Elewacja: kamień, drewno, blacha?

Okładziny z kamienia, drewna i blachy najczęściej montuje się na specjalnym ruszcie konstrukcyjnym, czyli jako suche elewacje. Swoją nazwę zawdzięczają temu, że wszystkie prace są "suche" nie wymagają zastosowania preparatów zawierających wodę zapraw, tynków. Wyjątkiem są tylko cienkowarstwowe okładziny kamienne, które przykleja się do ściany niczym płytki ceramiczne. I tylko one wymagają prowadzenia prac przy temperaturze wyższej niż 5°C. Elewacje wykańczane pozostałymi rodzajami okładzin, mocowanymi na rusztach, mogą być wykonywane niezależnie od warunków atmosferycznych.

Konstrukcje nośne wykonuje się albo z zaimpregnowanego drewna iglastego (tak mocuje się drewniane deski elewacyjne), albo z profili metalowych (stalowych bądź aluminiowych, które stosuje się do wykonywania fasad z ciężkich okładzin oraz z blach).

Ważną kwestią przy okładzinach elewacyjnych jest dobra izolacja termiczna domu. Najczęściej stosuje się wełnę mineralną, którą układa się i dociska między elementami rusztu, w jednej warstwie lub dwóch (wówczas płyty układa się z przesunięciem, by krawędzie nie znalazły się jedna nad drugą).

Ocieploną fasadę wraz z rusztem zakrywa się specjalną folią izolacyjną, która chroni przed wiatrem, a jednocześnie przepuszcza parę wodną.

Drewno

Na elewacje stosuje się deski o grubości 1,8-3 cm i różnych szerokościach. Mogą mieć fabrycznie wyprofilowane krawędzie, pozwalające łączyć je na pióro i wpust lub na zakład.

Gatunki iglaste (świerk, sosna, modrzew, jodła) są tańsze, ale mają słabsze parametry techniczne i większą tendencję do pękania. Ponadto świerk, sosna i modrzew zawierają żywicę, co również może być wadą w słoneczne dni często "wykrapla" się ona na powierzchnię desek. Drewno egzotyczne (okume, meranti i tatażuby) jest trwalsze i ma ciekawsze wybarwienie.

Jeśli wybieramy deski kierując się ich wyglądem, należy brać pod uwagę, że będzie się on zmieniać. Zabezpieczenie elewacji olejem sprawi, że drewno ściemnieje. Z czasem, pod wpływem światła może żółknąć lub płowieć, a w wyniku działania deszczu i śniegu zmieniać odcień na szarosrebrzysty.

Ceny materiałów na elewacje drewniane

- Sosna    30-50 zł/m2
- Świerk    60-80 zł/m2
- Modrzew syberyjski    120-140 zł/m2
- Okume i meranti    150-180 zł/m2
- Tatajuba    powyżej 200 zł/m2

Montaż

Drewnianą okładzinę można zastosować zarówno na elewacjach ocieplonych wełną, jak i styropianem. W tej drugiej sytuacji, zanim zaczniemy montaż rusztu, do ściany trzeba przymocować termoizolację i wykonać warstwę zbrojącą w taki sam sposób, jak przy wykańczaniu tynkiem. Przy ociepleniu wełną, kolejność jest odwrotna najpierw mocujemy ruszt.

Deski przybija się do niego pionowo, poziomo lub po skosie, w zależności efektu, jaki chcemy osiągnąć. Warto jednak pamiętać, że najtrwalsza będzie okładzina ułożona pionowo, bo woda deszczowa będzie z niej szybciej spływać, nie gromadząc się w połączeniach.
Elewacja z drewna musi być przewietrzana, dlatego między deskami a ścianą zostawia się szczelinę (min. 20 mm), a w dolnej i górnej części okładziny robi otwory wentylacyjne.

Na koniec surowe deski wykańcza się lakierem, lakierobejcą, impregnatem lub farbą (są też fabrycznie wykończone).

Kamień

Do wykańczania fasad nadaje się wiele gatunków kamienia. Wapienie są porowate, więc sprawdzą się raczej w miejscach nienarażonych na działanie deszczu i śniegu, na przykład w podcieniach. Pochodną wapieni są też trawertyny, charakteryzujące się bogatą kolorystyką. Trzeba je zaimpregnować.

Twarde piaskowce o gładkiej strukturze są łatwe w obróbce i świetnie nadają się do szlifowania. Odporność na warunki atmosferyczne nadaje im impregnacja i polerowanie. Na fasadach używane są jako "dzikówka", pasy i płyty elewacyjne.

Granity są bardzo wytrzymałe, odporne na mróz, wilgoć i ścieranie. Mogą mieć powierzchnię surową, szlifowaną, groszkowaną, boniowaną czy polerowaną.

Łupki (w zależności od domieszek wapienne, gnejsowe, bazaltowe) to bardzo wytrzymałe skały o nierównomiernej strukturze i lekko metalicznym połysku są mrozoodporne. Na elewacjach najczęściej układane są w formie płytek i paneli.

Ceny materiałów na elewacje kamienne

- Wapień    120-390 zł/m2
- Piaskowiec    80-480 zł/m2
- Granit    170-1500 zł/m2
- Łupek    180-500 zł/m2

Montaż

Metoda mocowania okładzin, zależy od tego, jakie elementy wybraliśmy. Mocowanie na mokro. Niewielkie i cienkie (do 2 cm grubości) płytki mocuje się do ściany nośnej przy użyciu zaprawy klejącej (nie mamy wówczas do czynienia z elewacją suchą). Jeżeli cienkowarstwowymi płytkami chcemy wykończyć ściany o wysokości ponad 3 m, konieczne jest zastosowanie dodatkowych elementów montażowych. Używa się wówczas specjalnych wsporników do podparcia elementów okładziny przy cokole, a także wsporników kątowych do montażu nadproży nad otworami drzwiowymi i okiennymi. Oprócz nich do wzmocnienia okładziny często stosuje się metalowe kotwy, które mocowane są do ściany nośnej przez warstwę ocieplenia.

Mocowanie na sucho. Bardzo ciężkie elementy kamienne mocuje się na regulowanych kotwach dystansowych lub szynach montażowych, między którymi układa się termoizolację z wełny mineralnej. Płyty montuje się tak, żeby między nimi a izolacją termiczną (osłoniętą folią wiatrochronną) pozostała przynajmniej 20-milimetrowa szczelina wentylacyjna.

Płyty kamienne montowane na sucho, mogą być również mocowane pośrednio za pomocą rusztu z aluminium lub stali. Przenosi on obciążenia na nośne elementy budynku, w sytuacji, gdy bezpośrednie mocowanie do ścian jest niezalecane ze względu na zbyt słabe zakotwienie.

Ruszt może być zawieszony na konstrukcji nośnej budynku lub być elementem samonośnym. Płyty kamienne montuje się do niego za pomocą specjalnie dobranych kotew, pozostawiając szczelinę powietrzną (2-5 cm) między okładziną, a warstwą termoizolacji.

Na rynku dostępnych jest wiele systemów takiego montażu na przykład do mocowania punktowego na kotwach ze stali nierdzewnej lub na ruszcie aluminiowym za pomocą klipsów. Dobór najodpowiedniejszego w konkretnej sytuacji systemu najlepiej pozostawić wykonawcy.

Blacha

Stosowana do niedawna głównie w budownictwie użyteczności publicznej, wraz z nowoczesną stylistyką w architekturze trafiła do domów jednorodzinnych. Na elewacjach najczęściej pojawia się tańsza blacha stalowa ocynkowana i powleczoną powłoką ochronną (nadającą jej przy okazji kolor) albo droższa cynkowo-tytanowa.

Blacha cynkowo-tytanowa jest szaroniebieska lub grafitowa zawdzięcza to fabrycznemu patynowaniu (do mycia takiej elewacji używa się tylko wody, by nie uszkodzić tej chroniącej przed uszkodzeniem warstwy). Powlekana dostępna jest w kilku kolorach, głównie szarościach i graficie, ciemnej zieleni i odcieniach brązu.

Cena blachy zależy zależy także od jej formy. Płaska, przeznaczona do łączenia na rąbek jest najtańsza, za łuski (o różnych formatach) i panele z systemem montażu trzeba zapłacić więcej.

Ceny materiałów na elewacje z blachy

- Płaska blacha stalowa powlekana    30-100 zł/m2
- Płaska blacha cynkowo-tytanowa    90-220 zł/m2
- Łuski    220-370 zł/m2
- Panele    od 330 zł/m2
- Blacha falista    od 310 zł zł/m2

Montaż

Blaszana elewacja nie jest łatwa do ułożenia tego materiału nie można powierzyć byle komu, trzeba znaleźć firmę specjalizującą się w pracach blacharskich.

Do ocieplonej ściany nośnej mocuje się ruszt (podkonstrukcję). Może on być jedno-, dwu- lub trzyelementowy i musi uwzględniać ruchy termiczne blachy. Dobiera się go nie tylko do rodzaju okładziny, ale też bryły budynku i otworów okiennych i drzwiowych. Robi się go z profili aluminiowych, stalowych lub drewnianych.

Do kosztów wykonania tej okładziny trzeba doliczyć to, że ruszt wykonuje się "na miarę". Obliczeń dokonuje projektant, we współpracy z producentem i wykonawcą zmiany w poszczególnych elementach mogą w istotny sposób wpłynąć na koszt elewacji.

Elewacja z kamienia jest droga, ale bardzo efektowna i trwała.

Kompozyt

Okładzina z kompozytu wyglądem przypomina naturalne drewno, ale jest znacznie łatwiejsza w konserwacji.

Elewacja wykończona okładziną z włóknocementu.

Drewno

Elewacja z drewna nie powinna zaczynać się za nisko; często spotykanym rozwiązaniem jest ułożenie oblicówki z desek dopiero na piętrze (Fot. DLH)

Cegła betonowa

W tej elewacji główną rolę odegrała żółta cegła betonowa.

Cegła silikatowa

Elewacja z cegieł silikatowych barwionych na kolor beżowożółty. Nawet z niewielkiej odległości trudno je odróżnić od cegieł klinkierowych.

Farba

Elewacja długo pozostanie biała, jeśli pomaluje się ją farbą odporną na zabrudzenie.

W wielu budynkach o nowoczesnej architekturze możemy obecnie zauważyć tendencję do wykonania fasady z tego samego materiału; łupek z dachu płynnie (bez okapów) przechodzi tu w elewację.

Nowoczesny dom z drewnianą elewacją. Autorka projektu: architekt Jolanta Smolarska, jmsSTUDIO.