Projektowanie domu: jak dobrać i rozmieścić okna?

Usytuowanie domu na działce: gdzie powinny być okna?

Okna są podstawowym źródłem naturalnego światła we wnętrzach. Od nich zależy funkcjonalność, wygoda, mikroklimat, a także - uroda naszych domów.

Warunki dyktuje miejsce, w którym planujemy budowę domu: o określonej orientacji względem stron świata, sąsiedztwie i perspektywach. Szczegółowe wytyczne mogą zawierać także miejscowe plany zagospodarowania lub warunki zabudowy. Wybór działki oraz projekt - pierwsze kroki na drodze do własnego domu - są bardzo ważne. Właściwe usytuowanie domu i powiązanie go z otoczeniem to podstawa udanej inwestycji. Tym dom zasadniczo różni się od mieszkania - jest przypisany do ziemi, związany z ogrodem, zapewnia gospodarzom (użytkownikom) bezpośredni kontakt z naturą, a także realny wpływ na sprawy, które w budownictwie wielorodzinnym rozstrzygane są ponad głowami lokatorów.

Na niewielkiej, obudowanej ze wszystkich stron czy zacienionej przez sąsiedztwo działce, zwykle unika się konstruowania szerokich otwarć. A aktywność przyszłych mieszkańców kieruje się raczej na ochronę wnętrz przed rozmaitymi uciążliwościami. Z kolei tam, gdzie otwarta przestrzeń lub atrakcyjne widoki zachęcają, powstają "szklane domy" przypominające swoim wyglądem oranżerie czy "akwaria".

Dopasuj okna do funkcji i stylu pomieszczeń

Na zdjęciu: Zbyt intensywne słońce można ograniczyć, planując zadaszenie nad dużym oknem lub wykorzystując do zacienienia rolety, okiennice czy inne przesłony.

Okna powinny pasować do wnętrz, które doświetlają. Ich kształt, wielkość, położenie i orientację trzeba dostosować do konkretnych funkcji pomieszczeń w domu. Kompozycja, którą tworzą przeszklenia na elewacjach budynku, jest w modelowym ujęciu raczej wypadkową tych zadań niż elementem podporządkowanym efektownemu wyglądowi zewnętrznemu. Właściwie trudno zdecydować, czy lepiej mieć dom ładny, czy wygodny? Chcemy jednego i drugiego!

Zawodowa rzetelność zobowiązuje współczesnych architektów do optymalnego rozplanowania wnętrz: ustalenia rozmiarów i wzajemnych relacji różnych stref i pomieszczeń, a także ich właściwej orientacji. Bryła i fasady domu dwudziestego pierwszego wieku to coś w rodzaju opakowania dla komfortowej egzystencji mieszkańców - efektownie wspaniale dopełniają całość, ale w żaden sposób nie zastąpią "zawartości".

Okna od podłogi do sufitu, bez parapetów

Na zdjęciu: Obszerne pomieszczenia, zlokalizowane w narożnikach domu, zwykle zyskują na wyposażeniu w okna na dwóch prostopadłych ścianach - są wtedy bardziej równomiernie oświetlone, a także wydłuża się czas ich nasłonecznienia.

Okna wypełniające ścianę od podłogi pod sufit są bardzo atrakcyjne, ponieważ:

• doskonale doświetlają pomieszczenia
• wprowadzają do nich ładne widoki
• dodają przestronności, optycznie "otwierają" przestrzeń
• ułatwiają zacieranie granic, wiążą dom z otoczeniem
• mogą stanowić dodatkowe wyjście (na taras, balkon, do ogrodu)
• skierowane na południe poprawiają bilans cieplny domu, dogrzewając wnętrza,

Duże okna mają też minusy:

• wychodzące na zacienioną stronę posesji mogą mocno wychładzać wnętrze
• południowe, a przede wszystkim zachodnie wymagają dodatkowych, zewnętrznych przesłon ograniczających przegrzewanie
• wymuszają zastosowanie kosztowniejszych niż tradycyjne (ścienne) grzejników kanałowych lub ogrzewania podłogowego (szczególnie polecanego w dwukondygnacyjnych, otwartych aż po dach salonach)
• mogą utrudnić aranżację wnętrza, bo nie powinno się ich zastawiać meblami (w mocno przeszklonych wnętrzach tworzy się układy pejzażowe, jednak na swobodne rozlokowanie sprzętów potrzeba więcej miejsca niż na tradycyjne ustawienie pod ścianami)
• w gęsto zabudowanej okolicy mogą nadmiernie odsłaniać wnętrza i ograniczać prywatność użytkowników.

Okna z parapetami na wysokości 40-50 cm

Na zdjęciu: Gdyby okna w tym pokoju sięgały podłogi, byłby kłopot z montażem ogrzewania, bo przy drewnianej podłodze podłogówka staje się problematyczna.

Okna z parapetami na wysokości 40-50 cm znakomicie nadają się do kontaktów z otoczeniem. Poniżej mieszczą się jeszcze niskie grzejniki ścienne, a poszerzony parapet tworzy wygodne siedzisko z widokiem. Tego rodzaju przeszklenie sprawdzi się w wykuszu, dużej, nowoczesnej lukarnie, ale i wykrojone w płaskiej ścianie będzie prawdziwą ozdobą i wyróżnikiem wnętrza.

Okna z parapetami na wysokości ok. 90 cm

Na zdjęciu: W sąsiedztwie takich przeszkleń można wygodnie pracować i odpoczywać; pod nimi jest miejsce na grzejniki w, a także na ustawienie mebli - stołu, biurka, kanapy...

Okna z parapetami na standardowej wysokości, ok. 90 cm:

• zapewniają dobry kontakt z otoczeniem,
• są bezpieczne (chronią przed wypadnięciem, a jednocześnie utrudniają dostęp z zewnątrz)
• gwarantują wnętrzom odpowiednie doświetlenie (zwykle mają powierzchnię powyżej zalecanego minimum czyli 1/8 powierzchni podłogi
• mają też tę zaletę, że łatwo dopasować rozmiar otworu do większości domowych pomieszczeń.

Okna pod sufitem

Na zdjęciu: Wysoko umieszczone okna wpuszczają naturalne światło, nie zabierają miejsca, a na dodatek dodają wnętrzu przestrzeni i lekkości.

Czasem warto wywindować poziom parapetu wysoko, tak by np. pod kuchennym oknem umieścić zlew i ochronić szybę przed zachlapywaniem. 125-130 cm ściany poniżej okna wystarczy także do wstawienia stelaża i podwieszenia miski w.c. w toalecie. W pomieszczeniach gospodarczych, korytarzach itp. otwory można umieścić dosłownie pod sufitem (na wys. około 180 cm), gdzie w żaden sposób nie ograniczą zagospodarowania wnętrza. Przydają się także do naturalnego doświetlenia poziomu piwnic lub w niewielkich łazienkach, gdzie pozwolą szybko pozbyć się nadmiaru wilgoci.

Okna nietypowe: wyjątkowy efekt, większe wydatki

Na zdjęciu: Zastosowanie w budynku okien o nietypowych kształtach - przykładowo z łukiem na górnej krawędzi - może znacząco podnieść ich koszt.

Okna wąskie i szerokie, okrągłe i kwadratowe... Na przydatność okien do określonych celów wpływa także ich kształt. I tak:

• wysokie, wąskie wprowadzają światło daleko w głąb pomieszczeń, rozjaśniając płaszczyzny podłogi i sufitu, podczas gdy ściany boczne pozostają zacienione; nadają się do długich i wąskich pokojów, a umieszczone w ścianach szczytowych dobrze doświetlą przestrzeń pod skosami dachu;
• niskie i szerokie, rozciągnięte w poziomie okna panoramiczne służą do oświetlenia leżących bezpośrednio pod nimi blatów roboczych, a ograniczają ilość światła w głębi pomieszczenia, dlatego warto je stosować w kuchniach, którym nie służy nadmiar promieni słonecznych.

Okna na poddaszach

Na zdjęciu: Dzięki oknom połaciowym wiele poddaszy zyskało status użytkowych. Jednak nic nie zastąpi dużych pionowych przeszkleń, które najlepiej powiększają wnętrza.

Na użytkowych poddaszach rywalizują ze sobą okna połaciowe, bardzo skutecznie doświetlające przestrzeń pod skosami, oraz lukarny - mniej wydajne jako źródła światła, ale znakomicie powiększające okrawane połaciami dachu pokoje. Unosząc fragment połaci można zyskać nawet 30 proc. pełnowartościowej powierzchni.

Nie zapominajmy, że do wyeksponowania walorów rozmaitych przeszkleń przyczynia się kontrast! Najciekawsze efekty daje zestawienie przestrzeni zalanych słońcem z bardziej zacienionymi enklawami, "otwarte" znakomicie uzupełniają się z "zamkniętymi".

Czytaj więcej o oknach dachowych