Dach nad piętrem

Mimo że zdecydowana większość inwestorów w Polsce decyduje się na domy z dachem dwuspadowym, wielu rozważa też projekty domów z płaskim dachem. Dzięki takiemu rozwiązaniu do dyspozycji mieszkańców są pełne kondygnacje, bez skosów połaci, co sprawia, że pomieszczenia są ustawne, dobrze doświetlone i wygodne w użytkowaniu, a ich aranżacja jest łatwa i daje wiele możliwości zaplanowania przestrzeni. Dodatkowo stosowane obecnie materiały i technologie powodują, że nie trzeba bać się budowy dachu płaskiego i warto wziąć pod uwagę projekty domów z takim dachem. Bonusem jest możliwość stworzenia na dachu ogrodu. Dotyczy to zwłaszcza niewielkich działek, na których wymagana jest powierzchnia biologicznie czynna, czyli powierzchnia gruntu, który nie jest zabudowany, lecz pokryty roślinami i umożliwia naturalną retencję wody.

Kubiczne bryły, wielkie przeszklenia i płaskie dachy dziś na powrót stały się wyznacznikami architektury „nowoczesnej”.

Projekt dachu płaskiego

W projekcie ważne jest uwzględnienie przeznaczenia i funkcji, jaką dach płaski będzie spełniał. Innego wykończenia wymaga dach o charakterze użytkowym, na którym umieszcza się zieleń lub po którym mogą chodzić osoby, a odmiennego dach nieużytkowy, który zostanie przykryty żwirem. Ten pierwszy rodzaj wymaga znacznie mocniejszego stropu, który zapewni odpowiednią wytrzymałość dachu i znoszenie obciążenia.

Równie istotny jest kąt nachylenia dachu, który zapewni odpowiednie odprowadzanie wody. Jeśli kąt nachylenia jest mniejszy niż 3°, może dochodzić do powstawania zastoin wody lub warunków utrudniających jej odprowadzanie, co przy niewłaściwej izolacji wodnej, okazuje się dużym problemem. Należy zatem pamiętać o zachowaniu właściwego spadku dachu płaskiego.

Już na etapie planowania inwestycji warto zaznajomić się z nowoczesnymi rozwiązaniami. Dobre rozwiązanie to takie, które zapewnia pełną ochronę zarówno w kontekście termoizolacji, hydroizolacji, jak i prawidłowo działającego systemu odprowadzania wody z dachu. Materiały dobrane do izolacji dachu powinny uwzględniać zmienność warunków atmosferycznych.

Warstwy dachu płaskiego

Dachy płaskie składają się z kilku warstw różnego typu materiałów. Liczą się nie tylko kolejność ich zastosowania, ale też parametry. Dobór konkretnego rozwiązania nigdy nie jest przypadkowy. Specjaliści dostosowują je m.in. do warunków technicznych.

Najprostszy w budowie jest stropodach niewentylowany, czyli konstrukcja, w której wszystkie warstwy bezpośrednio do siebie przylegają. To jednak podatna na awarie i błędy wersja stropodachu. Na stropie nad ostatnią kondygnacją układa się izolację cieplną, na niej warstwę przeciwwilgociową, która nie jest niczym osłonięta. Dawniej szybko się ona niszczyła i przeciekała. Obecnie izolację przeciwwilgociową wykonuje się z trwalszych materiałów i chroni przed działaniem czynników atmosferycznych dodatkową warstwą (np. żwirem). Takie dachy często służą też jako tarasy lub ogrody zielone.

Coraz częściej jednak dach płaski wykonuje się z odwróconym układem warstw, gdzie na stropie układa się izolację przeciwwilgociową, a dopiero na niej – izolację termiczną. Dzięki temu izolacja przeciwwilgociowa jest chroniona przed skutkami działania wysokiej i niskiej temperatury, promieniowania UV oraz uszkodzeniami mechanicznymi. Jest więc ona bardziej trwała i skuteczniej zabezpiecza dach przed przeciekaniem.

Wybór systemu

Systemów na dach płaski jest wiele, np. układy balastowe, systemy klejone oraz mocowane mechanicznie czy dachy zielone. W każdym z nich można wybrać różne zestawienia materiałowe – papy, membrany PVC, różne izolacje termiczne. Warto dobrze zastanowić się nad doborem odpowiedniego systemu przed przystąpieniem do prac budowlanych. Najlepiej jest wybrać rozwiązanie optymalne, czyli takie, w którym zastosujemy skuteczną izolację przeciwwodną i termiczną przy jednoczesnym maksymalnym zminimalizowaniu nakładów finansowych.

Izolacja przeciwwodna

Szczelność dachu płaskiego to podstawa jego trwałości. W dużej mierze zależy to od hydroizolacji, której dobór i ułożenie wymaga specjalistycznej wiedzy. Dodatkowo trzeba zadbać o sposób odprowadzenia wody z dachu i wybór technologii, w jakiej zostaną wykonane spadki. Im mniejszy spadek, tym lepszej izolacji będzie potrzebował dach. Wiąże się to z tym, że na dachach o bardzo małym spadku woda spływa wolniej, mogą więc pojawiać się zastoje.

Do wykonania hydroizolacji stosuje się papy termozgrzewalne, membrany EPDM, TPO i FPO. Tańsze papy układa się w dwóch warstwach, przy czym najpierw daje się papę podkładową, potem nawierzchniową (to dwa różne produkty). Z kolei droższe membrany układa się jednowarstwowo. Lepiej jednak zdecydować się na membranę, ponieważ mają one zdecydowane lepsze parametry, co sprawia, że są trwalsze.

Ważną kwestią jest odprowadzenie wody z dachu płaskiego. Indywidualnie dobrany spadek nie powinien być mniejszy niż 1% dla układów dwuwarstwowych z pap i 3% dla układów jednowarstwowych lub co najmniej 1% dla dachów z EPDM. Spadek w połączeniu z akcesoriami do dachów płaskich skutecznie eliminują problem. Na rynku jest duży wybór akcesoriów do dachów płaskich, co pozwala skutecznie zaizolować i odprowadzić wodę, tj. wpusty dachowe czy odwodnienia awaryjne.

Ocieplenie dachu płaskiego

Dach płaski tak samo jak stromy powinien mieć wymagany przez obowiązujące przepisy współczynnik izolacyjności termicznej nie większy niż U = 0,15 W/(m2K). W praktyce oznacza to, że warstwa izolacji termicznej powinna mieć grubość co najmniej 20 cm.

Warstwę ocieplenia dachu odwróconego należy wykonać z materiału, który oprócz dobrych parametrów cieplnych, ma również odpowiednią sztywność, wytrzymałość na obciążenia, odporność na zawilgocenie oraz działanie cyklów zamarzania i rozmarzania.

Do ocieplenia stropodachu niewentylowanego stosuje się następujące materiały:

• styropian (EPS) – na dachy płaskie nadają się płyty styropianowe o wysokiej gęstości. Układa się je zazwyczaj jednowarstwowo. Ich współczynnik przewodzenia ciepła λ wynosi 0,035-0,044 W/(mK). Do dachów płaskich przeznaczone są specjalne płyty połączone z papą podkładową. Na dachy płaskie w układzie odwróconym polecany jest także styropian o podwyższonej wodoodporności;
• polistyren ekstrudowany XPS – ma sporą gęstość objętościową oraz dużą wytrzymałość na ściskanie. Atutem polistyrenowych płyt jest ich znikoma nasiąkliwość – 0,5-1,5%. Wykazuje izolacyjność termiczną podobną jak styropian – 0,036-0,038 W/(m.K);
• płyty PIR – są twardsze i odporniejsze na działanie ognia niż styropian i polistyren XPS, mogą powstrzymywać ogień przez 30 min. Cechuje je niski współczynnik przewodzenia ciepła λ = 0,023-0,030 W/(m.K), dzięki czemu można wykonywać z nich izolacje o mniejszej grubości. Na rynku znajdziemy płyty zwykłe lub laminowane powłoką metalizowaną bądź welonem szklanym;
• płyty rezolowe – mają podobne cechy co płyty PIR, ale ich współczynnik λ może wynosić nawet 0,020 W/(m.K);
• wełnę mineralną – charakteryzuje się ona dużą trwałością i wytrzymałością na odkształcenia, jest niepalna. Do ocieplenia dachów płaskich przeznaczone są specjalne systemy. W ich skład wchodzą dwa rodzaje płyt: spodnie – o średniej gęstości, za to wysokiej izolacyjności termicznej, i wierzchnie – cienkie oraz twarde – zwane deskami, służące jedynie stworzeniu równego i mocnego podłoża pod hydroizolację. Dostępne są też płyty dwugęstościowe. Współczynnik przewodzenia ciepła λ płyt z wełny mineralnej  wynosi 0,033-0,040 W/(mK).

Do ocieplenia stropodachu wentylowanego stosuje się materiały miękkie lub granulaty. Na stropie można ułożyć miękkie płyty lub maty z wełny. Mają one współczynnik przewodzenia ciepła wynoszący 0,032-0,039 W/(m.K). Przestrzenie wentylowane ociepla się też metodą nadmuchową, gdzie specjalny agregat za pośrednictwem rury wtłacza pod dach granulat z wełny mineralnej albo strzępki celulozowe

W dachach o tradycyjnym układzie bez wykończenia roślinnością można zastosować płyty wełny mineralnej lub styropianu, ale w dachach odwróconych najlepiej zastosować płyty polistyrenu ekstrudowanego lub specjalnie do tego dobrane płyty styropianu.

Wykończenie dachu płaskiego

Na dachach płaskich odwróconych warstwy ułożone są w sposób swobodny, bez zakotwienia do stropu i połączenia ze sobą. Potrzebny jest więc balast, który będzie dociążał ułożone wcześniej warstwy. Zwykle jest nim żwir lub roślinność. Rodzaj i ilość balastu powinna być obliczona w zależności od obciążenia wiatrem i podana w dokumentacji projektowej.

O ostatecznym wyglądzie dachu odwróconego najlepiej zdecydować na etapie projektu. Wiąże się to bowiem z obciążeniem stropu nad ostatnią kondygnacją – warstwa żwiru waży około 90 kg/m2, a warstwy roślinne – powyżej 100 kg/m2. Dla dachów z zielenią intensywną, gdzie oprócz trawnika i krzewów sadzi się również drzewa, ciężar może dochodzić do kilkuset kilogramów na 1 m2.

W praktyce na dachu układa się żwir o frakcji 16/32 mm. Jego wielkość ma znaczenie, ponieważ ptaki mogą wydziobywać lub zrzucać żwir o mniejszej frakcji. Większa z kolei może być za dużym obciążeniem dla konstrukcji dachu.

Na roślinność warto się zdecydować, kiedy musimy zwiększyć powierzchnię terenu biologicznie czynnego inwestycji lub jeśli pokrycie dachu płaskiego jest widoczne z innych kondygnacji budynku bądź chcemy przedłużyć trwałość pokrycia oraz poprawić izolacje termiczną i akustyczną. Do wyboru mamy roślinność ekstensywną i intensywną.

Przybliżona waga dachu z roślinnością intensywną (drzewa, gęsta trawa, krzewy) to 230 kg/m2. Sucholubna roślinność ekstensywna (rozchodniki, mchy, zioła) jest lżejsza, wymaga małej ilości substratu i  jest niemal bezobsługowa.

Zielone rozwiązanie w bieli

Jasne dachy odbijają więcej światła słonecznego, co skutkuje niższą o około 30% temperaturą pokrycia niż w przypadku dachu czarnego. Dzięki temu zmniejsza się ilość ciepła, jaka przenika do wnętrza budynku, co pomaga nie tylko utrzymać komfort termiczny w pomieszczeniach, oszczędzając energię potrzebną do ich ochłodzenia, ale także przyczynia się do redukcji temperatury wokół budynków. Potwierdzają to badania Narodowego Centrum Badań Atmosferycznych w Boulder w Kolorado, które sprawdziło co mogłoby się stać, gdyby wszystkie dachy w dużych miejscowościach na całym świecie zostały przerobione na białe. Okazało się, że zmniejszyłoby to efekt miejskiej wyspy ciepła o jedną trzecią - co wystarczyłoby do obniżenia maksymalnych temperatur w ciągu dnia średnio o 0,6°C.

Innowacyjna membrana przeznaczona do pokrycia dachów płaskich w kolorze złamanej bieli, pomaga w utrzymaniu komfortu termicznego w budynku, oszczędza energię, a także niweluje efekt miejskich wysp ciepła i zapewnia wyższą wydajność paneli fotowoltaicznych. Membrana jest wykonana z folii PVB – odpadu z tzw. szkła bezpiecznego, używanego w szybach samochodowych.

Materiał ten, oprócz tego, że w minimum 70% pochodzi z recyklingu, wyróżnia się także trwałością. Przeprowadzone w laboratoriach próby starzeniowe wskazują, że przewidywany okres żywotności membrany w klimacie europejskim wynosi aż do 50 lat. Co więcej, po tym czasie produkt można wykorzystać trzykrotnie do produkcji nowego pokrycia dachowego, zamykając w ten sposób cykl życia materiału.

Okna w dachu płaskim

Są doskonałym sposobem na wpuszczenie światła naturalnego do samego centrum wnętrza. W przeciwieństwie do okien fasadowych, które rozjaśniają tylko obrzeża pomieszczenia, okno w płaskim dachu można umieścić dokładnie tam, gdzie tego potrzebujemy. Do okna dachowego tego typu można też dodać roletę regulującą ilość wpadającego światła.

Najważniejsze jest to, aby dobrać okna przeznaczone specjalnie do dachów płaskich. Ich liczba jest uzależniona od wielkości pomieszczenia oraz nośności stropu. Jeżeli konstrukcja budynku nie pozwala na montaż wystarczającej liczby okien w samym dachu, można zastosować świetliki lub dodatkowe okna w ścianach. Rozkład i liczbę okien powinien dobrać architekt już na etapie projektowania budynku lub jego modernizacji.

Okna do płaskich dachów są dostępne w kilku wersjach. Do zalet każdego modelu można zaliczyć komfortową obsługę, łatwość utrzymania w czystości i gwarancję bezpiecznego użytkowania przez wiele lat.

Odwodnienie dachu płaskiego

Do odprowadzania wody z dachu płaskiego najlepiej wykorzystać systemy wewnętrzne, których podstawowymi elementami są wpusty dachowe. Umożliwiają one zbieranie wody zarówno z pokrycia wierzchniego, jak i znajdującej się pod nim izolacji przeciwwodnej. Ich rozkład i rodzaj dobierają projektanci, uwzględniając wielkość, kształt i rodzaj pokrycia oraz zaprojektowane spadki.

Do dyspozycji mamy dwa sposoby odprowadzania wody z dachu płaskiego za pomocą systemów wewnętrznych – odwodnienie ciśnieniowe i grawitacyjne. W pierwszym umieszczona we wpustach przegroda powietrzna sprawia, że po przekroczeniu pewnego poziomu wody następuje zamknięcie dopływu powietrza, a płyn całkowicie wypełnia rury. Zwiększa to szybkość przepływu i umożliwia samoczynne czyszczenie rur. Odwodnienie grawitacyjne jest mniej skomplikowane, dzięki czemu bardziej popularne. Woda odprowadzana jest siłami grawitacji z wpustów umieszczonych na dachu. Umożliwiają to specjalne rury ułożone ze spadkiem w kierunku odpływu – wystarczy lekkie pochylenie w kierunku wpustu.

Miejsce na panele PV

Instalacja fotowoltaiczna dostarcza darmową energię elektryczną do domu, a jej nadwyżkę może przekazywać do sieci elektroenergetycznej, za co otrzymuje się rekompensatę w postaci darmowego prądu. W wielu domach problemem jest znalezienie odpowiedniego, niezacienionego miejsca, w którym można by było umieścić panele. Dach płaski jest pod tym względem bardzo korzystny. Panele jednak trzeba na nim zamocować na specjalnych stelażach.

Konserwacja i pielęgnacja dachu płaskiego

Nie tylko od projektantów i wykonawców, ale także od mieszkańców zależy to, jak długo dach wytrzyma bez awarii. Bardzo częstym błędem w trakcie eksploatacji dachów płaskich jest bowiem ich niewłaściwa konserwacja lub zupełny jej brak. Regularnych przeglądów wymagają skrzynki kontrolne, przelewy awaryjne i wpusty dachowe. Trzeba je co pewien czas czyścić i sprawdzać, czy właściwie działają.