Chemia do płytek - kleje, fugi, silikony

Obecnie kleje to zaprawy, które oprócz cementu, piasku i wypełniaczy zawierają dodatki nadające gotowej masie szczególne właściwości. Producenci podają takie informacje na opakowaniu zaprawy. Przed wyborem odpowiedniej trzeba sprawdzić, czy klej nadaje się do danych płytek oraz do podłoża i miejsca, w którym ma być zastosowany.

Zaprawy cementowe

Produkty cementowe oznaczane są literą C. Mają one postać proszku do rozrobienia wodą. Spoiwo w nich to żywica i cement, do których dodane są piasek, odpieniacze i modyfikatory uszlachetniające.
W klejach głównym dodatkiem są żywice redyspergowalne wzmacniające siłę wiązania cementu. Dodatki reologiczne (metylocelulozy) służą do utrzymania wilgoci w zaprawie.

• Zaprawy cementowe klasy 1. Zawierają 20-25% cementu i 0,5% metylocelulozy. Są przeznaczone do nasiąkliwych płytek na niewymagające podłoża. Niektóre płytki z kamienia naturalnego też są chłonne, ale tu należy zwrócić uwagę na ryzyko ich przebarwień.
  Niekiedy zaprawa klasy C1 nadaje się do mocowania gresu, ale już nie do szkła, które jest bardzo wrażliwe na naprężenia. Taka informacja jest zapisana na opakowaniu i w karcie wyrobu przez producenta.
• Zaprawy cementowe klasy 2. Zawierają 30-35% cementu i 1-3% modyfikatorów oraz polepszaczy. Służą do mocowania płytek o niskiej nasiąkliwości – gresu i szkła.
  Kleje klasy C2 uznaje się za uniwersalne, bo mają najszersze zastosowanie i dają pewność, że płytki będą się dobrze trzymać.
• Zaprawy cementowe klasy S1 i S2. To kleje odkształcalne, nazywane elastycznymi. Klej klasy S1 jest normalnie odkształcalny, S2 – wysoko odkształcalny. Ten drugi przeznaczony jest do układania płytek na podkładach z ogrzewaniem podłogowym oraz balkonach i tarasach.

Podstawowe oznaczenia na opakowaniu kleju

Na opakowaniu zaprawy do przyklejania płytek znajduje się wiele oznaczeń, które wiążą się z jej właściwościami. W zależności od składu chemicznego kleje są cementowe, dyspersyjne i reaktywne, o normalnym sposobie wiązania (oznaczone cyfrą 1) i takie o podwyższonej przyczepności (oznaczone cyfrą 2). Kleje klasy 1 mają wytrzymałość na oderwanie co najmniej 0,5 N/mm2, kleje klasy 2 – nie mniej niż
1 N/mm2. Dodatkowe właściwości oznaczane są kolejnymi symbolami. Przykładowo litera T oznacza tiksotropię i określa ograniczony lub wyeliminowany spływ kleju. Z kolei litera E informuje o przedłużonym czasie otwartym, czyli o tym, że klej dłużej zachowuje swoje właściwości po rozrobieniu go wodą, zaś litera F – skrócony czas wiązania.
Zaprawy klejące podzielone są też zgodnie z odkształcalnością poprzeczną. I tak kleje odkształcalne klasy S1 wytrzymują odkształcenie 2,5-5 mm, wysoko odkształcalne, klasy S2 – powyżej 5 mm.

Zaprawy cienko- i grubowarstwowe

Większość cementowych zapraw do płytek to zaprawy cienkowarstwowe, do układania w warstwie o grubości do 5 czy 10 mm. Zaprawy cienko- i grubowarstwowe mają inne kruszywa i modyfikatory ograniczające skurcz. W klejach grubowarstwowych jest więcej piasku o większym uziarnieniu, co ogranicza skurcz, zaprawa z drobnym kruszywie ma więcej żywic, które go ograniczają.
Kleje grubowarstwowe służą do układania płytek tylko na płaszczyznach poziomych. Dzięki grubej warstwie można nimi też wyrównać podłoże, ale też trudniej jest na nich jest wypoziomować płytki.
Zaprawy grubowarstwowe mogą być samorozpływne – po dociśnięciu płytki klej nałożony tylko na podłoże dokładnie wypełnia przestrzeń pod nią. Przeznaczone są do układania płytek wielkoformatowych oraz tych na zewnątrz, bo przestrzeń pomiędzy płytkami i podłożem w tych przypadkach musi być całkowicie wypełniona. Podobny efekt można osiągnąć nakładając tradycyjną zaprawę zarówno na podłoże, jak i na płytkę.

Wrażliwość kamienia na wilgoć a dobór kleju

• Klasa I. To kamień niewrażliwy na wilgoć, na przykład granit. Można go przykleić zwykłą zaprawą.
• Klasa II. To kamienie wrażliwe na wodę po dłuższym (kilku godzin) oddziaływaniu, w większości marmury. Płytki takie należy mocować zaprawami szybkowiążącymi.
• Klasa III. To kamienie bardzo wrażliwe na wilgoć. Są w nich porfiry i niektóre marmury. Mocuje się je na kleje reaktywne klasy R2.

Uwaga! Cienkie, jasne płytki kamienne przykleja się białymi zaprawami (z białym cementem i mączką wapienną).

Kleje reaktywne

Oznaczone są literą R. To kleje dwuskładnikowe, produkowane na bazie żywic epoksydowych lub poliuretanowych. Zestaw zawiera zaprawę cementową i żywicę, które trzeba ze sobą połączyć w odpowiedniej proporcji. Mają podwyższoną przyczepność (klasę 2). Służą do przyklejania płytek wrażliwych na wilgoć (na przykład z kamienia naturalnego) oraz na trudnych podłożach, w tym z metalu, gumy, drewna czy szkła.

Kleje dyspersyjne

Oznacza się je literą D. To mieszanka masy cementowej z żywicą w postaci dyspersji wodnej. Są gotowe do użytku, wymagają bardzo równego i dokładnie odpylonego podłoża i precyzji w układaniu.

Kleje żelowe

Mają dodatek reologiczny powodujący, że zaprawa staje się uniwersalna – do mocowania zwykłych płytek ceramicznych, gresu, kamienia naturalnego (w tym marmurów) itp. na każdym podłożu. W zależności od ilości wody zarobowej może mieć konsystencję samorozpływną lub tiksotropową, być szara lub biała.

Klej, który izoluje

Klej na bazie poliuretanów jest nieprzepuszczalny dla pary wodnej. Oprócz mocowania płytek zapewnia hydroizolację, ale może być stosowany wyłącznie na poziomej powierzchni, która nie podciąga wilgoci. Jest bardzo drogi i w indywidualnych inwestycjach rzadko stosowany.

Zaprawy do spoinowania

W okładzinie z płytek lub płyt wypełnia się szczeliny między nimi. Odpowiednia szerokość i dobrze dobrany kolor masy spoinującej zapewniają estetyczne dopełnienie wykończenia.
Przeciętna grubość zwykłej spoiny to około 5 mm. Na rynku dostępne są głównie zaprawy uniwersalne do wykonywania fug o szerokości 2-20 mm.
Obecnie okładziny układa się z bardzo wąskimi spoinami, na rynku pojawiły się więc zaprawy do spoin wąskich (mogą być cementowe i epoksydowe). Zamiast zwykłego kruszywa zawierają one piasek kwarcowy, mączkę wapienną lub dolomitową o bardzo małej granulacji, na przykład od 1 do 5 mm. Zaprawy drobnoziarniste tworzą gładsze spoiny, które znacznie łatwiej jest utrzymać w czystości.
Do wykonywania bardzo szerokich spoin (20-25 mm) przeznaczone są zaprawy gruboziarniste.

• Fugi cementowe. W ich skład wchodzą cement portlandzki szary lub biały, kruszywo, wypełniacze, modyfikatory i pigmenty. Mają postać suchej mieszanki do rozrobienia wodą. Są sprzedawane w workach lub wiadrach. Producenci oferują je w wielu kolorach. Są mrozoodporne.
  Najpopularniejsze są zaprawy elastyczne, które zawierają polimery, czyli dodatki uplastyczniające sprawiające, że gotowa spoina jest bardziej zwarta, nie kruszy się i nie pęka. Nadają się na ogrzewanie podłogowe.
  Fugi hydrofobowe zawierają dodatki ograniczające ich nasiąkliwość (masy z efektem perlenia). Sprawdzają się w kuchniach i łazienkach.
• Zaprawy epoksydowe. To zaprawy o bardzo wysokiej twardości, wytrzymałości i odporności. Są to produkty dwuskładnikowe. Jednym z nich jest masa żywiczna (epoksydowa) zawierająca dodatki, pigmenty i modyfikatory. Drugim składnikiem jest utwardzacz, czyli żywica polimerowa. Ma ona postać gęstej cieczy, którą dodaje się w odpowiedniej proporcji do masy. Jej zadaniem jest wywołanie reakcji chemicznych skutkujących wiązaniem materiału. Fugi epoksydowe są odpowiednie intensywnie eksploatowanych pomieszczeń, również wilgotnych.

Uszczelniacze

Wszędzie, gdzie mogą występować niewielkie przemieszczenia, wymagane jest tworzenie spoin elastycznych, aby nie powstawały pęknięcia. Dotyczy to przede wszystkim spoin narożnych (ściana/ściana i ściana/podłoga), przejść do pomieszczeń sanitarnych, dużych powierzchni podłóg (szczeliny dylatacyjne w jastrychu muszą być przeprowadzone analogicznie na okładzinie ceramicznej).
W tym celu niektóre spoiny się wypełnia uszczelniaczem, zwykle silikonem.
Przed silikonowaniem szczelinę trzeba wyczyścić z kleju i resztek masy do spoin.
Po naniesieniu silikon do pewnego stopnia twardnieje, ale mimo to pozostaje trwale elastyczny.
Silikony to polimery krzemianowe w formie żywic lub olejów krzemianowych mających bardzo dobrą przyczepność i elastyczność oraz dużą hydrofobowość, czyli zdolność do odpychania cieczy. Dzięki tej ostatniej właściwości dobrze uszczelniają, ale nie można ich pomalować (farba się ich nie trzyma). Mogą być stosowane wewnątrz i na zewnątrz domu, ale nie mogą być nanoszone na mokre czy wilgotne podłoże.
Silikony mają konsystencję półplastyczną. Po nałożeniu łatwo dają się ukształtować. Jednak w ciągu kilku minut następuje ich utwardzanie (sieciowanie). Trzeba jednak pamiętać, że w niskiej temperaturze i przy zbyt małej wilgotności powietrza silikon powoli twardnieje, co wydłuża czas uszczelniania.
Dostępne są w różnych kolorach, dzięki czemu łatwo je dopasować kolorystycznie do uszczelnianych elementów. Niektóre z silikonów oferowane są również w wersji zapachowej. Oferowane są przez producentów w dwóch rodzajach.

• Silikony octowe (octanowe, kwaśne). Podczas nakładania i utwardzania wydzielają zapach kwasu octowego, czyli octu. Po utwardzeniu są neutralne zapachowo. Mogą wchodzić w reakcję z metalami, kamieniami czy materiałami zawierającymi wapno. Źle przylegają do podłoży, które mają odczyn zasadowy, np. do tynków czy do betonu. Producenci oferują wiele ich odmian, na przykład sanitarny przeznaczony głównie do łazienki i kuchni. Zawiera dodatki o działaniu biobójczym, dzięki czemu nie powinien porastać pleśnią. Jest też bardziej niż inne silikony odporny na silne środki czyszczące.
• Silikony neutralne (typu alcoxy lub metoxy). Nie wydzielają nieprzyjemnego zapachu, nie wchodzą w reakcję z żadnymi materiałami. Silikonem neutralnym można spoinować stal, aluminium, lustra. Ma dobrą przyczepność do podłoża, jest bardzo odporny na promienie UV, zawilgocenie, można go więc stosować także na zewnątrz. Jego odmiana sanitarna ma dodatki chroniące przed pleśnią. Neutralny jest jeszcze silikon przeznaczony do kamienia o dużej chłonności, podatnego na przebarwienia.