają chłonność podłoża.
Metale w miejscach połączenia oprócz odtłuszczenia wymagają przeszlifowania papierem ściernym lub szczotką drucianą.
Jeśli złącze ma zostać poddane dużemu obciążeniu, to podłoże musi być odpowiednio nośne. Coraz częściej zdarza się, że zamiast łącznika mechanicznego - śruby, kołka - używamy kleju do przymocowania na ścianie haczyka, wieszaka lub ozdobnej listwy. Pod wpływem obciążenia taki przyklejony do ściany element może się oberwać z płatem farby, tapety, kawałkiem panelu ściennego czy tynku.
Wytrzymałość połączenia jest uzależniona od wytrzymałości podłoża. Żeby uchronić się od niespodzianek, przy połączeniach klejowych musimy zeskrobać farbę, odkuć powierzchniowo tynk. Będziemy mieli wówczas pewność, że przyklejony element się nie oberwie.
Duży wpływ na wytrzymałość spoiny klejowej mają: wzajemny docisk sklejanych elementów i wielkość powierzchni klejenia. Im większa jest powierzchnia przylegania elementów, tym połączenie jest mocniejsze.
Połączenia wąskich elementów łatwo ulegające uszkodzeniom wzmacnia się poprzez odpowiednie przygotowanie klejonych krawędzi: ścięcie ich pod kątem (zukosowanie), ścięcie schodkowe, połączenie za pośrednictwem innych elementów - na obce pióro, nakładkę itp.
KLEJENIE. W przypadku niewielkich napraw i łączenia małych elementów wystarczy czasem kropla kleju. Tubki klejów błyskawicznych mają specjalne zakończenia w formie stożka ułatwiające dozowanie. Czasami kleje w tubkach z normalną nakrętką mają dołączane przykręcane końcówki do dozowania.
Popularne są ostatnio kleje w kartuszach wyciskane za pomocą pistoletu. Stożkowa końcówka takiego opakowania ucięta w odpowiednim miejscu pozwala na dostosowanie otworu wypływu do rozmiaru potrzebnej spoiny.
Klejąc na dużej powierzchni, możemy preparat rozprowadzać równomiernie na całej powierzchni lub pasmowo. Służą do tego pędzle, wałki oraz szpachle - zwykłe i zębate. Pędzlami i wałkami rozprowadza się kleje o dużej płynności; szpachlami - gęste kleje o konsystencji pasty, natomiast szpachlami ząbkowanymi - zaprawy klejowe do mocowania płytek ceramicznych i kleje do wykładzin podłogowych.
Mały przegląd
Parkiety, mozaiki - specjalne kleje dyspersyjne (wodne) i polimerowe (rozpuszczalnikowe) jedno- i dwuskładnikowe. Ze względu na duże powierzchnie prowadzonych prac kleje te są dostępne w wiaderkach plastikowych lub metalowych o dużych pojemnościach - 2,5-10 l (ilość kleju jednak podana jest w kilogramach).
Panele podłogowe - specjalne dyspersyjne kleje do paneli drewnianych i drewnopochodnych. Sprzedawane w butelkach lub pojemnikach 750-1000 ml z dozownikiem, który możemy obciąć w odpowiednim miejscu i dostosować otwór wypływu do wymiarów wpustów na krawędziach paneli.
Wykładziny podłogowe w rolach, płytach i płytkach, naturalne (korek, linoleum) i z tworzyw sztucznych, okładziny ścienne z korka - podobnie jak w przypadku klejów do parkietów, są kleje dyspersyjne i rozpuszczalnikowe na bazie żywic syntetycznych.
Tapety i okładziny ścienne - kleje metylocelulozowe lub dyspersyjne w proszku do rozrobienia z wodą lub dyspersyjne w postaci płynnej. Te pierwsze dostępne są w małych pudełkach, drugie - w butelkach lub wiaderkach.
Płytki ceramiczne, kamień - zaprawy klejące polimerowo-cementowe w workach 25-30 kg lub gotowe kleje rozpuszczalnikowe i dyspersyjne w wiadrach 5-10 l. Kleje w postaci płynnej używa się na bardzo równych podłożach i w miejscach, gdzie nie można obciążać konstrukcji, np. na ściankach gipsowo-kartonowych.
Drewniane i drewnopodobne meble, wyposażenie domów i ogrodów, listwy ozdobne - bardzo szeroka gama różnych klejów dyspersyjnych, np. typu Wikol lub kleje rozpuszczalnikowe. Spotyka się kleje do drewna zwykłe i wodoodporne. Klejami można też sklejać materiały drewnopochodne: płyty wiórowe, paździeżowe. Do drobnych prac i napraw mogą służyć kleje w tubkach 50 ml lub małych butelkach 50-100 ml. Do większych prac kleje są dostępne w butelkach 500-1000 ml, puszkach lub wiaderkach. Do sklejania przedmiotów z drewna służą tez kleje montażowe w kartuszach.
Tworzywa sztuczne - kleje rozpuszczalnikowe lub dyspersyjne w zależności od typu tworzywa sztucznego. Do styropianu stosuje się specjalne kleje i masy, w których nie ma związków działających destrukcyjnie na spienione tworzywo polistyrenowe.
Kleje rozpuszczalnikowe dostępne są w metalowych tubach lub pojemnikach.
Szkło - kleje na bazie żywic sylikonowych i kauczukowych. Jeśli chcemy skleić akwarium, musimy zastosować nie tylko klej do szkła, ale dodatkowo odporny na trwałe działanie wody. Do klejenia luster używa się specjalnych klejów lub klejouszczelniaczy (najczęściej sylikonowych) bez substancji niszczących metaliczną powłokę lustrzaną. Najbardziej popularne są kartusze 300 ml do wyciskania pistoletem lub tubki 50 ml.
Połączenia konstrukcyjne: beton, metal, szkło, kamień - specjalistyczne dwuskładnikowe kleje epoksydowe. Używa się ich np. do kotwienia elementów stalowych w betonie, kamieniu, ceramice, szkle; do połączeń elementów konstrukcyjnych z metalu, betonu, cegły. Małe ilości - 35-100 ml - dostępne są w tubkach lub podwójnych opakowaniach z dozownikiem (opakowanie przypomina podwójną strzykawkę). Duże ilości są w zestawach złożonych z dwóch metalowych puszek - mniejszej z utwardzaczem i większej z substancją klejącą.
Klej z pistoletu
Kleje sa również w postaci stałej do łączenia na gorąco. Używa się do tego klejów w postaci cienkich prętów oraz urządzenia do podgrzewania (przypomina pistolet).
Wkład klejowy roztapia się w pistolecie w temp. ok. 150-200 st. C. Następnie naciskając "spust" pistoletu, wyciskamy klej przez dyszę.
Zaletą tego systemu jest to, że wkłady klejowe są w całości złożone z substancji klejącej i nie zawierają żadnych szkodliwych rozpuszczalników.
Wkłady mogą mieć różny skład i kolor. Można kupić takie do papieru, drewna, metalu, tworzyw sztucznych, materiałów ceramicznych i mineralnych. Specjalne wkłady umożliwiają też wykonanie izolacji na nieosłoniętych częściach przewodów elektrycznych. Można za ich pomocą łączyć małe i duże elementy, np. panele podłogowe.
Sklej to sam
PRZYGOTOWANIE. Powierzchnia do klejenia musi być czysta i równa. Wszelkie zabrudzenia z tłuszczu, farb, starych klejów powinny być zmyte lub zeskrobane. Do usuwania zabrudzeń i powłok lakierniczych służą specjalne preparaty chemiczne.
Jeśli podłoże - np. świeże drewno, gips, tynki, wylewki podłogowe - ma dużą chłonność, przed klejeniem należy zastosować preparat gruntujący. Są to też preparaty z zawartością żywic syntetycznych (np. akrylowych, winylowych), które wzmacniają i zmniejszają chłonność podłoża.
Metale w miejscach połączenia oprócz odtłuszczenia wymagają przeszlifowania papierem ściernym lub szczotką drucianą.
Jeśli złącze ma zostać poddane dużemu obciążeniu, to podłoże musi być odpowiednio nośne. Coraz częściej zdarza się, że zamiast łącznika mechanicznego - śruby, kołka - używamy kleju do przymocowania na ścianie haczyka, wieszaka lub ozdobnej listwy. Pod wpływem obciążenia taki przyklejony do ściany element może się oberwać z płatem farby, tapety, kawałkiem panelu ściennego czy tynku.
Wytrzymałość połączenia jest uzależniona od wytrzymałości podłoża. Żeby uchronić się od niespodzianek, przy połączeniach klejowych musimy zeskrobać farbę, odkuć powierzchniowo tynk. Będziemy mieli wówczas pewność, że przyklejony element się nie oberwie.
Duży wpływ na wytrzymałość spoiny klejowej mają: wzajemny docisk sklejanych elementów i wielkość powierzchni klejenia. Im większa jest powierzchnia przylegania elementów, tym połączenie jest mocniejsze.
Połączenia wąskich elementów łatwo ulegające uszkodzeniom wzmacnia się poprzez odpowiednie przygotowanie klejonych krawędzi: ścięcie ich pod kątem (zukosowanie), ścięcie schodkowe, połączenie za pośrednictwem innych elementów - na obce pióro, nakładkę itp.
KLEJENIE. W przypadku niewielkich napraw i łączenia małych elementów wystarczy czasem kropla kleju. Tubki klejów błyskawicznych mają specjalne zakończenia w formie stożka ułatwiające dozowanie. Czasami kleje w tubkach z normalną nakrętką mają dołączane przykręcane końcówki do dozowania.
Popularne są ostatnio kleje w kartuszach wyciskane za pomocą pistoletu. Stożkowa końcówka takiego opakowania ucięta w odpowiednim miejscu pozwala na dostosowanie otworu wypływu do rozmiaru potrzebnej spoiny.
Klejąc na dużej powierzchni, możemy preparat rozprowadzać równomiernie na całej powierzchni lub pasmowo. Służą do tego pędzle, wałki oraz szpachle - zwykłe i zębate. Pędzlami i wałkami rozprowadza się kleje o dużej płynności; szpachlami - gęste kleje o konsystencji pasty, natomiast szpachlami ząbkowanymi - zaprawy klejowe do mocowania płytek ceramicznych i kleje do wykładzin podłogowych.
Mały przegląd
Parkiety, mozaiki - specjalne kleje dyspersyjne (wodne) i polimerowe (rozpuszczalnikowe) jedno- i dwuskładnikowe. Ze względu na duże powierzchnie prowadzonych prac kleje te są dostępne w wiaderkach plastikowych lub metalowych o dużych pojemnościach - 2,5-10 l (ilość kleju jednak podana jest w kilogramach).
Panele podłogowe - specjalne dyspersyjne kleje do paneli drewnianych i drewnopochodnych. Sprzedawane w butelkach lub pojemnikach 750-1000 ml z dozownikiem, który możemy obciąć w odpowiednim miejscu i dostosować otwór wypływu do wymiarów wpustów na krawędziach paneli.
Wykładziny podłogowe w rolach, płytach i płytkach, naturalne (korek, linoleum) i z tworzyw sztucznych, okładziny ścienne z korka - podobnie jak w przypadku klejów do parkietów, są kleje dyspersyjne i rozpuszczalnikowe na bazie żywic syntetycznych.
Tapety i okładziny ścienne - kleje metylocelulozowe lub dyspersyjne w proszku do rozrobienia z wodą lub dyspersyjne w postaci płynnej. Te pierwsze dostępne są w małych pudełkach, drugie - w butelkach lub wiaderkach.
Płytki ceramiczne, kamień - zaprawy klejące polimerowo-cementowe w workach 25-30 kg lub gotowe kleje rozpuszczalnikowe i dyspersyjne w wiadrach 5-10 l. Kleje w postaci płynnej używa się na bardzo równych podłożach i w miejscach, gdzie nie można obciążać konstrukcji, np. na ściankach gipsowo-kartonowych.
Drewniane i drewnopodobne meble, wyposażenie domów i ogrodów, listwy ozdobne - bardzo szeroka gama różnych klejów dyspersyjnych, np. typu Wikol lub kleje rozpuszczalnikowe. Spotyka się kleje do drewna zwykłe i wodoodporne. Klejami można też sklejać materiały drewnopochodne: płyty wiórowe, paździeżowe. Do drobnych prac i napraw mogą służyć kleje w tubkach 50 ml lub małych butelkach 50-100 ml. Do większych prac kleje są dostępne w butelkach 500-1000 ml, puszkach lub wiaderkach. Do sklejania przedmiotów z drewna służą tez kleje montażowe w kartuszach.
Tworzywa sztuczne - kleje rozpuszczalnikowe lub dyspersyjne w zależności od typu tworzywa sztucznego. Do styropianu stosuje się specjalne kleje i masy, w których nie ma związków działających destrukcyjnie na spienione tworzywo polistyrenowe.
Kleje rozpuszczalnikowe dostępne są w metalowych tubach lub pojemnikach.
Szkło - kleje na bazie żywic sylikonowych i kauczukowych. Jeśli chcemy skleić akwarium, musimy zastosować nie tylko klej do szkła, ale dodatkowo odporny na trwałe działanie wody. Do klejenia luster używa się specjalnych klejów lub klejouszczelniaczy (najczęściej sylikonowych) bez substancji niszczących metaliczną powłokę lustrzaną. Najbardziej popularne są kartusze 300 ml do wyciskania pistoletem lub tubki 50 ml.
Połączenia konstrukcyjne: beton, metal, szkło, kamień - specjalistyczne dwuskładnikowe kleje epoksydowe. Używa się ich np. do kotwienia elementów stalowych w betonie, kamieniu, ceramice, szkle; do połączeń elementów konstrukcyjnych z metalu, betonu, cegły. Małe ilości - 35-100 ml - dostępne są w tubkach lub podwójnych opakowaniach z dozownikiem (opakowanie przypomina podwójną strzykawkę). Duże ilości są w zestawach złożonych z dwóch metalowych puszek - mniejszej z utwardzaczem i większej z substancją klejącą.
- Więcej o:
