10 pytań o rynny

Prawie każdy właściciel domu jednorodzinnego staje przed wyborem systemu orynnowania i musi znaleźć odpowiedzi na wiele pytań, m.in. który z systemów wybrać, by skutecznie odprowadził wodę z dachu? Lepsze są rynny półokrągłe czy kwadratowe? Czy sami możemy dobrać elementy całego systemu? Jak powinniśmy dbać o rynny i rury spustowe, by służyły nam wiele lat?

1. Z jakich materiałów wykonuje się systemy orynnowania?

Dobrze dobrany system rynnowy nie tylko chroni elewację przed zaciekami, odprowadzając wody opadowe i roztopowe z dachu, ale także stanowi estetyczne wykończenie całej bryły budynku. Jedną z ważniejszych kwestii jest wybór materiału, z którego będzie wykonany. Od niego zależy trwałość orynnowania, jego odporność na czynniki zewnętrzne – w tym atmosferyczne (wodę, śnieg, wysokie temperatury) oraz mechaniczne, jak wgniecenia czy zarysowania. Na rynku dostępne są rynny wykonane m.in. z:

• tworzywa sztucznego (PVC) – stosunkowo niedrogie, szczelne, odporne na uderzenia i łatwe w konserwacji. Nie radzą sobie jednak z dużymi różnicami temperatury. W mocno nasłonecznionych miejscach, podczas upałów może dojść do odkształceń, a przy mocnych mrozach materiał staje się kruchy i podatny na uszkodzenia;
• stali powlekanej – są najpopularniejsze; mają budowę, w której wierzchnią warstwę stalowego rdzenia, zarówno zewnętrzną jak i wewnętrzną, pokrywa wysoce wytrzymała powłoka ochronna. Cechują się trwałością, w tym dużą odpornością na temperatury oraz ewentualne uszkodzenia mechaniczne. Rynny metalowe są bardziej wytrzymałe na skrajne warunki atmosferyczne. Dotyka ich jednak problem kwaśnych deszczy powstających na terenach przemysłowych. Dlatego należy zwrócić uwagę na rodzaj metalu oraz zastosowane powłoki, ponieważ każdy rodzaj będzie odpowiedni do innych warunków środowiskowych;
• aluminium – mają niski współczynnik chropowatości, dzięki czemu woda szybko spływa po rynnie i rzadziej osadzają się na niej zabrudzenia. Rynny aluminiowe mają dużą odporność korozyjną – doskonale radzą sobie ze słoną mgłą oraz kwaśnymi opadami. Jednak ten materiał jest dość plastyczny, co utrudnia jego zastosowanie w wysokich temperaturach. Ich montaż może być pracochłonny;
• tytan-cynku – wykonane są ze stopu cynku z dodatkami tytanu, miedzi i aluminium – dzięki takim domieszkom oraz wytwarzającej się na powierzchni patynie materiał jest wyjątkowo wytrzymały na trudne warunki atmosferyczne. Matowy odcień elegancko komponuje się ze stylem domu.

2. Jak dobierać materiał orynnowania do pokrycia dachu?

Zasada doboru orynnowania do pokrycia dachu jest prosta – powinniśmy kierować się jakością, trwałością, marką danego systemu, a dopiero na końcu jego ceną. Ma to ogromny wpływ na eksploatację i bezpieczeństwo całego budynku.

W większości przypadków  wybór  rodzaju materiału, z którego będą wykonane rynny, nie ma większego znaczenia. W sytuacji, kiedy systemy z PVC osiągnęły porównywalną wytrzymałość do stalowych, decyzja o wyborze materiału nie sprowadza się tylko do lepszego surowca, lecz jest kwestią własnego uznania, potrzeb i indywidualnego poczucia estetyki. Należy jednak pamiętać, że pewnych materiałów nie można łączyć, jak np. przy pokryciu dachowym wykonanym z miedzi nie możemy zastosować rynny powlekanej. Połączenie blachy z miedzią negatywnie wpływa na ich trwałość. Dlatego w  takiej sytuacji najlepszym rozwiązaniem będzie wybór rynny miedzianej lub z PVC.

Pokrycie dachów blachą miedzianą determinuje wybór tego samego materiału na odwodnienie dachu. Jeśli decydujemy się na rynny cynkowo-tytanowe, powinniśmy zwrócić uwagę na wytyczne producenta dotyczące połączenia tego materiału z innymi stosowanymi w budownictwie.

3. Z czego składa się system rynnowy?

Orynnowanie składa się z elementów rynnowych, odpowiadających za zbieranie wody z dachu oraz spustowych – odprowadzających wodę do kanalizacji deszczowej. Podstawą części rynnowej są rynny, złączki rynnowe, narożniki czy denka oraz uchwyty rynnowe, umożliwiające stabilne zamocowanie systemu. Część spustowa składa się z leja spustowego, kolan, rury spustowej i dodatkowych akcesoriów. Takimi elementami są czyszczaki oraz osadniki, których podstawową funkcją jest zatrzymywanie zanieczyszczeń spływających z budynku i zapobieganie przedostawaniu się ich do kanalizacji deszczowej. Warto również zwrócić uwagę na odzyskiwacz wody deszczowej, który umożliwia efektywne odzyskiwanie wody.

Równie ważnymi, ale często pomijanymi przez inwestora elementami są wszystkie haki, na których są zawieszone rynny. Przede wszystkim rozróżniamy tutaj dwa podstawowe rodzaje: haki nakrokwiowe mocowane do krokwi i haki doczołowe montowane do deski okapowej.

Niezmiernie ważne są również złączki, które służą do połączeń pomiędzy rynnami oraz denka zabezpieczające ich zakończenia.

Na system rynnowy składa się odwodnienie poziome, którego częścią są elementy takie jak rynna, narożnik zewnętrzny, wewnętrzny, zaślepka rynny, łącznik, hak rynnowy, osłona przeciwrozpryskowa czy wspornik. Orynnowanie to także elementy odwodnienia pionowego, czyli rura spustowa, sztucer, wylewka, kolanko, trójnik, redukcja rury czy przelew kanalizacyjny.

Czy przekrój rynien ma znaczenie?

W tym przypadku funkcjonuje podział na systemy klasyczne – półokrągłe oraz nowoczesne – kwadratowe. Wśród zwolenników stylu skandynawskiego , a także minimalizmu i prostej formy budynku uznanie znajdą systemy kwadratowe. Styl romański, neoklasyczny, dworkowy – tutaj w dobrym guście będzie zastosowanie klasycznych systemów rynnowych półokrągłych.

Rynny dopasowujemy też do rodzaju pokrycia dachowego – tradycyjne rynny półokrągłe montuje się na dachach z blachodachówką lub tradycyjną dachówką o falistym kształcie. Taki system jest tańszy od systemu kwadratowego, który jest przeznaczony do nowoczesnej architektury. Rynna kwadratowa jest montowana do dachów z płaską dachówką i w systemach bez okapu.

Pamiętajmy jednak, że sam przekrój rynny to tylko jedna z wielu składowych, stanowiących podstawę zagospodarowania i skutecznego odprowadzenia wody deszczowej z połaci dachowej. Przekrój rynny ma znaczenie, ale ważniejsza jest całość systemu, np. jeżeli ten sam pion spustowy ustawimy względem połaci (rynny) na środku, uzyskamy prawie dwukrotnie wyższą przepustowość układu, czyli będziemy mieć tę samą rynnę i rurę spustową, wodę deszczową jednak odbierzemy z prawie dwa razy większej połaci dachu niż w układzie z rurą umieszczoną na skraju połaci.

Aktualnie największym zainteresowaniem cieszy się system ukryty, należy jednak dokładnie przeanalizować jego zastosowanie. Ze względu na to, że rynna jest w tym rozwiązaniu schowana w elewacji, należy zadbać przede wszystkim o szczelność systemu. Jeśli montaż nie będzie wykonany prawidłowo, istnieje ryzyko zawilgocenia elewacji, które będzie trudne do zlikwidowania. Dlatego tak ważne jest przestrzeganie zaleceń montażowych i wybór odpowiedniego fachowca. Jeśli chodzi o korelację przekroju i sposobu odprowadzania wody, to należy przyznać, że sposób montażu będzie się różnił w przypadku rynien kwadratowych, dlatego należy mocować rynny zgodnie ze sztuką dekarską i stosować się do zaleceń producenta.

Wybierając system rynnowy należy w szczególności postawić na sprawdzonych producentów, których produkty mają wieloletnią gwarancję oraz wybór profesjonalnej ekipy dekarskiej.

5. W jaki sposób dobrać system rynnowy?

System rynnowy dobiera się zgodnie z projektem. Wyliczeń zwykle dokonuje projektant lub architekt odpowiedzialny za projekt. Istnieją wzory i założenia, według których możemy policzyć przekroje i średnice systemu rynnowego. Inwestor może też zrobić to sam. Informacje na ten temat można znaleźć w internecie – zaleca się korzystanie z gotowych wzorów dostępnych na stronach producentów systemów rynnowych.

System rynnowy dobiera się, uwzględniając wielkość dachu, kąt nachylenia połaci, położenie geograficzne domu oraz stopień skomplikowania dachu. Najważniejsze jest właściwe dobranie odpowiedniej wielkości rynny oraz rur spustowych.

6. Kiedy warto zdecydować się na ukryty system rynnowy?

System rynien ukrytych wymaga odpowiedniej adaptacji względem całości projektu, ale z powodzeniem może zostać wykonany na większości dostępnych projektów.

System rynny ukrytej stawia nacisk na zachowanie spójności całego projektu tak pod kątem architektonicznym, jak i niskoemisyjności budynku. Brak części wysuniętych budynku (okapu) to minimalizacja strat ciepła przez zmniejszenie powierzchni migracji ciepła na zewnątrz. Dodatkowo brak okapu nie zaburza dostępu światła do wnętrza, co także korzystnie wpływa na energooszczędność. Tyle korzyści tylko dzięki schowaniu rynny i stworzeniu konstrukcji bez okapu.

Niewidoczne orynnowanie bez mostków termicznych

Ukrycie prostokątnej rury spustowej w warstwie ocieplenia elewacji zrewolucjonizowało systemy rynnowe. Dzięki temu innowacyjnemu pomysłowi, opracowanemu ponad 10 lat temu przez polską firmę Galeco, można realizować nowoczesne, minimalistyczne budynki, których wyglądu nie zakłócają żadne zbędne elementy. Przy takim montażu niezwykle ważne jest zadbanie o odpowiednią termoizolację. Chcąc ułatwić to zadanie wykonawcom, Producenci oferują systemowe rozwiązania, które skutecznie zapobiegają mostkom cieplnym.

7. Na co zwrócić uwagę przy montażu systemu orynnowania?

Każdy system rynnowy wymaga odpowiedniej staranności podczas jego montażu. Ma to decydujące znaczenie przy jego szczelności i jego użyteczności. Zaczynając montaż powinniśmy zwrócić uwagę, czy wszystkie elementy pasują do siebie, są w tym samy kolorze i są wyprodukowane przez jedną firmę. Ma to ogromne znaczenie, ponieważ zdarza się, że system nie jest kompatybilny. Na taki system rynnowy producent nie udziela gwarancji.

Aby system rynnowy spełniał swoje zadanie musi być właściwie zamontowany. Montaż systemów rynnowych rozpoczyna się od przykręcenia haków z zachowaniem odpowiedniego rozstawu i spadku w kierunku leja. Prawidłowy spadek to 3%, czyli 3 cm na 10 m długości rynny.  Wszystkie haki powinny być zamontowane w jednej linii, co w dużej mierze gwarantuje szczelność połączenia rynny z rynną za pomocą łącznika. Dobrze jest też posmarować smarem silikonowym wszystkie uszczelki, pozwoli to na łatwiejszy montaż.

Przede wszystkim montażem systemu orynnowania zawsze powinni zajmować się wykwalifikowani dekarze/blacharze. Wykonawca musi znać system, który montuje, musi wiedzieć, jakie są wymagania producenta, jakie są założone w projekcie spadki w rynnie, na jakiej wysokości powinna znajdować się rynna, czy rynhaki będą dokrokwiowe, czy doczołowe i jaki powinien być odstęp między nimi. Musi również wiedzieć, czy rynna będzie łączona na złączkach, klejona czy lutowana. Może poziom skomplikowania tego zagadnienia nie jest duży, ale na pewno wymaga ono wiedzy, doświadczenia i odpowiednich narzędzi.

8. Czy tradycyjne rynny nadają się na dachy płaskie?

Obecnie instalacja zwykłego systemu orynnowania na dachach płaskich raczej nie ma sensu. Z dachów spadzistych wodę odprowadzamy w zupełnie inny sposób niż z dachów płaskich. W ich przypadku nie powinno stosować się rynny, będącej elementem tradycyjnego systemu odwadniania dachów spadzistych. Elementy, które stosujemy w dachach płaskich do odbioru wody, to kosze zlewowe i rury spustowe.

Przy dachach płaskich mamy kilka możliwości. Wybór najlepszego rozwiązania zależy przede wszystkim od konstrukcji dachu i zakończenia jego krawędzi.

9. Jak często przeprowadzać kontrolę orynnowania?

Niekontrolowany spływ wody deszczowej z dachu potrafi wyrządzić wiele szkód, na przykład uszkodzić dach, zniszczyć ściany zewnętrzne, fundamenty czy zalać piwnicę. Należy więc regularnie czyścić, sprawdzać ich stan orynnowania i na je bieżąco naprawiać. Przegląd orynnowania jest konieczny jesienią, a najlepiej będzie powtórzyć go jeszcze wiosną, ponieważ po okresie jesienno-zimowym rury mogą być zablokowane przez zalegające liście lub mogły ulec zniszczeniu podczas silnych wiatrów i mrozów. Śnieg i zamarznięty w rurach lód działają na nie destrukcyjnie, a uszkodzenia mogą być nieodwracalne.

Aby uniknąć zatkania się rur spustowych, możemy w odpływach rynien zamontować specjalne siatki lub koszyczki, które zatrzymają większe zanieczyszczenia.

10. Jak najlepiej serwisować rynny?

Rynny można czyścić szczotką z krótkim trzonkiem i koniecznie miękkim włosiem lub specjalną szczotką do czyszczenia rynien z teleskopową rączką. Następnie myje się je wodą z węża ogrodowego lub myjki ciśnieniowej. Natomiast rury spustowe czyści się wtłaczając w nie wodę od strony sztucerów. To także dobry sposób na sprawdzenie ich drożności. Jeśli woda wypływa dołem, to rury spustowe są drożne. Ułatwieniem są wszelkie otwory rewizyjne, tzw. czyszczaki – wystarczy wyjąć koszyczek i usunąć z niego liście.

Sprawdzenia wymagają również odpływ rury spustowej oraz mocowania rynien i rur spustowych do ścian czy dachu, miejsca łączeń oraz wszystkie uszczelki. Jeśli po czyszczeniu rynien zalega w nich woda, koniecznie trzeba skorygować ich spadek. Przyjrzeć się także należy hakom i obejmom – czy przypadkiem nie odkształciły się pod ciężarem śniegu. Niewielkie przecieki w rynnach z PVC i stalowych można zlikwidować za pomocą specjalnych uszczelniaczy, a na większych dziurach warto zamocować złączkę uszczelniającą. Nieszczelne rynny niepowlekane, na przykład miedziane lub tytanowo-cynkowe się lutuje. Jeśli zauważmy, że stalowe orynnowanie jest porysowane, miejsca te pokrywa się specjalnym lakierem zaprawkowym. Gdy zarysowań jest dużo, najlepiej wymienić rynnę na nową.

W trakcie przeglądu warto także sprawdzić, czy ewentualne zanieczyszczenia nie dostały się również pod rynnę i nie osiadły na obróbce, chroniącej podstawę całego systemu.

Kable grzejne w rynnach

Systemy rynnowe służą przez cały rok bez względu na warunki atmosferyczne. Jednak w sezonie zimowym rynny, a co za tym idzie również elewacja budynku, są bardziej narażone na uszkodzenia. By temu zapobiec, warto zainwestować w rozwiązania, które zostały stworzone specjalnie na tę porę roku. Jednym z nich są kable grzejne, które można montować zarówno na rynnach metalowych, jak i z tworzyw sztucznych

Do wyboru mamy dwa rodzaje kabli grzejnych. Pierwsze z nich to tzw. kable stałooporowe. Ich nazwa wzięła się od sposobu funkcjonowania. Są to kable o stałej mocy w ciągu całego czasu pracy, co przekłada się również na stałą temperaturę. Ważnym ograniczeniem kabli stałooporowych jest fakt, że nie można ich ciąć. Powoduje to potrzebę dokładnego obliczenia liczby metrów potrzebnych do ogrzania rynien.

Drugim typem kabli są tzw. samoregulujące, zwane także inteligentnymi, dzięki materiałowi, który zmienia swój opór w zależności od temperatury otoczenia. Przewód grzeje tym mocniej, im zimniej jest na zewnątrz. Można go także ciąć w zależności od potrzeby, a także bez obawy przegrzania montować tak, aby kable się stykały bądź nawet krzyżowały. Służą one do ochrony przed śniegiem i lodem zarówno rynny półokrągłe, jak i kwadratowe, a także rury spustowe i koryta dachowe.